نمایش مبدأ برای رگ‌شناسی

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR01745J1.jpg
| عنوان =رگ شناسی
| عنوان‌های دیگر =رساله در نبض
| پدیدآوران = 
[[ابن سینا، حسین بن عبدالله]] (نویسنده)

[[مشکوة، سید محمد]] (مقدمه‌نویس و مصحح)
| زبان =فارسی
| کد کنگره =‏BBR‎‏ ‎‏470‎‏ ‎‏1383
| موضوع =
رگ‏ها - متون قدیمی تا قرن 14

نبض - متون قدیمی تا قرن 14
| ناشر = 
دانشگاه بوعلی سينا
| مکان نشر =همدان - ایران
| سال نشر = 1383 ش 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01745AUTOMATIONCODE
| چاپ =2
| شابک =964-7874-56-1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01745
| کتابخوان همراه نور =01745
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
 
'''رگ شناسى يا معرفة النبض'''، تألیف [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]، از مباحث مهم در دانش پزشکى است كه در حقيقت، آن يكى از راه‌هاى شناخت حالات درونى بدن و تشخيص بيمارى‌ها است.

كهن‌ترين متن موجود درباره نبض، به پزشک بزرگ يونان [[جالینوس]] منسوب است؛ هر چند مسلم است كه [[جالینوس]] يا ديگر يونانيان، مبدأ پيدايش علم نبض نبوده‌اند.

به هر حال اهميت نبض بر پژوهشگران ومحققین طب سنتى پوشيده نيست؛ از اين رو بسيارى از محققین و پزشکان به تحرير و نگارش مباحث نبض پرداخته‌اند. كهن‌ترين نگاشته موجود در زمينه نبض - چنان‌كه گفتيم - نگاشته‌اى از [[جالینوس]] با نام تعليم النبض است كه توسط حنين بن اسحاق، به عربى ترجمه شده است. پس از اين دوران، اطباى مسلمان به اين مبحث پرداخته‌اند كه از جمله آنان مى‌توان به مبحث نبض در كتاب كامل الصناعة، نگاشته على بن عباس اهوازى اشاره كرد. از جمله اطباى بزرگ ايران، [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] است كه به مبحث نبض در كتاب ارزش‌مند قانون پرداخته است؛ علاوه بر اين، وى رساله‌اى مستقل نيز در اين علم به زبان فارسى به رشته تحرير درآورده است.

وى در ابتداى رساله، پس ازحمد خداوند و صلوات و درود بر پيامبر و خاندان او - صلوات‌الله‌عليهم اجمعين، انگيزه‌اش را از نگارش رساله چنين بازگو مى‌كند: فرمان خداوند ملك عادل سيد منظور مظفر عضدالدين علاء‌الدوله و قاهر الامة و تاج الملة ابوجعفر حسام المؤمنين - كرم الله مثواه و برد مضجعه - به من آمد كه اندر باب دانش رگ كتابى بكن جامع كه همه اصل‌ها اندر وى بود به تفصيل. پس فرمان را پيش گرفتم و به اندازه طاقت و دانش خويش اين كتاب را تصنيف كردم و به زبان پارسى، چنان كه فرمان بود و به توفيق ايزد - جل جلاله - معونت كردم و از وى يارى خواستم. اميدوارم كه به دولت چنين خداوند توفيق و يارى يابم. (رگ شناسى، ص2- 3).

تاريخ تأليف اين رساله به درستى معلوم نيست، ولى از آن‌جا كه اين رساله هم مانند ساير رسائل فارسى [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] به خواهش علاء‌الدوله كاكويه تصنيف شده و چون شيخ بعد از فوت شمس‌الدوله حدود سال 412ق به اصفهان رفته و به علاء‌الدوله پيوسته است، مسلم است كه تصنيف اين رساله نيز بعد از مسافرت او به اصفهان؛ يعنى سال 412ق، بوده است.

== ساختار ==
[[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] رساله رگ شناسى را در نه فصل به رشته تحرير درآورده است. عناوين اين فصول به قرار زير است:

فصل اول: اندر همه اصل‌هاى او.

در اين فصل از اخلاط اربعه، قوا و معرفى علم نبض سخن گفته شده است.

فصل دوم: در بيان تحلل بدن و سبب حيات برخى حيوانات در حالى كه مدتى تغذيه نمى‌كنند.

فصل سوم: در بيان اينكه دل به منزله شريان همه تن است و شريان هر عضو به منزله دل آن عضو است.

فصل چهارم: در بيان انقباض و انبساط.

فصل پنجم: در اندازه حركت و تعريف نبض و اقسامى كه از آن پديد مى‌آيد.

فصل ششم: بحث در استواء و اختلاف نبض، نظام و عدم نظام، جنس وزن و زمان حركت.

فصل هفتم: گفتار در نبض مستوى و مختلف.

فصل هشتم: اقسام نبض مركب.

فصل نهم: در سبب‌هاى نبض.

==گزارش محتوا==
رساله رگ شناسى [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابوعلى سينا]] از كهن‌ترين رسالات موجود در زمينه نبض است؛ از اين رو ارزش تاريخى اين اثر - گذشته از ارج علمى آن - قابل توجه است.

ارزش ديگر اين اثر نثر فارسى آن است. سبک شناسى اين اثر، به عنوان يك اثر فارسى و يك متن علمى بر جاى مانده از قرن پنجم هجرى براى كسانى كه به ادبيات فارسى و سبک ‌هاى نثر علاقه‌مندند، مفيد و سودمند است.

ارزش اصلى اين اثر مباحث مطرح شده در آن پيرامون موضوع و نحوه دخول و خروج در مباحث آن است.

[[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] خود طبيبى نام‌دار و صاحب تجربه است. از سوى ديگر وى كتابى همانند«القانون فى الطب» را به رشته تحرير درآورده است؛ از اين رو مطالعه آنچه او در باب نبض نگاشته براى محققین طب سنتى مسلماً سودمند خواهد بود.

با اين حال بايد اذعان داشت كه مطالعه اين كتاب، طالبان اين علم را از مطالعه ساير كتب طبيه مرتبط با نبض بى‌نياز نمى‌كند و علاقه‌مندان بايد براى درك بهتر و بيشتر مطلب و عظمت مسائل مربوط به نبض، به آنها مراجعه كنند.

== وضعيت كتاب ==


رساله رگ شناسى [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] با مقدمه و حواشى و تصحيح [[مشکوة، سید محمد|سيد محمد مشكوة]] در سال 1383ش، با مقدمه‌اى پيرامون زندگى و آثار [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابوعلى سينا]]، به قلم [[محقق، مهدی|دكتر مهدى محقق]] در 126 صفحه، توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگى(تهران) و دانشگاه بوعلى سينا (همدان) چاپ و منتشر شده است.

علاوه بر مقدمه دكتر محقق، [[مشکوة، سید محمد|سيد محمد مشكوة]] مقدمه‌اى پيرامون آثار [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] تحرير كرده است. وى هم‌چنين به نسخه‌هاى خطى موجود از اين رساله و شيوه تصحيح آن اشاره نموده است.

حواشى اين اثر به بررسى اختلاف نسخ اختصاص دارد. هم‌چنين گاه با نقل برخى عبارات قانون در پاورقى مقايسه‌اى بين مفاد اين رساله و گفتار [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] در قانون صورت گرفته است.

در پايان نيز فهرست لغات مشكل اين رساله همراه با تفسير آنها تدوين و تنظيم شده است.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:علوم پزشکی]]