۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ی‌ب' به 'ی‌ب'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ش' به 'ی‌ش') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ب' به 'ی‌ب') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب دربردارنده دو رساله در علم اصول فقه | کتاب دربردارنده دو رساله در علم اصول فقه می‌باشد. رساله اول، در یک مقدمه، دو فصل و یک خاتمه تنظیم شده و رساله دوم، مشتمل بر دو امر و یک خاتمه است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
## مقلد در فتوی، بدون توجه به دلیل، حتی دلیل جواز تقلید؛ که اکثر مقلدین از این قسم بوده و دلیل اصلی تقلیدشان، ارتکاز رجوع غیر متخصص به متخصص است. | ## مقلد در فتوی، بدون توجه به دلیل، حتی دلیل جواز تقلید؛ که اکثر مقلدین از این قسم بوده و دلیل اصلی تقلیدشان، ارتکاز رجوع غیر متخصص به متخصص است. | ||
## مقلدین در فتوی و دلیل آن؛ که خود معتقدند اهل استنباطند. | ## مقلدین در فتوی و دلیل آن؛ که خود معتقدند اهل استنباطند. | ||
# بنای استنباط احکام، بر برهان | # بنای استنباط احکام، بر برهان می‌باشد نه جدل و شعر. | ||
# اصول فقه، مانند منطق نسبت به سایر علوم، علم آلی بوده و بالذات مقصود نیست، بلکه نسبت به فقه مقصود | # اصول فقه، مانند منطق نسبت به سایر علوم، علم آلی بوده و بالذات مقصود نیست، بلکه نسبت به فقه مقصود می‌باشد و خود علمی مستقل نیست. | ||
# از جمله موضوعات علم اصول که مباحث زیادی را به خود اختصاص داده، مبحث مفاهیم بوده که مهمترین آن، مبحث مفهوم شرط | # از جمله موضوعات علم اصول که مباحث زیادی را به خود اختصاص داده، مبحث مفاهیم بوده که مهمترین آن، مبحث مفهوم شرط می‌باشد که بحثی لغوی است نه عقلی و لازمه تحقیق پیرامون آن، رجوع به لغت و پرداختن به مباحث لغوی و موارد استعمال است. | ||
# ادوات شرط بسیار زیاد بوده و برخی، فقط متضمن معنای شرط هستند، مانند کلمه «إن» و برخی علاوه بر معنای شرط، معنای دیگری نیز دارند، مانند اسماء موصوله‌ای که متضمن معنای شرط هستند، مانند آیه شریفه 165 سوره انعام: '''مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا''' (هرکس کار نیکى بیاورد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت). | # ادوات شرط بسیار زیاد بوده و برخی، فقط متضمن معنای شرط هستند، مانند کلمه «إن» و برخی علاوه بر معنای شرط، معنای دیگری نیز دارند، مانند اسماء موصوله‌ای که متضمن معنای شرط هستند، مانند آیه شریفه 165 سوره انعام: '''مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا''' (هرکس کار نیکى بیاورد، ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت). | ||
# دلالت شرط بر مفهوم مخالف، متوقف بر امور زیر است: | # دلالت شرط بر مفهوم مخالف، متوقف بر امور زیر است: | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
در فصل اول، به آیاتی که مشتمل بر ادات شرط بوده و مفهوم مخالف ندارند، اشاره شده است. در این فصل، صرفا به آیات اشاره شده و توضیحی پیرامون آنها، داده نشده است. این آیات، در چهار قسم زیر، تقسم شده است: | در فصل اول، به آیاتی که مشتمل بر ادات شرط بوده و مفهوم مخالف ندارند، اشاره شده است. در این فصل، صرفا به آیات اشاره شده و توضیحی پیرامون آنها، داده نشده است. این آیات، در چهار قسم زیر، تقسم شده است: | ||
# آیاتی که شرط و جزا در آنها متحد بوده و هر دو وجودی | # آیاتی که شرط و جزا در آنها متحد بوده و هر دو وجودی می‌باشند، مانند آیات شریفه 7 المؤمنون: '''فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاءَ ذٰلِكَ فَأُولٰئِكَ هُمُ العَادُونَ''' (پس هرکه فراتر از این جوید، آنان از حد درگذرندگانند)؛ 21 سوره نور (که در کتاب به اشتباه آیه 26 ذکر شده است): '''مَنْ يتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيطَانِ فَإِنَّهُ يأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْكَرِ''' (هرکس پاى بر جاى گامهاى شیطان نهد [بداند که] او به زشتکارى و ناپسند وامىدارد)؛ 27 قصص (که به اشتباه 36 ذکر شده است) '''فإن أَتْمَمْتَ عَشْراً فَمِنْ عِنْدِكَ''' (و اگر ده سال را تمام گردانى اختیار با تو است)؛ 12 سوره لقمان: '''وَ مَنْ يشْكُرْ فَإِنَّمَا يشْکُرُ لِنَفْسِهِ''' (و هر که سپاس بگزارد، تنها براى خود سپاس مىگزارد) و...<ref>ر.ک: متن کتاب، ص6</ref>. | ||
# آیاتی که شرط و جزا، یا یکی از آنها، عدمی | # آیاتی که شرط و جزا، یا یکی از آنها، عدمی می‌باشد، مانند آیات شریفه 24 سوره بقره: '''فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا''' (پس اگر نکردید و هرگز نمىتوانید کرد)؛ 120 سوره بقره: '''وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِي وَ لاَ نَصِيرٍ''' (و چنانچه پس از آن علمى که تو را حاصل شد، باز از هوسهاى آنان پیروى کنى، در برابر خدا سرور و یاورى نخواهى داشت)؛ 91 سوره نساء: '''فَإِنْ لَمْ يعْتَزِلُوكُمْ وَ يلْقُوا إِلَيكُمُ السَّلَمَ وَ يكُفُّوا أَيدِيهُمْ فَخُذُوهُمْ''' (پس اگر از شما کنارهگیرى نکردند و به شما پیشنهاد صلح نکردند و از شما دست برنداشتند، هر کجا آنان را یافتید به اسارت بگیرید و بکشیدشان) و... <ref>ر.ک: همان، ص7-8</ref>. | ||
# آیاتی که در آنها جزا بر شرط مقدم است، مانند آیات شریفه 25 و 26 سوره یوسف: '''إِنْ كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَ هُوَ مِنَ الْكَاذِبِينَ وَ إِنْ كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَ هُوَ مِنَ الصَّادِقِينَ''' (اگر پیراهن او از جلو چاک خورده، زن راست گفته و او از دروغگویان است و اگر پیراهن او از پشت دریده شده، زن دروغ گفته و او از راستگویان است)؛ 50 سوره سبا: '''قُلْ إِنْ ضَلَلْتُ فَإِنَّمَا أَضِلُّ عَلَى نَفْسِي وَ إِنِ اهْتَدَيتُ فَبِمَا یوحِي إِلَي رَبِّي''' (بگو اگر گمراه شوم، فقط به زیان خود گمراه شدهام و اگر هدایت یابم [این از برکت] چیزى است که پروردگارم به سویم وحى مىکند) و... <ref>ر.ک: همان، ص9</ref>. | # آیاتی که در آنها جزا بر شرط مقدم است، مانند آیات شریفه 25 و 26 سوره یوسف: '''إِنْ كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَ هُوَ مِنَ الْكَاذِبِينَ وَ إِنْ كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَ هُوَ مِنَ الصَّادِقِينَ''' (اگر پیراهن او از جلو چاک خورده، زن راست گفته و او از دروغگویان است و اگر پیراهن او از پشت دریده شده، زن دروغ گفته و او از راستگویان است)؛ 50 سوره سبا: '''قُلْ إِنْ ضَلَلْتُ فَإِنَّمَا أَضِلُّ عَلَى نَفْسِي وَ إِنِ اهْتَدَيتُ فَبِمَا یوحِي إِلَي رَبِّي''' (بگو اگر گمراه شوم، فقط به زیان خود گمراه شدهام و اگر هدایت یابم [این از برکت] چیزى است که پروردگارم به سویم وحى مىکند) و... <ref>ر.ک: همان، ص9</ref>. | ||
# آیاتی که در آنها، ارتباطی میان شرط و جزا نیست، مانند آیات شریفه 209 سوره بقره: '''فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْكُمُ الْبَينَاتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ''' (و اگر پس از آنکه براى شما دلایل آشکار آمد، دستخوش لغزش شدید، بدانید که خداوند تواناى حکیم است)؛ 29 سوره آل عمران: '''و إِنْ تُخْفُوا مَا فِي صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يعْلَمْهُ اللَّهُ''' (بگو اگر آنچه در سینههاى شماست نهان دارید یا آشکارش کنید، خدا آن را مىداند)؛ 63 سوره آل عمران: '''فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ''' (پس اگر رویگردان شدند، همانا خداوند به [حال] مفسدان داناست) <ref>ر.ک: همان</ref>. | # آیاتی که در آنها، ارتباطی میان شرط و جزا نیست، مانند آیات شریفه 209 سوره بقره: '''فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْكُمُ الْبَينَاتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ''' (و اگر پس از آنکه براى شما دلایل آشکار آمد، دستخوش لغزش شدید، بدانید که خداوند تواناى حکیم است)؛ 29 سوره آل عمران: '''و إِنْ تُخْفُوا مَا فِي صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يعْلَمْهُ اللَّهُ''' (بگو اگر آنچه در سینههاى شماست نهان دارید یا آشکارش کنید، خدا آن را مىداند)؛ 63 سوره آل عمران: '''فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ''' (پس اگر رویگردان شدند، همانا خداوند به [حال] مفسدان داناست) <ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در فصل دوم، به بررسی مفهوم شرط در اخبار و روایاتی پرداخته شده است که دربردارنده ادوات شرط | در فصل دوم، به بررسی مفهوم شرط در اخبار و روایاتی پرداخته شده است که دربردارنده ادوات شرط می‌باشند. از جمله این اخبار، روایتی است که در آن، بشیر نبال از امام صادق(ع) پیرامون روزه یوم الشک، سؤال کرد و آن حضرت در پاسخ فرمودند: «صمه فإن يك من شعبان كان تطوعا و إن يك من شهر رمضان فيوم وفقت له» (آن روز را روزه بگیر؛ اگر شعبان باشد که مستحبی حساب می‌شود و اگر واقعا رمضان باشد، توفیق الهی نصیبت شده و آن روز را روزه گرفته‌ای) <ref>ر.ک: همان، ص12</ref>. | ||
از جمله مسائلی که از فروعات مفهوم شرط بوده و در این فصل بدان پرداخته شده است، مسئله مرگ محرم قبل از دخول در حرم | از جمله مسائلی که از فروعات مفهوم شرط بوده و در این فصل بدان پرداخته شده است، مسئله مرگ محرم قبل از دخول در حرم می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>. | ||
در خاتمه، به ذکر مواردی پرداخته شده است که بنا بر وجود مفهوم یا عدم آن، پیرامون آنها بحث شده است که عبارتند از: | در خاتمه، به ذکر مواردی پرداخته شده است که بنا بر وجود مفهوم یا عدم آن، پیرامون آنها بحث شده است که عبارتند از: | ||