۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - '</ref> ' به '</ref>') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
#بر اساس پژوهش نويسنده: در يك گروه‌بندى كلى مى‌توان منابع فاطميان را در سه گروه آثار اسماعيلى، اهل سنت و منابع غيراسلامى جاى داد. از اين مجموعه، دو دسته نخستين، خود هر يك كتب تاريخى و كلامى را دربر مى‌گيرد. در فصل نخستين كتاب منابع تاريخ فاطميان در مصر بررسى شده است. سه نكته نيز قابل گفتن است: اولا: چون موضوع كتاب به تاريخ سياسى اجتماعى خلفاى فاطمى در حوزه جغرافياى مصر اشاره دارد طبعاً منابعى ويژه تاريخ مغرب اسلامى (شمال آفريقا) در دسترس است كه دوره شصت ساله استقرار اين دولت در مغرب الأدنى يا افريقيه را شرح داده و نگارنده در اين فصل به آن‌ها اشارتى ندارد. ثانياً: تحقيقات ارزشمند نويسندگان معاصر نيز از ارزش والايى برخوردار است كه در پايان كتاب و در بخش كتابنامه فاطميان، معرفى خواهد شد تا دانشجويان و پژوهشگران عزيز بتوانند با دستيابى به آن‌ها زواياى متفاوت اين دوره از تاريخ تمدن اسلامى را بشناسند. ثالثاً: آن دسته از تواريخ و كتب ديگر كه از حوزه دولتى فاطميان توسط وزيران يا ساير دولت‌مردان فاطمى نوشته شده در بخش منابع اسماعيلى- فاطمى جاى دارد<ref>متن كتاب، ص 15</ref> | #بر اساس پژوهش نويسنده: در يك گروه‌بندى كلى مى‌توان منابع فاطميان را در سه گروه آثار اسماعيلى، اهل سنت و منابع غيراسلامى جاى داد. از اين مجموعه، دو دسته نخستين، خود هر يك كتب تاريخى و كلامى را دربر مى‌گيرد. در فصل نخستين كتاب منابع تاريخ فاطميان در مصر بررسى شده است. سه نكته نيز قابل گفتن است: اولا: چون موضوع كتاب به تاريخ سياسى اجتماعى خلفاى فاطمى در حوزه جغرافياى مصر اشاره دارد طبعاً منابعى ويژه تاريخ مغرب اسلامى (شمال آفريقا) در دسترس است كه دوره شصت ساله استقرار اين دولت در مغرب الأدنى يا افريقيه را شرح داده و نگارنده در اين فصل به آن‌ها اشارتى ندارد. ثانياً: تحقيقات ارزشمند نويسندگان معاصر نيز از ارزش والايى برخوردار است كه در پايان كتاب و در بخش كتابنامه فاطميان، معرفى خواهد شد تا دانشجويان و پژوهشگران عزيز بتوانند با دستيابى به آن‌ها زواياى متفاوت اين دوره از تاريخ تمدن اسلامى را بشناسند. ثالثاً: آن دسته از تواريخ و كتب ديگر كه از حوزه دولتى فاطميان توسط وزيران يا ساير دولت‌مردان فاطمى نوشته شده در بخش منابع اسماعيلى- فاطمى جاى دارد<ref>متن كتاب، ص 15</ref> | ||
#همچنين نويسنده در مورد منابع غير اسلامى اين موضوع چنين نوشته است: تاريخ انطاكى يا صلة تاريخ اوتيخا تأليف يحيى بن سعيد انطاكى متوفاى 458ق شامل تاريخ قبطيان و كليساهاى آنان در دوره نخستين خلافت فاطمى است. كتاب تاريخ بطاركة الكنيسة المصرية معروف به سير البيعة المقدسة تأليف ساويروس معروف به [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]] اسقف اشمونين و معاصر المعز لدين اللّه فاطمى و كاتب ديوان او در حوزه تاريخ اجتماعى قبطيان، در اين عصر ارزشمند است. تاريخ مختصر الدول نوشته [[ابن عبری، غریغوریوس بن هارون|ابن العبرى]] از تواريخ مشهور در حوزه غيرمسلمانان است كه به اختصار مطالبى درباره فاطميان دارد. بنيامين تطيلى اندلسى سيّاح و كشيش مسيحى در قرن ششم هجرى در سفرنامه خود، از اسماعيليان نوشته است. اين سياح غربى سفر خود را از سرقسطه شروع و در بغداد تمام كرده است<ref>همان، ص 22</ref> | #همچنين نويسنده در مورد منابع غير اسلامى اين موضوع چنين نوشته است: تاريخ انطاكى يا صلة تاريخ اوتيخا تأليف يحيى بن سعيد انطاكى متوفاى 458ق شامل تاريخ قبطيان و كليساهاى آنان در دوره نخستين خلافت فاطمى است. كتاب تاريخ بطاركة الكنيسة المصرية معروف به سير البيعة المقدسة تأليف ساويروس معروف به [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]] اسقف اشمونين و معاصر المعز لدين اللّه فاطمى و كاتب ديوان او در حوزه تاريخ اجتماعى قبطيان، در اين عصر ارزشمند است. تاريخ مختصر الدول نوشته [[ابن عبری، غریغوریوس بن هارون|ابن العبرى]] از تواريخ مشهور در حوزه غيرمسلمانان است كه به اختصار مطالبى درباره فاطميان دارد. بنيامين تطيلى اندلسى سيّاح و كشيش مسيحى در قرن ششم هجرى در سفرنامه خود، از اسماعيليان نوشته است. اين سياح غربى سفر خود را از سرقسطه شروع و در بغداد تمام كرده است<ref>همان، ص 22</ref> | ||
#نويسنده تأكيد كرده است كه در فرقه اسماعيليان، «نظريات امامت»- كه اساس انديشه سياسى آن را تشكيل مى‌دهد- از اصول دين به شمار مى‌رود و طبعاً در ميان اصول فكرى طرفداران فرقه جايگاه اوّل را دارد. تأكيد فراوان آن‌ها بر امامت و ارائه تفسيرى باطنى از آن، منشأ درگيرى‌هاى مخالفان اصلى (اهل سنّت حاكم) با آن‌ها بوده است. ابوحاتم رازى داعى اسماعيليان، در مناظره خود با [[رازی، محمد بن زکریا|محمد بن زكرياى رازى]] | #نويسنده تأكيد كرده است كه در فرقه اسماعيليان، «نظريات امامت»- كه اساس انديشه سياسى آن را تشكيل مى‌دهد- از اصول دين به شمار مى‌رود و طبعاً در ميان اصول فكرى طرفداران فرقه جايگاه اوّل را دارد. تأكيد فراوان آن‌ها بر امامت و ارائه تفسيرى باطنى از آن، منشأ درگيرى‌هاى مخالفان اصلى (اهل سنّت حاكم) با آن‌ها بوده است. ابوحاتم رازى داعى اسماعيليان، در مناظره خود با [[رازی، محمد بن زکریا|محمد بن زكرياى رازى]] كه ضرورت وحى و وجود امام را منكر شده است، اثبات مى‌كند كه وجود امام ضرورى است و ديگران بايد از او فرا بگيرند<ref>همان، ص 49</ref> | ||
#بر اساس تحقيق نويسنده: طبقه خواص شامل خاندان حكومتگر، نقبا و سادات و رجال دولت و داعيان؛ و طبقه عوام شامل بازرگانان، صنعتكاران، مردم عادى، بندگان، زنان و اهل ذمه بود. خاندان حكومتگر فاطمى در رأس جامعه مصرى قرار داشت و خليفه فاطمى خود در رأس اين خاندان. با مراجعه به برخى اسناد و نامه‌هاى منتشر شده فاطميان، به اين واقعيت پى مى‌بريم كه نام اشراف و نقبا در بسيارى موارد در نامه‌ها، قبل از اميران و فرماندهان ارتش فاطمى آمده است. نقبا و اشراف در عصر فاطمى دو گروه متمايز بودند: «الأشراف الأقارب» كه منتسب به خاندان فاطمى بودند و به آن‌ها اشراف اسماعيلى نيز مى‌گفتند. «اشراف طالبى» كه از منسوبين به [[امام على(ع)]] بودند، گروه ديگر اشراف بودند و اداره آن‌ها با نقابة الطالبيين بود. وزيران، نظاميان، ديوانيان و قاضيان و داعيان هم طبقه دولت‌مردان را تشكيل مى‌دادند<ref>همان، ص 110</ref> | #بر اساس تحقيق نويسنده: طبقه خواص شامل خاندان حكومتگر، نقبا و سادات و رجال دولت و داعيان؛ و طبقه عوام شامل بازرگانان، صنعتكاران، مردم عادى، بندگان، زنان و اهل ذمه بود. خاندان حكومتگر فاطمى در رأس جامعه مصرى قرار داشت و خليفه فاطمى خود در رأس اين خاندان. با مراجعه به برخى اسناد و نامه‌هاى منتشر شده فاطميان، به اين واقعيت پى مى‌بريم كه نام اشراف و نقبا در بسيارى موارد در نامه‌ها، قبل از اميران و فرماندهان ارتش فاطمى آمده است. نقبا و اشراف در عصر فاطمى دو گروه متمايز بودند: «الأشراف الأقارب» كه منتسب به خاندان فاطمى بودند و به آن‌ها اشراف اسماعيلى نيز مى‌گفتند. «اشراف طالبى» كه از منسوبين به [[امام على(ع)]] بودند، گروه ديگر اشراف بودند و اداره آن‌ها با نقابة الطالبيين بود. وزيران، نظاميان، ديوانيان و قاضيان و داعيان هم طبقه دولت‌مردان را تشكيل مى‌دادند<ref>همان، ص 110</ref> | ||
#نويسنده در بخش ديگرى از كتاب مى‌نويسد: زنان در عصر فاطمى منزلت خاصى داشتند و در امور سياسى دخالت‌هاى فراوان مى‌كردند. ست الملك خواهر الحاكم نفوذ بسيارى در دولت فاطمى داشت و حتى بنا به روايات مشهور، او در قتل خليفه شريك بود. همچنين عمه «الحافظ» در توطئه تروريستى قتل وزير، صالح بن رزيك، در سال 556م- كه به علت نفوذ فوق‌العاده خود و حسادت اين زن كشته شد- دست داشت. زنان قصر شاهى بعضى از مناصب دربار را به خود اختصاص مى‌دادند مانند نظارت بر سفره شاهى كه مسئول آن به «المعلمة مقدمة المائدة» ملقب بود. زنانى كه به همسران خليفه خدمت مى‌كردند «المستخدمات عند الجهات العالية» نام داشتند. در منابع تاريخى به حيات اجتماعى زنان معمولى جامعه تصريح نشده است، جز آن‌كه برخى مشاغل مانند لباس‌فروشى و غسل برخى مردگان زن و قابله‌گرى از آن زنان بود. زنان عالمه و فاضله مصر نيز مجالس وعظ و درس داشتند، چنان‌كه ام‌الخير حجازى كه يكى از آنان بود، در جامع عمروعاص موعظه مى‌كرد و رباطى نيز به همين نام داشت<ref>همان، ص 113- 114</ref> | #نويسنده در بخش ديگرى از كتاب مى‌نويسد: زنان در عصر فاطمى منزلت خاصى داشتند و در امور سياسى دخالت‌هاى فراوان مى‌كردند. ست الملك خواهر الحاكم نفوذ بسيارى در دولت فاطمى داشت و حتى بنا به روايات مشهور، او در قتل خليفه شريك بود. همچنين عمه «الحافظ» در توطئه تروريستى قتل وزير، صالح بن رزيك، در سال 556م- كه به علت نفوذ فوق‌العاده خود و حسادت اين زن كشته شد- دست داشت. زنان قصر شاهى بعضى از مناصب دربار را به خود اختصاص مى‌دادند مانند نظارت بر سفره شاهى كه مسئول آن به «المعلمة مقدمة المائدة» ملقب بود. زنانى كه به همسران خليفه خدمت مى‌كردند «المستخدمات عند الجهات العالية» نام داشتند. در منابع تاريخى به حيات اجتماعى زنان معمولى جامعه تصريح نشده است، جز آن‌كه برخى مشاغل مانند لباس‌فروشى و غسل برخى مردگان زن و قابله‌گرى از آن زنان بود. زنان عالمه و فاضله مصر نيز مجالس وعظ و درس داشتند، چنان‌كه ام‌الخير حجازى كه يكى از آنان بود، در جامع عمروعاص موعظه مى‌كرد و رباطى نيز به همين نام داشت<ref>همان، ص 113- 114</ref> | ||