روشنایی از شرق: چگونه علوم سدههای اوایل دوره اسلامی به شکلگیری جهان غرب یاری میرساند
روشنایی از شرق: چگونه علوم سدههای اوایل دوره اسلامی به شکلگیری جهان غرب یاری میرساند تألیف جان فریلی، مترجم محمود حقیقی؛ این کتاب ترجمهی اثر یک نویسندهی منصف غربی است که کوشیده است تا به جریانهای وام گیری علمی و فرهنگی روشنی و وضوح بخشد. او در داوری هایش واقعیتها را نادیده نگرفته است. ویژگی منحصر به فرد این کتاب در این است که حرکت پیوستهی انتقال علم و تحولات آن را در زمان و مکان از آغاز تا کنون در قالب سیاحت نامهای علمی و پر ماجرا، در عین حال مستند که نه تنها به منزلهی دستینهای مختصر و درخور پژوهش گران، بلکه به مثابه تاریخی جامع برای عموم پژوهندگان این حوزه و علاقمندان به شگفتیهای تحولات علمی به تصویر میکشد.
روشنایی از شرق: چگونه علوم سدههای اوایل دوره اسلامی به شکلگیری جهان غرب یاری میرساند | |
---|---|
پدیدآوران | فریلی، جان (نویسنده) حقیقی، محمود (مترجم) |
ناشر | نشر علم |
مکان نشر | تهران |
سال نشر | ۱۳۹۸ش |
چاپ | يکم |
شابک | 7-144-264-622-978 |
موضوع | اسلام و علوم,علوم -- تاریخ,علم و تمدن,تمدن غرب -- تاثیر اسلام |
کد کنگره | BP۲۳۲/ف۴/ر۹ |
ساختار و گزارش محتوا
در یکی دو فصل اول کتاب حاضر موقعیت علم در خاستگاههای نخست آن یعنی مصر، بابل، آشور، یونان، ایران و هند به اجمال بررسی میشود. آن گاه فعالیتهای مراکز علمی جهان اسلام به ترتیب تقدم تاریخی در بین النهرین (عراق)، مصر و شام، ایران، آسیای مرکزی، مغرب و اندلس مورد بررسی قرار میگیرد. چند فصل پایانی کتابه به چگونگی تأثیرگذاری علوم دورهی اسلامی در رنسانس اروپا، به ویژه در فعالیتهای علمی دانشمندانی چون کوپرنیک، کپلر، گالیله و نیوتن میپردازد. فصل آخر نیز به بحث دربارهی میراث علوم اسلامی و بررسی اجمالی اسباب انحطاط علم در جهان اسلام و نهایتا ظهور نشانههایی از احیای علمی در برخی از کشورهای اسلامی، اختصاص یافته است.
نویسنده چگونگی انتقال دانش مسلمانان به غرب، و نقش آن را در احیای علمی آن سامان را با ذکر شواهدی متقن شرح میدهد و غفلتهای ناروای دانشمندان اروپایی را در کتمان این حقایق و در ادای دین خود به اسلاف مسلمانش نکوهش میکند. آنچه مسلم است اینکه دانشمندان اروپایی یقینا آگاه بودهاند که بسیاری از دانشهای پیشین از طریق جهان اسلام به غرب انتقال یافته است، با این حال این حقیقت آشکار کتمان میشود. نویسنده میکوشد تا با تاباندن نور به زوایای تاریک واقعیتهای تاریخی تأثر و تأثیرهای علمی، نشان دهد که دانشمندان اسلامی چگونه از دانشهای اقوام پیشین تأثیر پذیرفتند و چگونه علومی را که از آنها فراگرفته و نیز علومی را که خود ایجاد کرده بودند به اروپا انتقال دادند. وی به چگونگی این تأثیرپذیری آنان از علم ملل پیشین و تأثیرگذاری دستاوردهای علمی ایشان در سیر تحولات فکری عالمان اروپایی میپردازد، و در این زمینه صرفا به جنبههای روایی بسنده نمی کند، بلکه با تتبع در آرای علمی اندیشمندان اسلامی و غربی میکوشد خواننده را در معرض زبدهی افکار و نظریات آنان قرار دهد.
این نکته شایان ذکر است که جهان اسلام در طول سدههای نخست دورهی اسلام (قرون سوم تا هفتم) شاهد شکوفایی فرهنگی عظیمی بوده است. توصیههای اسلام به علم آموزی، تأثیرات نهضت ترجمه و آشنایی مسلمانان با علوم اوایل (آثار علمی و فرهنگی تمدنهای غیر عربی)، تشویق و پشتیبانی حامیان قدرتمند از جریانهای علمی، زمینهی مساعد کنجکاوی فکری دانش پژوهان را سبب شد و آنان را به فعالیتهای گستردهی علمی واداشت. عشق به علم آموزی چنان شور و شوقی در دل عالمان مسلمان ایجاد کرد که آنها حتی در شرایط سخت و دشوار نیز از کار تحقیق و تجارب علمی و خلق آثار بدیع دست نکشیدند. ایشان در پیشرفت و تکامل علوم زمان از جمله در فلسفه، ریاضیات، نجوم، فیزیک، شیمی و پزشکی گرفته تا جغرافیا و دریانوردی به پیشرفت ههای چشم گیری نایل شدند، و از این رهگذر آثاری اصیل از خود برجا گذاردند و بر گنجینهی دانش بشری افزودند، و در زمینهی فنون مختلف از جمله در فن ساختن کاغذ، ساعت، پارچه بافی، چرم سازی، آسیابهای بادی، ساخت ادوات و ابزارهای جنگی، شیشه گری، استخراج و ذوب فلزات سنگ بنای فناوریهای آتی را گذاشتند.
در نتیجهی مراودات سیاسی و فرهنگی که بین شرق و غرب برقرار شد و آمد و شدهایی که صورت میگرفت، اروپا به وجود گنجینههای عظیمی از آثار علمی موجود در جهان اسلام پی برد. شرح پیدایش جریانهای فکری و تحولات علمی و آشنایی با شیوهی کار پویندگان راه دانش و چگونگی انتقال علوم از فرهنگی به فرهنگ دیگر در این کتاب از نظر خوانندگان میگذرد.[۱]
پانويس