۸۲٬۶۹۷
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'آیةالله' به 'آیت‌الله '
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'آیةالله' به 'آیت‌الله ') |
||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR02738J1.jpg | | تصویر =NUR02738J1.jpg | ||
| خط ۵: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر =فراید الاصول فی تمییز المزیف عن المقبول | | عنوان‌های دیگر =فراید الاصول فی تمییز المزیف عن المقبول | ||
المعروف | المعروف ب"الرسائل" | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] ( | [[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] (نویسنده) | ||
[[نورانی، عبدالله]] (مصحح) | [[نورانی، عبدالله]] (مصحح) | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۸: | ||
| سال نشر = 1416 ق | | سال نشر = 1416 ق | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02738AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =5 | | چاپ =5 | ||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02738 | |||
| کتابخوان همراه نور =02738 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''فرائد الأصول''' یا '''الرسائل''' یا '''الدلائل''' تألیف شيخ اعظم [[مرتضى بن محمد امين انصارى]] تسترى نجفى (متوفاى 1281 قمرى) است. | |||
'''فرائد الأصول''' یا'''الرسائل''' یا'''الدلائل''' تألیف شيخ اعظم [[مرتضى بن محمد امين انصارى]] تسترى نجفى (متوفاى 1281 قمرى) است. | |||
كتاب فرائد الأصول (رسائل) يكى از مهم‌ترين كتاب‌هاى درسى حوزه‌هاى علميّه از زمان شيخ اعظم به بعد مى‌باشد و بسيارى از علماى اصولى بر اين كتاب تعليقه زده‌اند. از مهم‌ترين اين افراد ميرزا [[موسى تبريزى]] (متوفاى 1305 قمرى)، [[ميرزا حسن آشتيانى]] (متوفاى 1319 قمرى)، [[شيخ حسن مامقانى]] (متوفاى 1323 قمرى)، شيخ ملا [[محمد كاظم خراسانى]] (متوفاى 1329 قمرى)، شيخ [[آقا رضا همدانى]] (متوفاى 1322 قمرى) مى‌باشند. | كتاب فرائد الأصول (رسائل) يكى از مهم‌ترين كتاب‌هاى درسى حوزه‌هاى علميّه از زمان شيخ اعظم به بعد مى‌باشد و بسيارى از علماى اصولى بر اين كتاب تعليقه زده‌اند. از مهم‌ترين اين افراد ميرزا [[موسى تبريزى]] (متوفاى 1305 قمرى)، [[ميرزا حسن آشتيانى]] (متوفاى 1319 قمرى)، [[شيخ حسن مامقانى]] (متوفاى 1323 قمرى)، شيخ ملا [[محمد كاظم خراسانى]] (متوفاى 1329 قمرى)، شيخ [[آقا رضا همدانى]] (متوفاى 1322 قمرى) مى‌باشند. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۷: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
اگر چه تاريخ تأليف همۀ قسمت‌هاى كتاب فرائد الأصول مشخص نيست؛ امّا در آخر بعضى از قسمت‌هاى كتاب تاريخ تأليف آن مشخص شده است. تاريخ تأليف قاعدۀ لا ضرر، در ماه ذيحجۀ سال 1267 قمرى مى‌باشد. بحث استصحاب در سال 1269 قمرى پايان يافته است و تاريخ اتمام بحث تعادل و تراجيح كه آخرين مبحث رسائل، سال 1274 قمرى است. | اگر چه تاريخ تأليف همۀ قسمت‌هاى كتاب فرائد الأصول مشخص نيست؛ امّا در آخر بعضى از قسمت‌هاى كتاب تاريخ تأليف آن مشخص شده است. تاريخ تأليف قاعدۀ لا ضرر، در ماه ذيحجۀ سال 1267 قمرى مى‌باشد. بحث استصحاب در سال 1269 قمرى پايان يافته است و تاريخ اتمام بحث تعادل و تراجيح كه آخرين مبحث رسائل، سال 1274 قمرى است. | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۲: | ||
اما موضع دوم كه شك در مكلف به مى‌باشد، داراى سه مطلب است: 1 - دوران امر بين حرام و غير واجب، 2 - اشتباه واجب با غير حرام، 3 - اشتباه واجب با حرام. | اما موضع دوم كه شك در مكلف به مى‌باشد، داراى سه مطلب است: 1 - دوران امر بين حرام و غير واجب، 2 - اشتباه واجب با غير حرام، 3 - اشتباه واجب با حرام. | ||
در مطلب اول و دوم چهار حالت فقدان نص، اجمال نص، تعارض دو نص و اشتباه در موضوع حكم مورد بررسى قرار مى‌گيرد. | در مطلب اول و دوم چهار حالت فقدان نص، اجمال نص، تعارض دو نص و اشتباه در موضوع حكم مورد بررسى قرار مى‌گيرد. بنابراین 9 حالت بيشتر مورد بررسى واقع نمى‌شود. | ||
مؤلف بحث دوران امر بين حرام و غير واجب را به دليل اشتباه در موضوع حكم در دو مقام بحث مى‌كند، يكى در شبهۀ محصوره و ديگرى در شبهۀ غير محصوره. | مؤلف بحث دوران امر بين حرام و غير واجب را به دليل اشتباه در موضوع حكم در دو مقام بحث مى‌كند، يكى در شبهۀ محصوره و ديگرى در شبهۀ غير محصوره. | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۸: | ||
و امّا مطلب دوم (اشتباه بين واجب با غير حرام) بر دو قسم است: مردد بين متباينين و مردد بين اقل و اكثر. قسم اول (مردد بين متباينين) نيز در چهار حالت عدم نص، اجمال نص، تعارض دو نص و اشتباه از جهت موضوع بحث مى‌شود. | و امّا مطلب دوم (اشتباه بين واجب با غير حرام) بر دو قسم است: مردد بين متباينين و مردد بين اقل و اكثر. قسم اول (مردد بين متباينين) نيز در چهار حالت عدم نص، اجمال نص، تعارض دو نص و اشتباه از جهت موضوع بحث مى‌شود. | ||
در بحث اقل و اكثر در واقع بحث در اين است كه آيا يك شىء خاص جزء مأمور به است يا نيست. و | در بحث اقل و اكثر در واقع بحث در اين است كه آيا يك شىء خاص جزء مأمور به است يا نيست. و بنابراین در دو محدوده بحث مى‌شود: محدودۀ اول اين كه جزء خارجى باشد و محدودۀ دوم اين كه جزء ذهنى (قيد) باشد. در حالتى كه كه جزء ذهنى باشد نيز با اين قيد منتزع از امر خارجى است كه مغاير با مأمور به است و يا متحد با مأمور به مى‌باشد. | ||
در خاتمۀ اين بحث نيز مطلبى آورده مى‌شود و آن اين كه در عمل به اصل احتياط يا برائت چه چيزى معتبر است و سپس معاملات جاهل و جاهل عامل قبل از فحص و قاعدۀ لا ضرر مورد بررسى قرار مى‌گيرد. | در خاتمۀ اين بحث نيز مطلبى آورده مى‌شود و آن اين كه در عمل به اصل احتياط يا برائت چه چيزى معتبر است و سپس معاملات جاهل و جاهل عامل قبل از فحص و قاعدۀ لا ضرر مورد بررسى قرار مى‌گيرد. | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۹۹: | ||
اصول عمليّه در كلام پيشينيان داراى انسجام دقيق منطقى نبود؛ ولى مرحوم شيخ اعظم به آن حصر عقلى داده، يعنى اصول عملى كمتر و بيشتر از چهار اصل نمى‌تواند باشد. | اصول عمليّه در كلام پيشينيان داراى انسجام دقيق منطقى نبود؛ ولى مرحوم شيخ اعظم به آن حصر عقلى داده، يعنى اصول عملى كمتر و بيشتر از چهار اصل نمى‌تواند باشد. | ||
يكى ديگر از خصوصيات كتاب وسعت تتبع در نظريات علماى اصولى مى‌باشد. حجم جستجو در انديشه‌هاى ديگران از معيارهاى ارزشيابى پژوهش‌ها و تحقيقات است. [[شيخ انصارى]] از اين نگاه نيز محققى برجسته و بنام است. منابع مورد استفادۀ وى در فرائد الأصول، بالغ بر صد عنوان است؛ | يكى ديگر از خصوصيات كتاب وسعت تتبع در نظريات علماى اصولى مى‌باشد. حجم جستجو در انديشه‌هاى ديگران از معيارهاى ارزشيابى پژوهش‌ها و تحقيقات است. [[شيخ انصارى]] از اين نگاه نيز محققى برجسته و بنام است. منابع مورد استفادۀ وى در فرائد الأصول، بالغ بر صد عنوان است؛ مثلاًدر بحث انسداد كلمات [[شيخ صدوق]] در [[من لا‌يحضره الفقيه]]، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] در رسائل، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در عدة، [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] در معتبر، [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] در نهج المسترشدين، [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|فاضل مقداد]] در شرح باب حادى عشر، [[محقق خوانساری، حسین بن محمد|محقق خوانسارى]]، صاحب وافية، [[محدث بحرانى]] در ال[[الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة|حدائق الناظرة]]، عضدى و حاجبى در مختصر الأصول را نقل و به نتيجه‌گيرى مى‌پردازند. يا در بحث شبهۀ تحريميه يكى از دلائل قائلان به برائت اجماع است. شيخ به نقل آراى علما پرداخته‌اند و بطلان اين سخن را كه برائت در شبهۀ موضوعيه نظريۀ عالمان متأخر اماميه است، روشن مى‌سازد و بدين منظور، سخن [[کلینی، محمد بن یعقوب|كلينى]] (در مقدمۀ كافى)، [[شيخ صدوق]] (در العقائد)، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهره]]، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، [[شيخ مفيد]]، ابوالصلاح حلبى، محقق، علامه، [[شهيد اول]] و [[شهيد ثانى]] را نقل مى‌كند. | ||
== نقد نظريات بزرگان == | == نقد نظريات بزرگان == | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۰: | ||
شيخ اعظم در برخى موارد به بزرگانى از فقه و اصول نسبت لغزش و توهم مى‌دهد، نسبت به ابن إدريس چنين قضاوت مى‌كند: «... مع أنه في الحقيقة اعتمادا على اجتهادات الحلي مع وضوح فساد بعضها...» اين نظر در واقع مبتنى بر استنباط ابن إدريس است با آنكه برخى از استنباطهاى وى واضح الفساد است. (ج 1 ص 92) | شيخ اعظم در برخى موارد به بزرگانى از فقه و اصول نسبت لغزش و توهم مى‌دهد، نسبت به ابن إدريس چنين قضاوت مى‌كند: «... مع أنه في الحقيقة اعتمادا على اجتهادات الحلي مع وضوح فساد بعضها...» اين نظر در واقع مبتنى بر استنباط ابن إدريس است با آنكه برخى از استنباطهاى وى واضح الفساد است. (ج 1 ص 92) | ||
يكى ديگر از خصوصيات كتاب توجه به جايگاه عقل در مباحث اصولى مى‌باشد. شيخ اعظم قدس‌سره در «فرائد الأصول» نزدیک | يكى ديگر از خصوصيات كتاب توجه به جايگاه عقل در مباحث اصولى مى‌باشد. شيخ اعظم قدس‌سره در «فرائد الأصول» نزدیک به صدو بيست مورد به طور ضمنى به مباحث عقل نظر افكنده است. گاهى بدان استناد جسته و در اثبات مطلبى عقل را مطرح كرده و گاهى در طرد و عدم استفاده از آن سخن رانده است. | ||
شيخ عقل را به فطرى سليم، و ظنى ناقص تقسيم مى‌كند. وى عقل فطرى را بر حسب نقل متواتر حجت مى‌داند و آن را حجت باطنى و شريعت درونى قلمداد مى‌كند و معتقد است دليل عقلى، با دليل نقلى تعارض و مخالفت ندارد، و اگر چنين موردى يافت شود، بايد دليل نقلى تاويل شود. | شيخ عقل را به فطرى سليم، و ظنى ناقص تقسيم مى‌كند. وى عقل فطرى را بر حسب نقل متواتر حجت مى‌داند و آن را حجت باطنى و شريعت درونى قلمداد مى‌كند و معتقد است دليل عقلى، با دليل نقلى تعارض و مخالفت ندارد، و اگر چنين موردى يافت شود، بايد دليل نقلى تاويل شود. | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۳: | ||
چنانكه در مباحث الفاظ كار اساسى و ابتكارات مربوط به شيخ محمدتقى اصفهانى، صاحب [[هداية المسترشدين في شرح أصول معالم‌الدين|هداية المسترشدين]] مى‌باشد، ابتكارات و | چنانكه در مباحث الفاظ كار اساسى و ابتكارات مربوط به شيخ محمدتقى اصفهانى، صاحب [[هداية المسترشدين في شرح أصول معالم‌الدين|هداية المسترشدين]] مى‌باشد، ابتكارات و نوآوریها در مباحث اصول عمليّه به شيخ اعظم اختصاص دارد. | ||
ميرزا [[آشتیانی، محمدحسن|محمدحسن آشتيانى]] صاحب بحر الفوائد در مورد ابتكارات شيخ اعظم اين طور گفته است: «كيف و هو مبتكر في الفن بما لم يسبقه فيه سابق.» (بحر الفوائد ص 227 سطر 10) | ميرزا [[آشتیانی، محمدحسن|محمدحسن آشتيانى]] صاحب بحر الفوائد در مورد ابتكارات شيخ اعظم اين طور گفته است: «كيف و هو مبتكر في الفن بما لم يسبقه فيه سابق.» (بحر الفوائد ص 227 سطر 10) | ||
[[امین، محسن|سيد محسن امين]] در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] اين طور مى‌گويد: «مع أنّ مطالبه أكثرها مبتكرات» اكثر مطالب فرائد الأصول ابتكارى و نو است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 10 ص 118) | [[امین، سید محسن|سيد محسن امين]] در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] اين طور مى‌گويد: «مع أنّ مطالبه أكثرها مبتكرات» اكثر مطالب فرائد الأصول ابتكارى و نو است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 10 ص 118) | ||
اگر چه نوآورى‌ها و ابتكارات شيخ اعظم بسيار و از حوصلۀ اين مختصر بيرون است، به بعضى از آنها اشاره مى‌شود: | اگر چه نوآورى‌ها و ابتكارات شيخ اعظم بسيار و از حوصلۀ اين مختصر بيرون است، به بعضى از آنها اشاره مى‌شود: | ||
| خط ۱۵۷: | خط ۱۵۶: | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)]] | [[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)]] | ||
[[ | [[التعليقة علی فرائد الأصول (لاری)]] | ||
[[إیضاح الفرائد]] | [[إیضاح الفرائد]] | ||
| خط ۱۷۷: | خط ۱۷۷: | ||
[[تمهید الوسائل في شرح الرسائل]] | [[تمهید الوسائل في شرح الرسائل]] | ||
[[ | [[إيضاح الوسائل في شرح الرسائل]] | ||
[[الوصائل إلی الرسائل]] | [[الوصائل إلی الرسائل]] | ||
[[حاشیة رسائل | [[حاشیة رسائل شيخ انصاري (ساباطی يزدی)]] | ||
[[عمدة الوسائل في الحاشیة علی الرسائل]] | [[عمدة الوسائل في الحاشیة علی الرسائل]] | ||
| خط ۲۰۱: | خط ۲۰۱: | ||
[[تشریح المقاصد في شرح الفرائد]] | [[تشریح المقاصد في شرح الفرائد]] | ||
[[ | [[أحكام القطع والظن في شرح الرسائل وتحريرها]] | ||
[[التنقیح: تعلیقة موسعة علی فرائد الأصول للشیخ الأنصاری قدس‌سره]] | [[التنقیح: تعلیقة موسعة علی فرائد الأصول للشیخ الأنصاری قدس‌سره]] | ||
| خط ۲۱۳: | خط ۲۱۳: | ||
[[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع قدیم)]] | [[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع قدیم)]] | ||
[[ | [[تقريرات آیت‌الله المجدد الشیرازي]] | ||
[[درر الفوائد في الحاشیة علی الفرائد]] | [[درر الفوائد في الحاشیة علی الفرائد]] | ||