۸۱٬۶۹۴
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '==ساختار== ' به '==ساختار== ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '.ر' به '. ر') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۸: | خط ۸: | ||
[[نورالدین، محمد]] (مصحح) | [[نورالدین، محمد]] (مصحح) | ||
[[بونیاتوف، | [[بونیاتوف، ضیاءالدین]] (مقدمهنويس) | ||
[[حسینی، علی بن ناصر]] ( | [[حسینی، علی بن ناصر]] (نویسنده) | ||
[[اقبال، محمد]] (مقدمهنويس) | [[اقبال، محمد]] (مقدمهنويس) | ||
خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11187 | |||
| کتابخوان همراه نور =11187 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
خط ۳۴: | خط ۳۶: | ||
}} | }} | ||
'''''زبدة التواريخ؛ اخبار امراء و پادشاهان سلجوقی'' (ترجمه روحالهی)''' تألیف [[حسینی، علی بن ناصر|صدرالدین ابوالحسن علی بن ناصر حسینی]]، ترجمه [[روح الهی، رمضانعلی|رمضانعلی روح الهی]]، اين كتاب كه از منابع مهم تاريخ آل سلجوق به شمار آمده، در آستانه سده سيزدهم ميلادى و به عربى نوشته شده و به رغم آثار مورخان ارمنى و بيزانسى، تنها به تاريخ سلجوقيان به ويژه سلطان طغرل پرداخته و از همين روى مىتوان گمان زد كه | '''''زبدة التواريخ؛ اخبار امراء و پادشاهان سلجوقی'' (ترجمه روحالهی)''' تألیف [[حسینی، علی بن ناصر|صدرالدین ابوالحسن علی بن ناصر حسینی]]، ترجمه [[روح الهی، رمضانعلی|رمضانعلی روح الهی]]، اين كتاب كه از منابع مهم تاريخ آل سلجوق به شمار آمده، در آستانه سده سيزدهم ميلادى و به عربى نوشته شده و به رغم آثار مورخان ارمنى و بيزانسى، تنها به تاريخ سلجوقيان به ويژه سلطان طغرل پرداخته و از همين روى مىتوان گمان زد كه نویسنده منصب مهمى مانند «اِنشا»، در درگاه سلجوقى داشته است. | ||
اگر چه عنوان «اخبار الدولة السلجوقية» در ديباچه اين اثر ديده مىشود، نامش همان «زبدة التواريخ؛ اخبار الامراء و الملوك السلجوقية» است. شايد عنوان نخست را | اگر چه عنوان «اخبار الدولة السلجوقية» در ديباچه اين اثر ديده مىشود، نامش همان «زبدة التواريخ؛ اخبار الامراء و الملوك السلجوقية» است. شايد عنوان نخست را نویسنده (كاتب) ديباچه از پيش خود بر آن افزوده باشد. عطا ملك جوينى و كمالالدين بن العديم نيز در كتابهاى خود از آن با همين نام ياد كردهاند. زندگى و كارهاى شاهان و اميران و كارگزارن و وزيران بزرگ، نشستن آنان در جايگاه قدرت، جنگها و نيرنگها و عزل و كشته شدنشان، درونمايه اين كتاب به شمار مىرود. | ||
به گفته استاد هوتما، بخش فراوانى از كتاب حسينى، چكيدهاى از كتاب عمادالدّين كاتب اصفهانى است و او تنها در تاريخ نخستين شاهان سلجوقى از ديگر كتابهاى تاريخى بهره مىبرد و كمتر از منابع خود ياد مىكند. شايد او اين نوشتهها را كلمه به كلمه رو نويسى كرده باشد. آنچه مؤلف درباره رويدادهاى دوره خويش مىگويد، بيش از ديگر رويدادها مهم شمرده مىشود. | به گفته استاد هوتما، بخش فراوانى از كتاب حسينى، چكيدهاى از كتاب عمادالدّين كاتب اصفهانى است و او تنها در تاريخ نخستين شاهان سلجوقى از ديگر كتابهاى تاريخى بهره مىبرد و كمتر از منابع خود ياد مىكند. شايد او اين نوشتهها را كلمه به كلمه رو نويسى كرده باشد. آنچه مؤلف درباره رويدادهاى دوره خويش مىگويد، بيش از ديگر رويدادها مهم شمرده مىشود. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
زبدة التواريخ در 223 صفحه و 41 فصل سامان يافته كه سى فصل از آن (تا پايان فرمانروايى سلطان سنجر در 1157م)، كمابيش در نيمى از اين كتاب آمده و جز دو فصل پايانىاش، نُه فصل ديگر (رويدادهاى پيش آمده براى خود | زبدة التواريخ در 223 صفحه و 41 فصل سامان يافته كه سى فصل از آن (تا پايان فرمانروايى سلطان سنجر در 1157م)، كمابيش در نيمى از اين كتاب آمده و جز دو فصل پايانىاش، نُه فصل ديگر (رويدادهاى پيش آمده براى خود نویسنده) در نيمه دوم آن گنجانده شده است. نثر مورخ را در اين نوشتار از ديد فن بيان و بديع، سنتى مىتوان خواند؛ زيرا تكرار سجع، استعاره، غلو و مبالغه و كنايات و تشبيهات فراوانى در آن ديده مىشود. درونمايهاش اندك و جملههايش كوتاه است و گاهى به شعر نيز استشهاد مىكند. وى بر پايه دنباله روى (تسلسل) زمانى، از رويدادها گزارش مىدهد، اما به رغم مكتب كهن تاريخ نويسى عربى، فصلها را نه بر پايه سالها، كه با توجه به موضوع آنها (خليفه، شاه، وزير، كارگزار و...) دسته بندى مىكند. كانون گزارشهاى اين كتاب، شخصيتهايند و از اين رو، بسيارى از مباحث باز گفته شده است يا به آمدن آنها در فصلهاى آينده وعده داده مىشود. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
زبدة التواريخ با عنوان «اخبار الدولة السلجوقية» نيز شناخته مىشود. اين كتاب از منابع تاريخى آل سلجوق به شمار مىرود كه مؤلّف آن در بيان و شرح احوال اين سلسله بسيار كوشيده است. اين اثر پس از تاريخ بيهقى، نصره الفتره و عصره الفطره عمادالدين كاتب اصفهانى(1974)، از ديد دقّت در ضبط رويدادهاى سلسله سلجوقى، بسيار مهم شمرده مىشود. آوردن برخى از رويدادها كه در ديگر منابع تاريخى با چنين شرح و دامنهاى نيست، بر اهميّت و ارزش اين كتاب مىافزايد. | زبدة التواريخ با عنوان «اخبار الدولة السلجوقية» نيز شناخته مىشود. اين كتاب از منابع تاريخى آل سلجوق به شمار مىرود كه مؤلّف آن در بيان و شرح احوال اين سلسله بسيار كوشيده است. اين اثر پس از تاريخ بيهقى، نصره الفتره و عصره الفطره عمادالدين كاتب اصفهانى(1974)، از ديد دقّت در ضبط رويدادهاى سلسله سلجوقى، بسيار مهم شمرده مىشود. آوردن برخى از رويدادها كه در ديگر منابع تاريخى با چنين شرح و دامنهاى نيست، بر اهميّت و ارزش اين كتاب مىافزايد. | ||
نویسنده به شرح احوال و اخبار اتابكان آذربايجان، به ويژه ايلدگز و فرزندان او بسيار توجه مىكند. به گمان، همعصرى وى با فرمانروايان اين خاندان و اطّلاعات فراوانى كه به سبب نزدیکى زمانى و مكانى با آنان به دست آورده، او را به گستردن دامن سخن در اين باره برانگيخته است. نویسنده، بر پايه نشانههاى موجود در اين اثر، براى دريافت اطّلاعات بيشتر درباره رويدادها، به شهرهایى سفر مىكرد و به پرسش از افراد آگاه مىپرداخت. | |||
اين كتاب از گزارشى درباره ماجراى مسلمان شدن نخستين سلجوقى (يقاق) آغاز مىشود. يقاق پس از مخالفت با شاه تركان در حمله به بلاد اسلام، زندانى شد و درگذشت و شاه، فرزندش امير سلجوق را سپهسالار (سوباشى) خواند. او در جوانى به ديار اسلام روى آورد و به مذهب حنفى در آمد. سپس به جُند رفت و كافران را از آنجا دور كرد و قدرت گرفت و صد سال در همان جا زيست و فرزندانى مانند امير ميكاييل، امير موسى و امير يبغو ارسلان بر جاى نهاد. | اين كتاب از گزارشى درباره ماجراى مسلمان شدن نخستين سلجوقى (يقاق) آغاز مىشود. يقاق پس از مخالفت با شاه تركان در حمله به بلاد اسلام، زندانى شد و درگذشت و شاه، فرزندش امير سلجوق را سپهسالار (سوباشى) خواند. او در جوانى به ديار اسلام روى آورد و به مذهب حنفى در آمد. سپس به جُند رفت و كافران را از آنجا دور كرد و قدرت گرفت و صد سال در همان جا زيست و فرزندانى مانند امير ميكاييل، امير موسى و امير يبغو ارسلان بر جاى نهاد. | ||
خط ۶۲: | خط ۶۴: | ||
از آن پس «روزگار سلطان اعظم، جلالالدوله ابوالفتح ملك شاه» فرزند آلب ارسلان فرا رسيد. وى در «حل و عقد و گشاد و بست امور اقاليم زمين، نامبردار» بود. ويژگىهاى وى و گزارش، درباره رويدادهاى روزگار او و درگذشت القائم بأمر الله (467ق) و نشستن مقتدى (ابوالقاسم عبيدالله) بر جايش، در سخنهاى جداگانهاى عرضه شدهاند. | از آن پس «روزگار سلطان اعظم، جلالالدوله ابوالفتح ملك شاه» فرزند آلب ارسلان فرا رسيد. وى در «حل و عقد و گشاد و بست امور اقاليم زمين، نامبردار» بود. ويژگىهاى وى و گزارش، درباره رويدادهاى روزگار او و درگذشت القائم بأمر الله (467ق) و نشستن مقتدى (ابوالقاسم عبيدالله) بر جايش، در سخنهاى جداگانهاى عرضه شدهاند. | ||
ديگر گفتار اين كتاب، درباره ولادت سنجر بن ملك شاه، نوه الب ارسلان و «حركت ديگر بار سلطان جلالالدوله ابوالفتح ملك شاه» به سوى ما وراء النهر است. | ديگر گفتار اين كتاب، درباره ولادت سنجر بن ملك شاه، نوه الب ارسلان و «حركت ديگر بار سلطان جلالالدوله ابوالفتح ملك شاه» به سوى ما وراء النهر است. نویسنده همچنين از چگونگى كشته شدن نظامالملک به همدستى الموتيان، پس از 27 سال وزارت و درگذشت ابوالفتح ملك شاه بن آلب ارسلان گزارش مىكند و به ماجراى پادشاهى محمد بن سلطان ملك شاه و سلطنت ركنالدين ابوالمظفر بركيارق بن ملك شاه و غياثالدين ابوشجاع محمد طبر مىپردازد. وى غياثالدين را قسيم اميرالمؤمنين مىخواند و وزيرانش را بر مىشمرد و ويژگىهايشان را باز مىگويد و از ديگر ماجراهاى روزگار وى گزارش مىدهد. | ||
پس از مرگ محمد طبر، ابوالحارث سنجر بن ملك شاه كه در زندگىاش توفيقمند بود، به رى رفت و در آنجا با سلطان محمود (برادر زادهاش) روياروى شد (512ق) و او را شكست داد. ماجراهاى خرد و كلان ديگرى نيز در اين بخش گزارش مىشود تا اينكه از «سلطنت مغيثالدين ابوالقاسم محمود بن محمد طبر در عراق» و سلطنت ركنالدين طغرل بن محمد طبر (برادر محمود) سخن مىرود. | پس از مرگ محمد طبر، ابوالحارث سنجر بن ملك شاه كه در زندگىاش توفيقمند بود، به رى رفت و در آنجا با سلطان محمود (برادر زادهاش) روياروى شد (512ق) و او را شكست داد. ماجراهاى خرد و كلان ديگرى نيز در اين بخش گزارش مىشود تا اينكه از «سلطنت مغيثالدين ابوالقاسم محمود بن محمد طبر در عراق» و سلطنت ركنالدين طغرل بن محمد طبر (برادر محمود) سخن مىرود. | ||
خط ۷۳: | خط ۷۵: | ||
==وضعيت كتاب== | ==وضعيت كتاب== | ||
نام اين كتاب و | نام اين كتاب و نویسندهاش در فهرست نسخههاى خطى عربى، نوشته ريو و تاريخ ادبيات عرب، نوشته بروكلمان وجود دارد و يگانه نسخهاش در موزه بريتانياست. نخست م. رايت، شرق شناس مقيم كمبريج، اين كتاب را به هوتسما (از ديگر خاور شناسان) شناساند و موجب شد كه وى در ديباچهاش بر مجموعه متون مربوط به تاريخ سلجوقيان (1886م) بدان اشاره كند. م.آمد روز، از ديگر شرق شناسان نيز كه به نشر تاريخ ابويعلى (ذيل تاريخ دمشق) پرداخت، در حاشيههاى خود از زبدة التواريخ حسينى نام برد و كارل زوسهايم، شرق شناس آلمانى در 1911 ميلادى به پژوهش دراز دامنى درباره آن دست گشاد. ديباچه [[اقبال لاهوری، محمد|محمد اقبال]] بر چاپ نخست اين نسخه به عربى (1933م)، به پشتوانه اين پژوهش نوشته شده، اما به گفته خودش، از تصحيح متن به تحقيق آن پرداخته و حتى قلم تصحيحش در بسيارى از جاها لغزيده است. نجاتى غولى، در 1943 ميلادى بر پايه تصحيح [[اقبال لاهوری، محمد|اقبال]] به ترجمه تركى اين كتاب پرداخت، اما شعرهايش را ترجمه نكرد و در نام كسان و جاىها به خطاهاى گرانى دچار شد، اما ضياءالدين بونياتوف، شرق شناس روسى آن را به روسى ترجمه كرد و همراه با تصوير كامل نسخه خطى آن در مسكو چاپش كرد (1980م). ترجمه روسى اين اثر نمونه و نيكوست و اطلاعات تازه و مهمى از منابع گرجى، ارمنى و... كه در كتابخانههاى عربى نيست، بر آن افزود. | ||
ناشر اين كتاب، جدول زمان نگارى رويدادها را بر پايه نوشته صدرالدين حسينى به پايانش افزوده و منابعى انگليسى، عربى، فارسى، فرانسوى، آلمانى، تركى و روسى كه در تصحيح متن به كار آمده، پيش از نمايه جاىها و كسان (اعلام) و اصطلاحها گنجانده شده و تصوير دو صفحه از نسخه اصلى، در آغاز كتاب و توضيحات مصحح درباره افراد، مكانها و زمانها و...، در پانوشت هر صفحه جاى گرفته است. | ناشر اين كتاب، جدول زمان نگارى رويدادها را بر پايه نوشته [[صدرالدين حسينى]] به پايانش افزوده و منابعى انگليسى، عربى، فارسى، فرانسوى، آلمانى، تركى و روسى كه در تصحيح متن به كار آمده، پيش از نمايه جاىها و كسان (اعلام) و اصطلاحها گنجانده شده و تصوير دو صفحه از نسخه اصلى، در آغاز كتاب و توضيحات مصحح درباره افراد، مكانها و زمانها و...، در پانوشت هر صفحه جاى گرفته است. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
خط ۸۲: | خط ۸۴: | ||
# پيش گفتار مصحح كتاب. | # پيش گفتار مصحح كتاب. | ||
# نظرى، جليل (بهار 1381)، «سيد صدرالدين حسينى و آثار او»، مجله علوم اجتماعى و انسانى دانشگاه شيراز، دوره هفدهم، شماره 34. | # نظرى، جليل (بهار 1381)، «سيد صدرالدين حسينى و آثار او»، مجله علوم اجتماعى و انسانى دانشگاه شيراز، دوره هفدهم، شماره 34. | ||
# انصارى قمى، حسن ()، «اخبار الدولة السلجوقية»، معارف،ش 49. | # انصارى قمى، حسن ()، «اخبار الدولة السلجوقية»، معارف،ش 49. | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده: تاریخ]] | [[رده: تاریخ]] | ||
[[رده: تاریخ ایران]] | [[رده: تاریخ ایران]] |