۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
فيض الدموع: شرح زندگانی و شهادت امام حسین علیه‌السلام با نثر فارسی فصیح و بلیغ: تفاوت میان نسخه‌ها
فيض الدموع: شرح زندگانی و شهادت امام حسین علیه‌السلام با نثر فارسی فصیح و بلیغ (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۷ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۳:۲۶
، ۷ سپتامبر ۲۰۱۹بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'انگشتش' به 'انگشت ش') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''فيض الدموع'''، تألیف [[بدایع نگار، محمد ابراهیم بن محمد مهدی|محمدابراهیم نواب تهرانی]]، ملقب به بدایع‌نگار (1241-1299ق)، با تصحیح و تحقیق اکبر ایرانی | '''فيض الدموع'''، تألیف [[بدایع نگار، محمد ابراهیم بن محمد مهدی|محمدابراهیم نواب تهرانی]]، ملقب به [[بدایع‌نگار، محمدابراهیم بن محمدمهدی|بدایع‌نگار]] (1241-1299ق)، با تصحیح و تحقیق [[اکبر ایرانی قمی]]، یکی از منابع تاریخی درباره زندگانی امام حسین(ع) و شرح شهادت آن امام بزرگوار است<ref>ر.ک: جلالی، نادره، ص156</ref> | ||
===انگیزه نگارش=== | ===انگیزه نگارش=== | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
===سخنان بزرگان پیرامون کتاب=== | ===سخنان بزرگان پیرامون کتاب=== | ||
# نظر [[شعرانی، ابوالحسن|علامه شعرانى]] درباره چاپ اول کتاب: «چون عبارت کتاب فيض الدموع در عالی‌ترین درجه فصاحت و جزالت و نمونه کامل از فن انشای نثر فارسى است و به بهترین خط نستعلیق نوشته شده، چنان‌که مىتوان گفت تا صنعت طبع پدید آمد، کتابى فارسى به خطى چنین زیبا به چاپ نرسیده، مرا دریغ آمد در آن تصرفى شود؛ هرچند حرفى شکسته یا اعرابى مهمل مانده یا اصلاحى مناسب تشخیص داده شد. غیر شماره صفحات که مستلزم تصرفى در خط نبود و آنکه سخنشناس است، داند در عصر اخیر، نثر فارسى بدین نیکویى کس بیاد ندارد. براى احیاى نام مؤلف که جد مادرى این بنده است و طلب مغفرت براى آن مرحوم که این تألیف از خیرات باقیات اوست، به‌وسیله افست تجدید طبع گردید»<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص22-23</ref> | # نظر [[شعرانی، ابوالحسن|علامه شعرانى]] درباره چاپ اول کتاب: «چون عبارت کتاب فيض الدموع در عالی‌ترین درجه فصاحت و جزالت و نمونه کامل از فن انشای نثر فارسى است و به بهترین خط نستعلیق نوشته شده، چنان‌که مىتوان گفت تا صنعت طبع پدید آمد، کتابى فارسى به خطى چنین زیبا به چاپ نرسیده، مرا دریغ آمد در آن تصرفى شود؛ هرچند حرفى شکسته یا اعرابى مهمل مانده یا اصلاحى مناسب تشخیص داده شد. غیر شماره صفحات که مستلزم تصرفى در خط نبود و آنکه سخنشناس است، داند در عصر اخیر، نثر فارسى بدین نیکویى کس بیاد ندارد. براى احیاى نام مؤلف که جد مادرى این بنده است و طلب مغفرت براى آن مرحوم که این تألیف از خیرات باقیات اوست، به‌وسیله افست تجدید طبع گردید»<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص22-23</ref> | ||
# سیف‌الله نواب در مقدمه چاپ دوم می‌نویسد: «به‌طورى‌که مشاهده مىشود، مورخین اسلامى و متتبعین غربى، وقایع عاشورا را هریک با سبکى مخصوص تقریر و انتشار دادهاند و یادداشت‌هاى مورخین خارجى هم که بعضى تفصیل دادهاند، مراتبى را متذکر مىشوند که در نظر مطالعهکننده تاریخ، قابل بحث و تحقیق است؛ لکن مرحوم محمدابراهیم نواب در فحص و تحقیق اخبار مراقبت نموده است که در کلیات واقعه صرف وقت شده و جریانات از روى صحت | # سیف‌الله نواب در مقدمه چاپ دوم می‌نویسد: «به‌طورى‌که مشاهده مىشود، مورخین اسلامى و متتبعین غربى، وقایع عاشورا را هریک با سبکى مخصوص تقریر و انتشار دادهاند و یادداشت‌هاى مورخین خارجى هم که بعضى تفصیل دادهاند، مراتبى را متذکر مىشوند که در نظر مطالعهکننده تاریخ، قابل بحث و تحقیق است؛ لکن مرحوم [[بدایع‌نگار، محمدابراهیم بن محمدمهدی|محمدابراهیم نواب]] در فحص و تحقیق اخبار مراقبت نموده است که در کلیات واقعه صرف وقت شده و جریانات از روى صحت تقسیمبندى شده باشد...»<ref>همان، ص23</ref> | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
این کتاب با نثری شیوا و روان به شرح حوادث قبل از واقعه کربلا می‌پردازد و پس از آن به بـیان رخدادهای تاسوا و عاشورای حسینی پرداخته و از رشادت‌ها و شیوه جانبازی امام حسین(ع) و یارانش به شکلی جان‌گداز سخن می‌گوید و پس از آن حوادث پس از واقعه عاشورا و مصائب اهل‌بیت امام(ع) را تشریح می‌کند<ref>شاکرنژاد، احمد، ص145</ref> | این کتاب با نثری شیوا و روان به شرح حوادث قبل از واقعه کربلا می‌پردازد و پس از آن به بـیان رخدادهای تاسوا و عاشورای حسینی پرداخته و از رشادت‌ها و شیوه جانبازی امام حسین(ع) و یارانش به شکلی جان‌گداز سخن می‌گوید و پس از آن حوادث پس از واقعه عاشورا و مصائب اهل‌بیت امام(ع) را تشریح می‌کند<ref>شاکرنژاد، احمد، ص145</ref> | ||
نویسنده در تحریر این اثر از کتبی چون | نویسنده در تحریر این اثر از کتبی چون «[[اللهوف علی قتلي الطفوف|اللهوف]]» اثر [[ابن طاووس، علی بن موسی|سید بن طاوس]]، «[[بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام|بحار الأنوار]]»، «[[المناقب|مناقب]]» [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]]، «[[مقاتل الطالبيين]]» [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج اصفهانی]] و «مقتل» ابی‌مخنف بهره برده است<ref>ر.ک: جلالی، نادره، ص156</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مقدمه مصحح، دارای سه بخش است. نخست: بررسی زمینه‌های نهضت حسینی. دوم: شرح حال مؤلف و معرفی آثار او، به‌همراه نمونه‌هایی از نثر بدایع‌نگار در تألیفاتش به‌عنوان یک نویسنده ادیب. سوم: گزارشی از سیر تطور نثر فارسی و بررسی سبک‌شناسی و بیان ارزش ادبی «فيض الدموع» به‌عنوان یک اثر جاوید با نثر شیوا و شیرین که یادآور نثر فارسی قرن چهارم و پنجم هجری است<ref>مقدمه مصحح، ص13</ref> | مقدمه مصحح، دارای سه بخش است. نخست: بررسی زمینه‌های نهضت حسینی. دوم: شرح حال مؤلف و معرفی آثار او، به‌همراه نمونه‌هایی از نثر [[بدایع‌نگار، محمدابراهیم بن محمدمهدی|بدایع‌نگار]] در تألیفاتش به‌عنوان یک نویسنده ادیب. سوم: گزارشی از سیر تطور نثر فارسی و بررسی سبک‌شناسی و بیان ارزش ادبی «فيض الدموع» به‌عنوان یک اثر جاوید با نثر شیوا و شیرین که یادآور نثر فارسی قرن چهارم و پنجم هجری است<ref>مقدمه مصحح، ص13</ref> | ||
در مقدمه دوم، به تاریخ نگارش نسخه کتاب اشاره شده<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص76</ref>و در مقدمه نویسنده، به بیان موضوع کتاب و انگیزه نگارش آن، پرداخته شده است<ref>مقدمه مؤلف، ص77-80</ref> | در مقدمه دوم، به تاریخ نگارش نسخه کتاب اشاره شده<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص76</ref>و در مقدمه نویسنده، به بیان موضوع کتاب و انگیزه نگارش آن، پرداخته شده است<ref>مقدمه مؤلف، ص77-80</ref> | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
از جمله ویژگی‌های کتاب آن است که مؤلف از منابع معتبر در حد امکان بهره برده و دقت کافى در ضبط روایات و نقل صحیح آنها نموده است؛ هرچند به علم رجال و درایه عالم و مجتهد نبوده است، اما در حسن انتخاب و دقت تألیف، سلیقه شایستهاى به خرج داده است<ref>همان، ص23</ref> | از جمله ویژگی‌های کتاب آن است که مؤلف از منابع معتبر در حد امکان بهره برده و دقت کافى در ضبط روایات و نقل صحیح آنها نموده است؛ هرچند به علم رجال و درایه عالم و مجتهد نبوده است، اما در حسن انتخاب و دقت تألیف، سلیقه شایستهاى به خرج داده است<ref>همان، ص23</ref> | ||
از دیگر ویژگی‌های کتاب آن است که نثر بدایع‌نگار، نثر مرسل ساده و در برخى عبارات، مسجع ساده از انواع نثر فارسى است. تکلف و تصنعى در نثر بدایع‌نگار نیست. سخنآرایى و نغزگفتارى در تزیین نثر او فراوان است. استخوانبندى عبارات، استوار و خوش‌نقش است. حسن تألیف، تناسب کلمات، شیوایى و رسایى گفتار، زیبایى نثر او را بازمىنماید. روانى و سلاست، کلام وى را مطبوع و دلانگیز کرده است. ضعف تألیف، غرابت، اغلاق و ایجاز مخل و کلمات نامأنوس و ناخوش‌آهنگ در گزینش او جاى ندارد. هیچ‌گونه تنافرى در میان عبارات و الفاظ دیده نمىشود. افعال منسوخه در مجموع کتاب | از دیگر ویژگی‌های کتاب آن است که نثر بدایع‌نگار، نثر مرسل ساده و در برخى عبارات، مسجع ساده از انواع نثر فارسى است. تکلف و تصنعى در نثر [[بدایع‌نگار، محمدابراهیم بن محمدمهدی|بدایع‌نگار]] نیست. سخنآرایى و نغزگفتارى در تزیین نثر او فراوان است. استخوانبندى عبارات، استوار و خوش‌نقش است. حسن تألیف، تناسب کلمات، شیوایى و رسایى گفتار، زیبایى نثر او را بازمىنماید. روانى و سلاست، کلام وى را مطبوع و دلانگیز کرده است. ضعف تألیف، غرابت، اغلاق و ایجاز مخل و کلمات نامأنوس و ناخوش‌آهنگ در گزینش او جاى ندارد. هیچ‌گونه تنافرى در میان عبارات و الفاظ دیده نمىشود. افعال منسوخه در مجموع کتاب انگشت شمار است. از افعال ترکیبى به‌تناسب زمان خویش بهره گرفته و ساختار قدیمى آن را حفظ کرده است<ref>ر.ک: همان، ص69</ref> | ||
مؤلف درباره شیوه نگارش و سبک نثر فارسى این کتاب در مقدمه خود چنین می‌گوید: «... بدان صفت که بر زبان بزرگان دین حدیث رفته و مخبران صادق و گواهان امین یاد کردهاند به شرح بازگوید و در املاى هر خبر و انشاى هر معنى، لطف سیاقت و جمال بلاغت بازنماید و سخن‌هاى لطیف و معانى جزل به کار برد؛ چه، نامهنگاران این حدیث، غالباً از حلیت انشا و طراز بدیع عاطل بودند و در صناعت سخن چندان بضاعت نداشتند و بر ممارست فن بیان و مدارست علم معانى فزونى نیافته و آیین کنایت و لطیفه استعارت نداشته...»<ref>همان</ref> | مؤلف درباره شیوه نگارش و سبک نثر فارسى این کتاب در مقدمه خود چنین می‌گوید: «... بدان صفت که بر زبان بزرگان دین حدیث رفته و مخبران صادق و گواهان امین یاد کردهاند به شرح بازگوید و در املاى هر خبر و انشاى هر معنى، لطف سیاقت و جمال بلاغت بازنماید و سخن‌هاى لطیف و معانى جزل به کار برد؛ چه، نامهنگاران این حدیث، غالباً از حلیت انشا و طراز بدیع عاطل بودند و در صناعت سخن چندان بضاعت نداشتند و بر ممارست فن بیان و مدارست علم معانى فزونى نیافته و آیین کنایت و لطیفه استعارت نداشته...»<ref>همان</ref> | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فيض الدموع نخستین بار در 1286ق، توسط خود مؤلف در دارالطباعه تهران به چاپ رسید. سپس از روی چاپ اول در 1345 با مقدمه ابوالحسن شعرانی و سیف‌الله نواب (از نوادگان مؤلف) توسط چاپخانه اسلامیه افست شد. در 1363 انتشارات یساولی (فرهنگ‌سرا) با مقدمه‌ای مبسوط درباره شرح احوال میرزا محمدرضا کلهر از روی خط کلهر آن را چاپ کرد و سرانجام آقای اکبر ایرانی قمی کتاب را تصحیح و در 1374 در سلسله انتشارات میراث مکتوب به چاپ رساند<ref>ر.ک: جلالی، نادره، ص156</ref> | فيض الدموع نخستین بار در 1286ق، توسط خود مؤلف در دارالطباعه تهران به چاپ رسید. سپس از روی چاپ اول در 1345 با مقدمه [[شعرانی، ابوالحسن|ابوالحسن شعرانی]] و سیف‌الله نواب (از نوادگان مؤلف) توسط چاپخانه اسلامیه افست شد. در 1363 انتشارات یساولی (فرهنگ‌سرا) با مقدمه‌ای مبسوط درباره شرح احوال میرزا محمدرضا کلهر از روی خط کلهر آن را چاپ کرد و سرانجام آقای اکبر ایرانی قمی کتاب را تصحیح و در 1374 در سلسله انتشارات میراث مکتوب به چاپ رساند<ref>ر.ک: جلالی، نادره، ص156</ref> | ||
آقابزرگ در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]، استاد احمد منزوى در فهرست نسخههاى فارسى و استاد دانشپژوه و دیگران، به‌اشتباه، فيض الدموع را ترجمه اللهوف دانستهاند؛ درحالى‌که با اندک مقایسه، مىتوان به خلاف آن پى برد. اللهوف یکى از منابع این کتاب است که در جاهاى مختلف از آن نام برده شده است<ref>مقدمه مصحح، ص23-24</ref> | [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]، استاد احمد منزوى در فهرست نسخههاى فارسى و استاد دانشپژوه و دیگران، به‌اشتباه، فيض الدموع را ترجمه اللهوف دانستهاند؛ درحالى‌که با اندک مقایسه، مىتوان به خلاف آن پى برد. اللهوف یکى از منابع این کتاب است که در جاهاى مختلف از آن نام برده شده است<ref>مقدمه مصحح، ص23-24</ref> | ||
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست آیات، احادیث، اشعار، اعلام، جای‌ها و طوایف مذکور در متن، به‌همراه فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده مصحح، در انتهای کتاب آمده است. | فهرست مطالب در ابتدا و فهرست آیات، احادیث، اشعار، اعلام، جای‌ها و طوایف مذکور در متن، به‌همراه فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده مصحح، در انتهای کتاب آمده است. | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||