طوسی، محمد بن حسن: تفاوت میان نسخه‌ها

۲٬۱۹۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۳ دسامبر ۲۰۲۳
جز
«طوسی، محمد بن حسن» را محافظت کرد ([ویرایش=تنها مدیران] (بی‌پایان) [انتقال=تنها مدیران] (بی‌پایان))
بدون خلاصۀ ویرایش
جز طوسی، محمد بن حسن» را محافظت کرد ([ویرایش=تنها مدیران] (بی‌پایان) [انتقال=تنها مدیران] (بی‌پایان)))
 
(۴۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه
[[پرونده:NUR00823.jpg|بندانگشتی|مقبره شیخ طوسی در نجف اشرف]]
| عنوان = طوسی، محمد بن حسن
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| تصویر = NUR00823.jpg
|-
| اندازه تصویر =
! نام!! data-type='authorName'|طوسی، محمد بن حسن
| توضیح تصویر = مقبره شیخ طوسی در نجف اشرف
|-
| نام کامل =
|نام های دیگر
| نام‌های دیگر = ش‍ی‍خ‌ ال‍طای‍ف‍ه، ش‍ی‍خ‌ طوس‍ی‌، طوس‍ی‌، اب‍وج‍ع‍ف‍ر م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ح‍س‍ن‌
|data-type='authorOtherNames'| ش‍ی‍خ‌ ال‍طای‍ف‍ه
| لقب =
| تخلص =
| نسب =
| نام پدر = حسن
| ولادت = 374ش
| محل تولد = خراسان
| کشور تولد =
| محل زندگی =
| رحلت = شب دوشنبه، ۲۲ محرم 460ق
| شهادت =
| مدفن =
| طول عمر =
| نام همسر =
| فرزندان =
| خویشاوندان =
| دین =
| مذهب =
| پیشه =
| منصب =
| پس از =
| پیش از =
| اساتید = [[شیخ مفید]]، [[غضایری، حسین بن عبیدالله|حسین بن عبیداللَّه غضایری]]، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی علم‌الهدی]]  
| مشایخ  =  
| معاصرین =  
| شاگردان =
| اجازه اجتهاد از =
| درجه علمی =
| دانشگاه =
| حوزه =  
| علایق پژوهشی =
| سبک نوشتاری =
| آثار = [[‏اقتصاد، ترجمه الاقتصاد إلی طريق الرشاد]]، [[‏الاستبصار فیما اختلف من الاخبار]]، [[‏الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد]]، [[‏الأمالي (طوسی)]]
| وبگاه =  
| امضا =
| کد مؤلف = AUTHORCODE00823AUTHORCODE
}}


ش‍ی‍خ‌ طوس‍ی‌
{{کاربردهای دیگر|شیخ الطائفه (ابهام زدایی)}}
 
{{کاربردهای دیگر|طوسی (ابهام زدایی)}}
طوس‍ی‌، اب‍وج‍ع‍ف‍ر م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ح‍س‍ن‌
'''ابوجعفر محمد بن حسن طوسی''' (385 -460ق)، معروف به شیخ طوسی، و شیخ‌الطائفه، کنیه او ابوجعفر، از بزرگترین محدثان و فقیهان شیعه. وی نویسنده دو کتاب [[تهذيب الأحكام|التهذیب]] و [[الاستبصار في ما اختلف من الأخبار|الاستبصار]] از کتاب‌های چهارگانه حدیثی شیعه است. 
|-
|نام پدر
|data-type='authorfatherName'|حسن
|-
|متولد
|data-type='authorbirthDate'|374 ش یا 995 م
|-
|محل تولد
|data-type='authorBirthPlace'|خراسان
|-
|رحلت
|data-type='authorDeathDate'|446 ش یا 460 ق یا 1067 م
|-
|اساتید
|data-type='authorTeachers'|[[شیخ مفید]]، [[غضایری، حسین بن عبیدالله|حسین بن عبیداللَّه غضایری]]، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی علم‌الهدی]]
|-
|برخی آثار
|data-type='authorWritings'|[[‏اقتصاد ترجمه الاقتصاد الی طریق الرشاد]]
 
[[‏الاستبصار فیما اختلف من الاخبار]]
 
[[‏الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد]]  
 
[[‏الامالی]]
|-class='articleCode'
|کد مؤلف
|data-type='authorCode'|AUTHORCODE823AUTHORCODE
|}
</div>


{{کاربردهای دیگر|طوسی (ابهام زدایی)}}
== ولادت ==
'''محمد بن حسن طوسی'''، معروف به '''شیخ طوسی'''، کنیه او '''ابوجعفر'''، در ماه رمضان سال 385ق در طوس به دنیا آمد و در همان جا بزرگ شد. طوس در آن زمان، یکی از مراکز علمی مهمّ خراسان بود. وی تا سال 408ق؛ یعنی تا 23 سالگی، در همان طوس زیست و احتمالا علوم ادبی، فقه، اصول، حدیث و کلام را تا آن تاریخ در همان طوس خوانده است.
در ماه رمضان سال 385ق در طوس به دنیا آمد و در همان جا بزرگ شد. طوس در آن زمان، یکی از مراکز علمی مهمّ خراسان بود. وی تا سال 408ق؛ یعنی تا 23 سالگی، در همان طوس زیست و احتمالا علوم ادبی، فقه، اصول، حدیث و کلام را تا آن تاریخ در همان طوس خوانده است.


==مهاجرت به بغداد==
==مهاجرت به بغداد==
خط ۵۴: خط ۶۰:
==برخی از اساتید شیخ طوسی==
==برخی از اساتید شیخ طوسی==


شیخ طوسی (رحمه‌الله) با ورود به بغداد، در مجلس درس [[شیخ مفید]] - که در آن زمان، شیخ متکلّمان و فقیهان شیعه و رئیس آنها شناخته می‌شد - شرکت کرد. او به مدّت پنج سال از درس [[شیخ مفید]] در اصول و کلام استفاده کرد و در همین دوره، تألیف کتاب «تهذیب الأحکام»(شرح کتاب «المقنعة» اثر [[شیخ مفید]]) را آغاز کرد. در این شرح، تأثیر جوّ کلامی بغداد بر شیخ طوسی، مشهود است.
شیخ طوسی رحمه‌الله با ورود به بغداد، در مجلس درس [[شیخ مفید]] - که در آن زمان، شیخ متکلّمان و فقیهان شیعه و رئیس آنها شناخته می‌شد - شرکت کرد. او به مدّت پنج سال از درس [[شیخ مفید]] در اصول و کلام استفاده کرد و در همین دوره، تألیف کتاب «تهذیب الأحکام»(شرح کتاب «المقنعة» اثر [[شیخ مفید]]) را آغاز کرد. در این شرح، تأثیر جوّ کلامی بغداد بر شیخ طوسی، مشهود است.


همچنین شیخ طوسی در طول این مدّت، از درس [[غضایری، حسین بن عبیدالله|حسین بن عبیداللَّه غضایری]] (م 411ق) و محمّد بن احمد بن ابی‌الفوارس (م بعد 411ق) و دیگر اساتید شیعه و اهل سنّت استفاده کرده است؛ همچنان‌که آنان هم از او استفاده بردند و از همین روست که شاگردان بسیاری از مذاهب مختلف، از درس شیخ طوسی استفاده نموده‌اند. در بغداد، سیصد نفر از مذاهب مختلف، در شمار شاگردان شیخ طوسی ذکر گردیده‌اند. پس از وفات [[شیخ مفید]] در سال 413ق، رهبری شیعیان امامی‌مذهب به [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی علم‌الهدی]] (413-436ق) رسید. او برجسته‌ترین شاگرد [[شیخ مفید]] بود.
همچنین شیخ طوسی در طول این مدّت، از درس [[غضایری، حسین بن عبیدالله|حسین بن عبیداللَّه غضایری]] (م 411ق) و محمّد بن احمد بن ابی‌الفوارس (م بعد 411ق) و دیگر اساتید شیعه و اهل سنّت استفاده کرده است؛ همچنان‌که آنان هم از او استفاده بردند و از همین روست که شاگردان بسیاری از مذاهب مختلف، از درس شیخ طوسی استفاده نموده‌اند. در بغداد، سیصد نفر از مذاهب مختلف، در شمار شاگردان شیخ طوسی ذکر گردیده‌اند. پس از وفات [[شیخ مفید]] در سال 413ق، رهبری شیعیان امامی‌مذهب به [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی علم‌الهدی]] (413-436ق) رسید. او برجسته‌ترین شاگرد [[شیخ مفید]] بود.
خط ۶۶: خط ۷۲:
==شیخ طوسی و زعامت مرجعیت شیعه==
==شیخ طوسی و زعامت مرجعیت شیعه==


پس از وفات سید مرتضی در سال 336ق، رهبری شیعیان به شیخ طوسی رسید.
پس از وفات سید مرتضی در سال 436ق، رهبری شیعیان به شیخ طوسی رسید. او تا سال 448ق در بغداد این وظیفه را برعهده داشت و در طول این دوازده سال، فعالیت‌های علمی فراوانی را در بغداد انجام داد. خلیفه عبّاسی القائم‌بأمراللَّه (422-467ق) کرسی تدریس کلام را به وی اعطا کرد. این کرسی تدریس، تنها به عدّه کمی از بزرگان علما و رئیس علمای هر عصر داده می‌شد. این تقدیر خلیفه از شیخ طوسی، حسادت عدّه‌ای را برانگیخت و در نزد خلیفه به سعایت از وی پرداختند و او را متّهم کردند که در کتاب «[[مصباح المتهجد|مصباح المتهجّد]]» در دعای روز عاشورا، به صحابه به‌گونه‌ای نامناسب حمله نموده است.
 
او تا سال 448ق در بغداد این وظیفه را برعهده داشت و در طول این دوازده سال، فعالیت‌های علمی فراوانی را در بغداد انجام داد. خلیفه عبّاسی القائم‌بأمراللَّه (422-467ق) کرسی تدریس کلام را به وی اعطا کرد. این کرسی تدریس، تنها به عدّه کمی از بزرگان علما و رئیس علمای هر عصر داده می‌شد. این تقدیر خلیفه از شیخ طوسی، حسادت عدّه‌ای را برانگیخت و در نزد خلیفه به سعایت از وی پرداختند و او را متّهم کردند که در کتاب «[[مصباح المتهجد|مصباح المتهجّد]]» در دعای روز عاشورا، به صحابه به‌گونه‌ای نامناسب حمله نموده است.


این نکته باعث شد که خلیفه شیخ طوسی را به‌همراه کتاب مصباحش فرابخواند. شیخ طوسی در حضور خلیفه این اتّهام را نفی کرد؛ لیکن خلیفه این عبارت از دعا را به وی نشان داد که: «اللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلًا ثُمَّ الثَّانِی ثُمَ الثَّالِثَ ثُمَّ الرَّابِعَ وَ الْعَنْ یزیدَ خامِساً».
این نکته باعث شد که خلیفه شیخ طوسی را به‌همراه کتاب مصباحش فرابخواند. شیخ طوسی در حضور خلیفه این اتّهام را نفی کرد؛ لیکن خلیفه این عبارت از دعا را به وی نشان داد که: «اللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلًا ثُمَّ الثَّانِی ثُمَ الثَّالِثَ ثُمَّ الرَّابِعَ وَ الْعَنْ یزیدَ خامِساً».
خط ۸۱: خط ۸۵:


او هر روز درس‌های خود را در حرم امیر مؤمنان(ع) برگزار می‌کرد؛ ضمن اینکه کتاب‌های متعدّدی را نیز در این دوره تا آخر عمرش به عالم اسلام ارائه نمود. وی کتاب «[[الأمالي (طوسی، محمد بن حسن)|الأمالی]]» را در سال 458ق؛ یعنی دو سال پیش از فوتش بر شاگردان املا کرد. وی همچنین تألیف کتابی‌ با عنوان «شرح الشرح» در اصول فقه را در دست داشت که کتابی مفصّل در این دانش بود؛ لیکن موفّق به اتمام آن نشد.
او هر روز درس‌های خود را در حرم امیر مؤمنان(ع) برگزار می‌کرد؛ ضمن اینکه کتاب‌های متعدّدی را نیز در این دوره تا آخر عمرش به عالم اسلام ارائه نمود. وی کتاب «[[الأمالي (طوسی، محمد بن حسن)|الأمالی]]» را در سال 458ق؛ یعنی دو سال پیش از فوتش بر شاگردان املا کرد. وی همچنین تألیف کتابی‌ با عنوان «شرح الشرح» در اصول فقه را در دست داشت که کتابی مفصّل در این دانش بود؛ لیکن موفّق به اتمام آن نشد.
== وفات شیخ طوسی ==
مصادر تراجم، در تاریخ وفات شیخ طوسی اختلاف دارند. در این‌باره تواریخ متعددی نقل شده که عبارتند از: «458ق»، «459ق»، «461ق»، «465»، «466ق» و «460ق». بیشتر مصادر و معتبرترین آنها، «460ق» را ذکر کرده‌اند.


== اساتید ==
== اساتید ==


می‌توان اساتید شیخ را در چهار گروه، دسته‌بندی کرد:
می‌توان اساتید شیخ را در چهار گروه، دسته‌بندی کرد:
خط ۱۰۱: خط ۹۹:


به‌هرحال، اشخاص زیر به‌عنوان مشایخ شیخ طوسی، شناخته شده‌اند:
به‌هرحال، اشخاص زیر به‌عنوان مشایخ شیخ طوسی، شناخته شده‌اند:
{{ستون-شروع|2}}


# احمد بن ابراهیم قزوینی؛
# احمد بن ابراهیم قزوینی؛
خط ۱۳۹: خط ۱۴۰:
# ابومنصور سکری؛
# ابومنصور سکری؛
# هلال بن محمّد بن جعفر حفّار، ابوالفتح.
# هلال بن محمّد بن جعفر حفّار، ابوالفتح.
 
{{پایان}}
== شاگردان ==
== شاگردان ==
{{ستون-شروع|2}}


# آدم بن یونس بن ابی‌المهاجر نسفی؛
# آدم بن یونس بن ابی‌المهاجر نسفی؛
خط ۱۸۲: خط ۱۸۴:
# منصور بن حسین آبی، ابوسعد؛
# منصور بن حسین آبی، ابوسعد؛
# ناصر بن عبدالرضا بن محمّد بن عبداللَّه علوی حسینی، ابوابراهیم؛
# ناصر بن عبدالرضا بن محمّد بن عبداللَّه علوی حسینی، ابوابراهیم؛
و...
{{پایان}}


و...
== وفات شیخ طوسی ==


== تألیفات ==
مصادر تراجم، در تاریخ وفات شیخ طوسی اختلاف دارند. در این‌باره تواریخ متعددی نقل شده که عبارتند از: «458ق»، «459ق»، «461ق»، «465»، «466ق» و «460ق». بیشتر مصادر و معتبرترین آنها، سال «460ق» ذکر کرده‌اند. اینکه او در شب دوشنبه، ۲۲ محرم 460ق درگذشت <ref> [https://tarikh.inoor.ir/fa/event/page/2G9KK/%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%B7%D9%88%D8%B3%DB%8C ر.ک: پایگاه جامع تاریخ]</ref> و شاگردانش حسن بن مهدی سلیقی، حسن بن عبدالواحد عین زربی، و ابوالحسن لولوی او را غسل داده و در خانه‌اش دفن کردند و طبق وصیتش این خانه به مسجد تبدیل شد و امروزه به جامع الشیخ الطوسی مشهور است و  ‌طى ده ‌قرن گذشته ‌یكى از مراكز تدریس حوزه نجف شمرده مى‌‌شود.


== آثار ==


=== حدیث ===
=== حدیث ===
خط ۱۹۹: خط ۲۰۴:


=== کلام و امامت ===  
=== کلام و امامت ===  
{{ستون-شروع|2}}
# تلخیص الشافی؛
# تلخیص الشافی؛
# الغیبة؛
# الغیبة؛
خط ۲۱۸: خط ۲۲۴:
# اصطلاحات المتکلّمین؛
# اصطلاحات المتکلّمین؛
# الاستیفاء فی الإمامة.
# الاستیفاء فی الإمامة.
 
{{پایان}}
=== فقه ===  
=== فقه ===  
# النهایة فی مجرّد الفقه و الفتاوی؛
# النهایة فی مجرّد الفقه و الفتاوی؛
خط ۲۴۲: خط ۲۴۸:
=== تفسیر ===
=== تفسیر ===


: التبیان فی تفسیر القرآن.
التبیان فی تفسیر القرآن.


=== متفرّقه ===  
=== متفرّقه ===  
خط ۲۵۳: خط ۲۵۹:
# مسائل ابن البرّاج؛
# مسائل ابن البرّاج؛
# المسائل القمّیة؛
# المسائل القمّیة؛
# مسئلة فی الأحوال (ر.ک: رحمان ستایش، محمدکاظم، ص179-192).
# مسئلة فی الأحوال؛<ref>ر.ک: رحمان ستایش، محمدکاظم، ص179-192</ref>


== منابع مقاله ==
==پانويس ==
<references />




رحمان ستایش، محمدکاظم، بازشناسی منابع اصلی رجال شیعه، قم، مؤسسه علمی - فرهنگی دارالحدیث، چاپ اول، 1384ش.
== منابع مقاله ==
 
#رحمان ستایش، محمدکاظم، بازشناسی منابع اصلی رجال شیعه، قم، مؤسسه علمی - فرهنگی دارالحدیث، چاپ اول، 1384ش.
#[https://tarikh.inoor.ir/fa/event/page/2G9KK/%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%B7%D9%88%D8%B3%DB%8C پایگاه جامع تاریخ]


{{الگو:آثار شیخ طوسی}}
{{فقیهان شیعه}}
{{فقیهان شیعه}}
{{متکلمان شیعه}}
{{متکلمان شیعه}}
{{مفسران شیعه}}
{{مفسران شیعه}}
{{محدثان شیعه}}
{{محدثان شیعه}}
{{رجالیان شیعه}}
{{جوامع روایی شیعه}}


== وابسته‌ها ==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
{{وابسته‌ها}}
[[جواهر الفقه]]  
[[جواهر الفقه]]  


خط ۳۰۸: خط ۳۱۸:


[[رجال الطوسی]]  
[[رجال الطوسی]]  
[[رجال الطوسي (محقق: بحرالعلوم)]]


[[اختیار معرفة الرجال]]
[[اختیار معرفة الرجال]]


[[الغیبة]]  
[[الغيبة (للطوسی)]]
 
[[الفهرست (طوسی، محمد بن حسن)]]


[[الفهرست (طوسی، محمد بن حسن)]]  
[[الفهرست شیخ طوسی]]  


[[مصباح المتهجد]]  
[[مصباح المتهجد]]  
خط ۳۲۰: خط ۳۳۴:


[[المنتخب من تفسیر القرآن و النکت المستخرجة من کتاب التبیان]]  
[[المنتخب من تفسیر القرآن و النکت المستخرجة من کتاب التبیان]]  
[[مبانی رفع تعارض اخبار از ديدگاه شيخ طوسی در استبصار]]


[[معراج أهل الکمال إلی معرفة الرجال]]  
[[معراج أهل الکمال إلی معرفة الرجال]]  
خط ۳۳۰: خط ۳۴۶:


[[تهذیب الاحکام (تحقیق غفاری)]]  
[[تهذیب الاحکام (تحقیق غفاری)]]  
[[اندیشه‌های کلامی شیخ طوسی]]


[[تجرید المنطق]]  
[[تجرید المنطق]]  
خط ۳۴۳: خط ۳۶۱:
[[الأمالی (طوسی، ترجمه حسن زاده)]]  
[[الأمالی (طوسی، ترجمه حسن زاده)]]  


[[تمهید الاصول در علم کلام اسلامی: شرح بخش نظری رساله «[[جمل العلم و العمل]]» تأليف سید مرتضی علی بن الحسین الموسوی]]  
[[تمهید الاصول در علم کلام اسلامی: شرح بخش نظری رساله «جمل العلم و العمل» تأليف سید مرتضی علی بن الحسین الموسوی]]  


[[الکتب الاربعه (الکافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب الاحکام، الـاستبصار)]]  
[[الکتب الاربعه (الکافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب الاحکام، الاستبصار)]]  


[[تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه (رحلی)]]  
[[تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه (رحلی)]]  
[[رجال الطوسی]]


[[العده فی اصول الفقه (یک جلدی)]]  
[[العده فی اصول الفقه (یک جلدی)]]  
خط ۳۵۵: خط ۳۷۱:
[[تمهید الاصول فی علم الکلام]]  
[[تمهید الاصول فی علم الکلام]]  


[[اختیار معرفة الرجال المعروف برجال الکشی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: برگزیده
[[اختیار معرفة الرجال المعروف برجال الکشی]] برگزیده


[[مصباح المتهجد (چاپ بیروت)]]  
[[مصباح المتهجد (چاپ بیروت)]]  
خط ۳۶۹: خط ۳۸۵:
[[مسائل هامة من کتاب الخلاف]]  
[[مسائل هامة من کتاب الخلاف]]  


[[اقتصاد ترجمه الإقتصاد إلی طریق الرشاد]]  
[[اقتصاد، ترجمه الاقتصاد إلی طريق الرشاد]]  


[[الاقتصاد فیما یجب علی العباد]]  
[[الاقتصاد فیما یجب علی العباد]]  
خط ۳۷۹: خط ۳۹۵:
[[تلخیص الشافی]]  
[[تلخیص الشافی]]  


[[رجال اسانید، او، طبقات رجال کتاب التهذیب لشیخ الطوسی]] -
[[رجال أسانيد أو طبقات رجال كتاب التهذيب للشيخ الطوسي]] -


[[الإستبصار فیما اختلف من الأخبار]]  
[[الإستبصار فیما اختلف من الأخبار]]  
خط ۳۸۵: خط ۴۰۱:
[[المبسوط فی فقه الامامیة]]  
[[المبسوط فی فقه الامامیة]]  


[[رجال الطوسی]]  
[[النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی با ترجمه فارسی آن]]
 
[[منهج الشيخ أبي جعفر الطوسي في تفسير القرآن الکريم]]


[[النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی با ترجمه فارسی آن]]




[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:مراجع تقلید]]
[[رده:محدثان]]
[[رده:متکلمان]]
[[رده:مفسران شیعه]]
[[رده:متکلمان شیعه]]
[[رده:مهدویت‌پژوهان]]