۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
شیخ بهایی، محمد بن حسین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'فرعي' به 'فرعی'
جز (جایگزینی متن - 'محمد بن على عاملى' به 'محمد بن على عاملى ') |
جز (جایگزینی متن - 'فرعي' به 'فرعی') |
||
| (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
! نام!! data-type='authorName'|شیخ بهایی، محمد بن حسین | ! نام!! data-type='authorName'|شیخ بهایی، محمد بن حسین | ||
|- | |- | ||
| | |نام‌های دیگر | ||
|data-type='authorOtherNames'| عاملی، | |data-type='authorOtherNames'| عاملی، بهاءالدین محمد بن حسین | ||
شيخ بهاءالدين عاملى | |||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| خط ۱۸: | خط ۲۰: | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type='authorDeathDate'|1001 | |data-type='authorDeathDate'|1001 ش یا 1031 ق یا 1622 م | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۴: | ||
[[تحفه حاتمی]] | [[تحفه حاتمی]] | ||
|-class='articleCode' | |-class='articleCode' | ||
|کد | |کد مؤلف | ||
|data-type='authorCode'| | |data-type='authorCode'|AUTHORCODE00072AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''محمد بن حسين بن عبدالصمد حارثى'''، معروف به '''شيخ بهايى''' فقیه، شاعر، عارف، حکیم، منجم، ریاضیدان، ادیب، مورخ بزرگ شیعه است. ایشان در 17 ذى‌حجه 953ق، در روستاى «جبع» (زادگاه [[شهيد ثانى]] در لبنان) متولد شد. | |||
'''محمد بن حسين بن عبدالصمد حارثى'''، معروف به '''شيخ بهايى''' | |||
در دوره صفویه مقام «شيخ‌الاسلامی» رياست علماى شيعه را بر عهده گرفت. | در دوره صفویه مقام «شيخ‌الاسلامی» رياست علماى شيعه را بر عهده گرفت. | ||
در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، جبر، هندسه، اسطرلاب، هيئت، جفر و... آثار فراوانی به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت و در در دوازدهم شوال 1030ق (يا 1031ق) رحلت نمود. | در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، جبر، هندسه، اسطرلاب، هيئت، جفر و... آثار فراوانی به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت و در در دوازدهم شوال 1030ق (يا 1031ق) رحلت نمود. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۸: | ||
نسب شيخ، به حارث همدانى، صحابى جليل‌القدر [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] مى‌رسد. حارث همدانى در جنگ صفين و جمل از ياوران استوار [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] بود و تا پايان جنگ ايستادگى نمود. | نسب شيخ، به حارث همدانى، صحابى جليل‌القدر [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] مى‌رسد. حارث همدانى در جنگ صفين و جمل از ياوران استوار [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] بود و تا پايان جنگ ايستادگى نمود. | ||
پس از شهادت [[شهيد ثانى]] (966ق)، جبل عامل براى | پس از شهادت [[شهيد ثانى]] (966ق)، جبل عامل براى شیعیان و علماى شيعى ناامن شده بود و از آن‌سو حكومت نوپاى صفوى با به رسميت شناختن مذهب شيعه در ايران، بستر مهاجرت علماى شيعه از سراسر دنيا به آنجا را فراهم نمود؛ بنابراین پدر شيخ بهايى عازم ايران شد. | ||
==کسب علم و دانش== | ==کسب علم و دانش== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۴: | ||
شيخ بهايى پس از سال 1006ق، شيخ‌الاسلام اصفهان شد. اصفهان، در سال 1006ق، از سوى شاه عباس كبير پايتخت ايران شد. با انتخاب اصفهان به پايتختى، مهاجرت علماى شيعه از سراسر جهان اسلام به اين شهر رونق گرفت. مدت زمانى بعد، شيخ از مقام شيخ‌الاسلامى استعفا داد و از سال 1012ق، تا سال 1019ق، به سفر رفت، سپس به اصفهان برگشت و تا آخر عمر در آن شهر ماند و به‌عنوان «شيخ‌الاسلام» رياست علماى شيعه را بر عهده گرفت. | شيخ بهايى پس از سال 1006ق، شيخ‌الاسلام اصفهان شد. اصفهان، در سال 1006ق، از سوى شاه عباس كبير پايتخت ايران شد. با انتخاب اصفهان به پايتختى، مهاجرت علماى شيعه از سراسر جهان اسلام به اين شهر رونق گرفت. مدت زمانى بعد، شيخ از مقام شيخ‌الاسلامى استعفا داد و از سال 1012ق، تا سال 1019ق، به سفر رفت، سپس به اصفهان برگشت و تا آخر عمر در آن شهر ماند و به‌عنوان «شيخ‌الاسلام» رياست علماى شيعه را بر عهده گرفت. | ||
شيخ بهايى از شاعران نامدار صفويه است. شعرهاى او، به‌ويژه شعرهايى كه به | شيخ بهايى از شاعران نامدار صفويه است. شعرهاى او، به‌ويژه شعرهايى كه به سبک عراقى سروده، بسيار زيباست. وى در اشعارش به «بهايى» تخلّص مى‌كرد. از وى اشعار بسيارى به زبان‌هاى فارسى و عربى به يادگار مانده است. | ||
== اساتيد == | == اساتيد == | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۶: | ||
#ملا على مذهّب (شيخ بهايى دروس حساب، هندسه، جبر و مقابله و هيئت را نزد وى فراگرفت)؛ | #ملا على مذهّب (شيخ بهايى دروس حساب، هندسه، جبر و مقابله و هيئت را نزد وى فراگرفت)؛ | ||
#مولانا افضل قاضى (شيخ بهايى نزد وى به فراگيرى رياضيات پرداخت)؛ | #مولانا افضل قاضى (شيخ بهايى نزد وى به فراگيرى رياضيات پرداخت)؛ | ||
#حكيم‌الدين (اعتمادالدين) محمود (شيخ بهايى كتاب | #حكيم‌الدين (اعتمادالدين) محمود (شيخ بهايى كتاب «[[قانون]]» نوشته [[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله|بوعلى سينا]] را كه درباره طب است، از او فراگرفت)؛ | ||
#محمدباقر يزدى؛ | #محمدباقر يزدى؛ | ||
#احمد كچايى. | #احمد كچايى. | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۳: | ||
شيخ بهايى سال‌هاى دراز به تدريس اشتغال داشت. انديشه‌وران بسيارى در محفل درس او تربيت يافتند كه نام برخى از آنان به قرار زير است: | شيخ بهايى سال‌هاى دراز به تدريس اشتغال داشت. انديشه‌وران بسيارى در محفل درس او تربيت يافتند كه نام برخى از آنان به قرار زير است: | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
# [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا شيرازى]]؛ | # [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا شيرازى]]؛ | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۵: | ||
# شيخ زين‌الدين عاملى، نوه شهيد ثانى؛ | # شيخ زين‌الدين عاملى، نوه شهيد ثانى؛ | ||
# شرف‌الدين محمد رويدشتى؛ | # شرف‌الدين محمد رويدشتى؛ | ||
# شيخ [[موسوی عاملی، محمد بن علی|محمد بن على عاملى]] | # شيخ [[موسوی عاملی، محمد بن علی|محمد بن على عاملى]] تبنينى؛ | ||
# مظفرالدين على، كه كتابى | # مظفرالدين على، كه كتابى درباره زندگى شيخ بهايى نوشته است؛ | ||
# [[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]]، پدر علامه [[مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی|محمدباقر مجلسى]]؛ | # [[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]]، پدر علامه [[مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی|محمدباقر مجلسى]]؛ | ||
# شيخ محمود بن حسام‌الدين جزائرى؛ | # شيخ محمود بن حسام‌الدين جزائرى؛ | ||
# [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]]؛ | # [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]]؛ | ||
# ملا عزالدين فرهانى، مشهور به على‌نقى كمره‌اى، شاعر معروف؛ | # ملا عزالدين فرهانى، مشهور به على‌نقى كمره‌اى، شاعر معروف؛ | ||
# عنايت‌اللّه على كوهپايه‌اى، معروف به قهپايى، | # عنايت‌اللّه على كوهپايه‌اى، معروف به قهپايى، نویسنده «مجمع الرجال»؛ | ||
# هاشم بن احمد بن عصام‌الدين اتكانى؛ | # هاشم بن احمد بن عصام‌الدين اتكانى؛ | ||
# شيخ نجيب‌الدين على بن محمد بن مكّى عاملى جيبلى جبعى؛ | # شيخ نجيب‌الدين على بن محمد بن مكّى عاملى جيبلى جبعى؛ | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۷: | ||
# حسنعلى بن عبداللّه شوشترى؛ | # حسنعلى بن عبداللّه شوشترى؛ | ||
# شيخ زين‌الدين على بن سليمان بن درويش بن حاتم قدمى بحرانى؛ | # شيخ زين‌الدين على بن سليمان بن درويش بن حاتم قدمى بحرانى؛ | ||
# سلطان‌العلما [[سلطان العلماء، محمد|سيد حسين حسينى مرعشى]]، | # سلطان‌العلما [[سلطان العلماء، محمد|سيد حسين حسينى مرعشى]]، نویسنده حاشيه بر روضه و حاشيه بر معالم.{{پایان}} | ||
{{پایان}} | |||
== آثار == | == آثار == | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۴: | ||
===آثارش عبارتند از=== | ===آثارش عبارتند از=== | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
# إثبات الأنوار الإلهية؛ | # إثبات الأنوار الإلهية؛ | ||
| خط ۱۳۵: | خط ۱۳۳: | ||
# الاثنا عشرية في الطهارة؛ | # الاثنا عشرية في الطهارة؛ | ||
# أسرار البلاغة؛ | # أسرار البلاغة؛ | ||
# الأسطرلاب (به زبان | # الأسطرلاب (به زبان عربی)؛ | ||
# اسطرلاب يا «تحفه حاتميه» يا «هفتاد باب»، به فارسى؛ | # اسطرلاب يا «تحفه حاتميه» يا «هفتاد باب»، به فارسى؛ | ||
# بحر الحساب؛ | # بحر الحساب؛ | ||
| خط ۱۵۹: | خط ۱۵۷: | ||
# حاشيه بر «شرح عضدى بر مختصر الأصول»؛ | # حاشيه بر «شرح عضدى بر مختصر الأصول»؛ | ||
# حاشيه فهرست [[شيخ منتجب‌الدين]]؛ | # حاشيه فهرست [[شيخ منتجب‌الدين]]؛ | ||
# حاشيه بر «القواعد الكلية الأصولية و | # حاشيه بر «القواعد الكلية الأصولية و الفرعیة» نوشته [[شهيد اول]]؛ | ||
# حاشيه تفسير كشاف [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]؛ | # حاشيه تفسير كشاف [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]؛ | ||
# حاشيه مختلف علامه؛ | # حاشيه مختلف علامه؛ | ||
| خط ۱۸۶: | خط ۱۸۴: | ||
# سوانح الحجاز يا «سوانح سفر الحجاز» يا «نان و حلوا»؛ | # سوانح الحجاز يا «سوانح سفر الحجاز» يا «نان و حلوا»؛ | ||
# شرح اثني عشرية [[ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین|صاحب معالم]]؛ | # شرح اثني عشرية [[ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین|صاحب معالم]]؛ | ||
# شرح الأربعين يا «أربعون حديثا» يا «اربعين | # شرح الأربعين يا «أربعون حديثا» يا «اربعين بهایی»؛ | ||
# شرح دعاى صباح صحيفه سجاديه؛ | # شرح دعاى صباح صحيفه سجاديه؛ | ||
# شرح «شرح چغمينى» قاضى‌زاده رومى؛ | # شرح «شرح چغمينى» قاضى‌زاده رومى؛ | ||
| خط ۱۹۶: | خط ۱۹۴: | ||
# كشكول؛ | # كشكول؛ | ||
# المخلاة؛ | # المخلاة؛ | ||
# مشرق الشمسين و | # مشرق الشمسين و إکسیر السعادتين؛ | ||
# مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة؛ | # مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة؛ | ||
# ملخص الهيئة؛ | # ملخص الهيئة؛ | ||
| خط ۲۱۰: | خط ۲۰۸: | ||
# فال‌نامه؛ | # فال‌نامه؛ | ||
# رساله در كرويت زمين؛ | # رساله در كرويت زمين؛ | ||
# رساله «جوهر فرد». | # رساله «جوهر فرد».{{پایان}} | ||
{{پایان}} | |||
== وفات == | == وفات == | ||
در دوازدهم شوال 1030ق (يا 1031ق)، مرگ به پيشواز شيخ بهايى آمد. او نيز | در دوازدهم شوال 1030ق (يا 1031ق)، مرگ به پيشواز شيخ بهايى آمد. او نيز سبک بال به‌سوى معبود پر كشيد. بيش از پنجاه هزار نفر مردم اصفهان در تشييع جنازه او شركت داشتند. ملا [[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]] بر وى نماز گزارد و سپس پيكرش را به مشهد مقدس بردند و بنا بر وصيتش او را در خانه‌اش كه نزدیک حرم [[امام رضا(ع)]] قرار داشت، به خاک سپردند. اكنون آرامگاه شيخ بهايى در يكى از رواق‌هاى حرم مطهّر [[امام رضا(ع)]] قرار دارد. | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
جمعى از پژوهشگران، گلشن ابرار، نشر معروف، چاپ اول، 1379ش، ج 1، ص 195، محمود مهدى‌پور. | جمعى از پژوهشگران، گلشن ابرار، نشر معروف، چاپ اول، 1379ش، ج 1، ص 195، محمود مهدى‌پور. | ||
{{فقیهان شیعه}} | {{فقیهان شیعه}} | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[ جامع عباسی]] | [[جامع عباسی، یكدوره فقه فارسی]] | ||
[[جامع عباسی]] | |||
[[الحاشیة علی کتاب من لا یحضره الفقیه]] | [[الحاشیة علی کتاب من لا یحضره الفقیه]] | ||
| خط ۲۵۰: | خط ۲۴۷: | ||
[[رساله الکر - تعیین مقدار الکر]] | [[رساله الکر - تعیین مقدار الکر]] | ||
[[الاثنا عشریه فی | [[الاثنا عشریه فی الصلاة الیومیه]] | ||
[[حرمه ذبایح اهل الکتاب]] | [[حرمه ذبایح اهل الکتاب]] | ||
| خط ۲۹۶: | خط ۲۹۳: | ||
[[اعتقادات شیخ بهایی]] | [[اعتقادات شیخ بهایی]] | ||
[[ | [[بهاءالدین العاملی ادیبا و فقیها و عالما]] | ||
[[السر المستتر فی العلوم الغریبة و الجفر و تعبیر الرویاء]] | [[السر المستتر فی العلوم الغریبة و الجفر و تعبیر الرویاء]] | ||
[[بخشی از دست | [[بخشی از دست نوشته‌های آثار علامه دوران شیخ بهاءالدین عاملی]] | ||
[[الفواید الصمدیه]] | [[الفواید الصمدیه]] | ||
| خط ۳۰۸: | خط ۳۰۵: | ||
[[السر المستتر در علوم غریبه و جفر و خوابنامه]] | [[السر المستتر در علوم غریبه و جفر و خوابنامه]] | ||
[[ بوستان ادب: متن کتاب الفواید الصمدیه للشیخ | [[بوستان ادب: متن کتاب الفواید الصمدیه للشیخ بهاءالدین العاملی بانضمام شرح کتاب الفواید الصمدیه و تجزیه و ترکیب عبارات آن]] | ||
[[تحفه حاتمی]] | [[تحفه حاتمی]] | ||