نمایش مبدأ برای فوات الوفيات و الذيل عليها

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR11455J1.jpg
| عنوان =فوات الوفيات والذيل عليها
| عنوان‌های دیگر =فوات الوفيات و الذيل عليها

وفيات الاعيان و انباء ابناء الزمان 
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران =[[ابن خلکان، احمد بن محمد]] (نویسنده)

[[عباس، احسان]] (محقق)
 
[[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر]] (نویسنده)
|زبان 
| زبان = عربی 
| کد کنگره =‏‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏الف‎‏25 / 203 ‏CT‎‏ 
| موضوع =کشورهاي عربي - سرگذشت‌نامه 

نويسندگان اسلامي - سرگذشت‌نامه 

نويسندگان عرب - سرگذشت‌نامه 

ادبيات عربي - سرگذشت‌نامه 

اسلام -- سرگذشت‌نامه 

|ناشر 
| ناشر =دار صادر  
| مکان نشر =لبنان - بيروت 
| سال نشر =[--13]  

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11455AUTOMATIONCODE
| چاپ =چاپ  اول  
| شابک =
| تعداد جلد =5
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11455
| کتابخوان همراه نور =
| کد پدیدآور =04084
| پس از =
| پیش از =
}}
{{کاربردهای دیگر|وفيات (ابهام زدایی)}}

'''فوات الوفيات و الذيل عليها'''، تألیف [[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|محمد بن شاکر کُتُبی]]، مورخ‌ و ادیب‌ دمشقى‌ (متوفای  764ق‌‌)، ذیلى‌ است‌ بر کتاب‌ مشهور «[[وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان|وفيات‌ الأعيان]]»‌ [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن‌ خلکان‌]] که حاوی 600 زندگی‌نامه، از جمله شرحی درباره زندگی [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] است <ref>ر.ک: اسعدی، مرتضی، ص‌64</ref>.

[[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|ابن‌ شاکر]] در 753ق،‌ از نگارش‌ این‌ کتاب‌ و به‌ گفته محقق کتاب [[عباس، احسان|احسان عباس]]<ref>ر.ک: مقدمه، ص‌5</ref> از بازبینى‌ نهایى‌ آن‌ فراغت‌ یافت <ref>ر.ک: سجادی، صادق، ص‌61</ref>.

==ساختار==
نویسنده، کتاب را در چهار جزء (جلد) تنظیم کرده و محقق اثر جلد پنجمی را به فهارس آن اختصاص داده است. جلد اول کتاب با مقدمه محقق در معرفی مؤلف و آثار او از جمله «فوات الوفيات» و شیوه تحقیق کتاب آغاز شده است. متن اثر نیز پس از مقدمه مؤلف با ذکر شرح حال اعلام بر طبق حروف الفبا مرتب شده است.  

[[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|ابن‌ شاکر]] در تألیف‌ «فوات‌ الوفيات»‌ از آثار کسانى‌ چون‌ [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدی‌]] صاحب‌ کتاب‌ «[[الوافي بالوفيات|الوافي‌ بالوفيات]]»‌ استفاده‌ کرده‌ است‌<ref>ر.ک: همان؛ مقدمه محقق، ص‌4</ref>. 

==گزارش محتوا==
[[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|ابن شاکر]] خود اشاره‌ کرده‌ که‌ چون‌ [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن‌ خلکان‌]] شرح ‌‌حال‌ هیچ‌یک‌ از خلفا را ذکر نکرده‌ و در تراجم‌ برخى‌ از فضلای‌ معاصر خود به‌ اجمال‌ گراییده‌، وی‌ به‌ تکمیل‌ آن‌ پرداخته‌ و شرح‌ حال‌ کسانى‌ را نیز که‌ پس‌ از [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن‌ خلکان‌]] برآمده‌اند، در آن‌ کتاب‌ نوشته‌ است <ref>ر.ک: سجادی، صادق، ص‌61؛ مقدمه مؤلف، ص‌10</ref>. 

محقق کتاب، به کلام [[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|ابن شاکر]] ایراد گرفته و آن را نوعی مغالطه دانسته است؛ چراکه [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] تصریح کرده که قصد ذکر شرح حال خلفا را نداشته است و همچنین در کتاب، جز نام کسانی که سال وفات آنها را می‌دانسته، ذکر نکرده است. بنابراین برخلاف ادعای کتبی به‌خاطر چشم‌‌پوشی یا به ‌دست نیاوردن ترجمه برخی نبوده است و به‌خاطر تبعیت از شیوه معین و مشخصی بوده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص‌4</ref>. 

محقق اثر معتقد است که نویسنده، کتاب «[[الوافي بالوفيات]]» [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدی]] را در برابرش گذاشته و تعدادی از تراجم آن را (که چه‌بسا بیشتر از ششصد نیست) گزینش کرده و اثر جدیدی در چهار جلد تألیف کرده است. وی به معلومات تاریخی و اخباری کتاب مطلبی نیفزوده، ولی اضافاتی بر برخی اشعار داشته است <ref>ر.ک: همان</ref>.

[[عباس، احسان|احسان عباس]] همچنین در پاورقی کتاب تصریح کرده که الفوات را با «تجريد الوافي» مقایسه کرده و به این نتیجه رسیده که تراجم میان دو کتاب مشترک است و اجزای چاپ‌شده از الوافي (1-9)، نهایت اعتماد کتبی بر [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدی]] را نشان می‌دهد <ref>ر.ک: همان، ص5، پاورقی 1</ref>.

محقق اثر در تصحیح آن از یک نسخه چاپی استفاده می‌کرده و آن را کافی می‌دانسته، تا اینکه به نسخه‌ای خطی دست می‌یابد و متوجه می‌شود که بر نسخه چاپی ایراداتی وارد است. وی پنج اشکال وارد بر نسخه چاپی را برشمرده که از آن جمله است: اضطراب ترتیب تراجم، حذف بخش‌هایی از اخبار و اشعار، عدم ذکر ده‌ها ترجمه، مغایرت بسیاری از عبارات با قواعد نحوی و حذف برخی از عبارات ترکی و فارسی و گذاردن عبارات عربی به‌جای آنها <ref>ر.ک: همان، ص‌6</ref>؛ لذا نویسنده تحقیق جدیدی را مبتنی بر دو نسخه به انجام رسانیده است <ref>ر.ک: همان</ref>. 

==وضعیت کتاب==
این‌ کتاب‌ نخستین‌ بار در 1283 و 1299ق،‌ در بولاق‌ چاپ‌ شد، سپس‌ [[محمد محیى‌الدین‌ عبدالحمید]] آن‌ را در دو مجلد بزرگ‌ با حواشى‌ و تحقیقات‌ جدید منتشر کرد (قاهره‌، 1951م‌) و در 1973م‌، نیز به‌ ویرایش‌ و تحقیق‌ [[عباس، احسان|احسان‌ عباس‌]] در بیروت‌ به‌ چاپ‌ رسید<ref>ر.ک: سجادی، صادق، ص‌61</ref>. 

اختلاف نسخه‌ها، ارجاع به دیگر منابع، شرح الفاظ اصطلاحی و توضیح الفاظ غریب در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است. 

فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است. تمامی جلد پنجم کتاب به فهارس ذیل اختصاص یافته است:

اعلام، جماعات و قبائل، اماکن، قوافی، ازجال و موشحات، کتب ذکرشده در متن، الفاظی که شرح شده، مصادر مقدمه و تحقیق، تعلیقات، اغلاط و تصویبات. 

لازم به ذکر است که جلد پنجم توسط آقایان وداد قاضی، صالح آغا، نعیم کساب و طریف بزی، با اشراف [[عباس، احسان|احسان عباس]] تهیه شده است.

==پانويس ==
<references />


==منابع مقاله==
# مقدمه و متن کتاب. 
#[[:noormags:86296|اسعدی، مرتضی، «وفيات الأعيان: نخستین فرهنگ زندگی‌نامه‌ای عام و الفبایی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تحقیقات اسلامی، سال پنجم، بهار و تابستان 1369، شماره 1 و 2، صفحه 37 تا 75]].
# سجادی، صادق، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، ج4، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان]]

[[وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان (تحقیق)]]

[[ذيل وفيات الأعيان]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]
 
[[رده:علوم کمکی تاریخ]]
 
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها‎‏]]
[[رده:آذر(1400)]]