شرح المقدمة الجزرية (مستکاوی)

شرح المقدمة الجزرية شرحی است بر کتاب مقدمه ابن جزری، که توسط مستکاوی نوشته شده است و به همت فرغلی عرباوی به تحقیق رسیده است.

شرح المقدمة الجزرية (محمود بن عمر مستکاوی)
شرح المقدمة الجزرية (مستکاوی)
پدیدآورانمستکاوي، محمود بن عمر (نویسنده) ابن‌ جزري، محمد بن عبدالله (نویسنده)
عنوان‌های دیگرالمقدمه الجزريه. شرح
ناشرأضواء السلف
مکان نشرعربستان - رياض
سال نشرمجلد1: 2008م , 1429ق
چاپ1
موضوعابن جزري، محمد بن محمد، ??? - ???ق. المقدمه الجزريه - نقد و تفسير

شعر عربی - قرن 9ق.

قرآن - قرائت
تعداد جلد1
کد کنگره
‏BP‎‏ ‎‏75‎‏/‎‏56‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏م‎‏7026*
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

ابن جزری در مقدمه‌اش احکام مربوط به تجوید قرآن را در قالب اشعار عربی بیان کرده است.

افراد زیادی این ابیات را شرح کرده‌اند که محمود بن عمر بن علی مشهور به مستكاوی خانكی، یکی از آن‌هاست. چنانچه از دوره زمانی زندگی مستکاوی به دست می‌آید او این شرح را در قرن دهم هجری بر مقدمه ابن جزری نوشته است.[۱] عامل محرک مستکاوی برای نوشتن چنین شرحی، درخواست برخی اهل فن تجوید و علاقه‌مندان به این رشته بوده است.[۲]

مستکاوی در نگاشتن این شرح از منابع و علمای طراز اول استفاده کرده است. او کمتر به اسامی عالمانی که از آنان نقل قول کرده تصریح می‌کند و گاهی هم اسم مؤلف را می‌گوید ولی نام کتابش را ذکر نمی‌کند.[۳]

او در شرحش از کتاب‌های زیر استفاده کرده است:

  1. الطرازات المعلمة شرح المقدمة الجزرية، اثر عبدالدائم ازهری حدیدی؛
  2. شرح المقدمة الجزرية، اثر عصام‌الدين احمد بن مصطفی بن خلیل مشهور به طاش کبری‌زاده؛
  3. الحواشي المفهمة شرح المقدمة الجزرية، اثر فرزند ابن جزری، ابوبکر شهاب‌الدین قرشی‌ شافعی؛
  4. التمهيد في علم التجويد ابن جزری؛
  5. التيسير في القراءات السبع المتواترة، اثر ابوعمرو عثمان بن سعید دانی؛
  6. حرز الأماني في القراءات السبع، مشهور به شاطبية، اثر امام شاطبی؛
  7. القصيدة الخاقانية في حسن الأداء، اثر موسى بن عبدالله خاقانی بغدادی؛
  8. درّ الأفكار في القراءات العشر، اثر اسماعیل بن علی بن سعد واسطی مقری؛
  9. الرعاية لتجويد القراءة و تحقيق لفظ‍‌ التلاوة، اثر مكی بن ابوطالب قیسی؛
  10. طيبة النشر في القراءات العشر، نوشته ابن جزری؛
  11. شرح الفوائد السنهورية في شرح الجزرية، نوشته علی بن حسن سنهوری؛
  12. عمدة المفيد و عدة المجيد في معرفة لفظ‍‌ التجويد، اثر ابوالحسن عبدالصمد سخاوی؛
  13. مباهج الفكر و مناهج العبر، اثر وطواط‍‌؛
  14. عقيلة أتراب القصائد، اثر شاطبی؛
  15. المقنع في معرفة مرسوم الأمصار، تألیف عثمان بن سعید دانی؛
  16. المصاحف، اثر ابن ابوداود سجستانی؛
  17. النشر في القراءات العشر، نوشته ابن جزری.[۴]
  18. وی همچنین از عبدالدائم أزهری حدیدی(متوفی 870ق) در نگارش این شرح بهره زیادی برده است همچنین است طاش کبری‌زاده(متوفی 968ق). احمد بن محمد... جزری(متوفی 835ق) هم از کسانی است که مستکاوی در موارد کمی از او بهره برده است. او همچنین برخی نکته‌ها و راهنمایی‌هایی را که در کتاب ذکر می‌کند از شیخ شحاذة یمنی شافعی(متوفی 987ق) آموخته و نقل می‌کند.[۵]

برخی ویژگی‌های شرح

  1. شارح از بعضی مفردات ابیات از لحاظ اشتقاق لغوی و اصطلاحی آنان بحث می‌کند و گاهی به ابیات شعری استشهاد می‌کند.
  2. او از مثال‌های قرآنی زیادی بهره می‌برد.
  3. محقق بعضی از کلمات ابیات شعری و گاهی یک بیت کامل را اعراب‌گذاری کرده است.
  4. شارح به بیان معانی اصطلاحات فن تجوید از لحاظ لغت و اصطلاح اهمیت می‌دهد.
  5. او در بیان حدود صفات و مخارج حروف عربی دقت به خرج می‌دهد.
  6. ایشان در شرحش به برخی روایات نبوی(ص) و منظومه‌های تجویدی استناد و استشهاد می‌کند.
  7. شارح به برخی از اشکالات وارده بر فن تجوید پاسخ مناسب می‌دهد و در توجیه برخی اختلافات میان اهل فن تجوید و حل آن سعی می‌کند.[۶]

محقق، مقدمه مفصلی در توصیف مستکاوی و ابن جزری نگاشته است. فرغلی عرباوی در تحقیق این اثر از نسخه خطی دانشگاه الازهر استفاده کرده است. این نسخه مجهول الناسخ، 122 ورق دو صفحه‌ای دارد و هر صفحه آن دارای 17 سطر است، بسیار خوش‌خط است و در سال 1179ق. نوشته شده است.[۷]

پانویس

  1. ر.ک: مقدمه کتاب، ص90
  2. ر.ک: همان، ص93
  3. ر.ک: همان، ص94
  4. ر.ک: همان، ص94-95
  5. ر.ک: همان، ص95-96
  6. ر.ک: همان، ص96
  7. ر.ک: متن کتاب، ص97-98

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب

وابسته‌ها