نمایش مبدأ برای راحة الأرواح فی سرور المفراح «بختیارنامه»

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR107710J1.jpg
| عنوان = راحة الأرواح في سرور المفراح «بختیارنامه»
| عنوان‌های دیگر = عجائب البخت في قصة الأحدي عشر وزیرا و ما جری لهم مع ابن الملک آزادبخت
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[دق‍ای‍ق‍ی‌ م‍روزی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌]] (نويسنده)
[[صفا، ذبیح‎ الله]] (مصحح)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره = PIR۴۸۹۷/ب۳    
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = دانشگاه تهران
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1345ش - 1347ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE107710AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 2
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 107710
| کتابخوان همراه نور = 107710
| کد پدیدآور = 79583
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''راحة الأرواح فی سرور المفراح «بختیارنامه»''' یکی از قصه‌های معروف فارسی است که ظاهراً کهن‌ترین تحریر منثور آن، منسوب به [[دق‍ای‍ق‍ی‌ م‍روزی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌|شمس‌الدین محمد دقایقی مروزی]]، از نویسندگان اواخر سده ۶ و اوایل سده ۷ق است که با تصحیح [[صفا، ذبیح‌الله|ذبیح‌الله صفا]] منتشر شده است.

این تحریر، مشتمل بر یک مقدمه و ۱۰ باب (قصه) و یک خاتمه است. داستان درباره بختیار، شاهزاده‌ا‌ی- فرزند آزادبخت‌شاه سیستان- است که در میان دزدان برآمد و سپس به دربار راه یافت و چنان به شاه که فرزند را نمی‌شناخت، نزدیک شد که حاسدان به کار برخاستند و طی ماجراهایی سرانجام آزادبخت را به قتل او راضی کردند. اما فرخ‌سوار، پیشوای دزدان، پرده از راز زندگی بختیار برگرفت و شاه و ملکه پسر خویش را بازشناختند<ref>خطیبی، ابوالفضل، ج11، ص486</ref>.

بختیارنامه، جز قصه اصلی بختیار، مشتمل بر ۹ قصه دیگر است که قهرمانان هر یک، ماجراهایی شبیه به بختیار دارند و این داستان‌ها، مانند هزارویک‌شب تودرتو و مرتبط به یکدیگرند و همه متضمن پندها و نصایح در تأیید فضایل و طرد رذایل اخلاقی است<ref>همان</ref>.

مأخذ اصلی بختیارنامه روشن نیست. به گمان [[صفا، ذبیح‌الله|ذبیح‌الله صفا]]، اساس بختیارنامه منسوب به [[دق‍ای‍ق‍ی‌ م‍روزی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌|دقایقی]] می‌تواند همان بختیارنامه‌ای باشد است که به گفته مؤلف تاریخ سیستان در شرح کارهای بختیار، جهان پهلوانِ خسرو پرویز ساسانی نوشته شده است. به نظر محققانی چون کومپارتی و باسه، مندرجات قصه «ده وزیر» (در بختیارنامه) با «هفت وزیر» (در سندبادنامه) چنان شبیه است که نمی‌توان آنها را در دو متن مستقل به شمار آورد، بلکه باید گفت آنچه در بختیارنامه آمده، تقلیدی است از «هفت وزیر». نولدکه با تأیید عقیده باسه که بختیارنامه را متنی متأخر دانسته، تأکید کرده که برخلاف سندبادنامه که تحریرهایی از آن به زبان پهلوی و احتمالاً به سنسکریت یا پراکریت وجود داشته، قصه بختیارنامه در دوره اسلامی تحریر شده است و دلیلی هم در رد این نظر موجود نیست<ref>ر.ک: همان</ref>.

کهن‌ترین تحریر موجود از بختیارنامه به نثر فارسی، «راحة الارواح فی سرور المفراح» نام دارد که این تحریری است به قلم [[دق‍ای‍ق‍ی‌ م‍روزی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌|شمس‌الدین محمد دقایقی مروزی]]. دست‌نویس دیگری از تحریر بختیارنامه با عنوان «لعمة السراج لحضرة التاج» موجود است که منشأ آن، همان تحریر دقایقی است<ref>ر.ک: همان</ref>.

==پانویس ==
<references />

==منابع مقاله==
خطیبی، ابوالفضل، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1381.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[رده:کتاب‌شناسی]]
 
[[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]]
 
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]]
 
[[رده:زبان و ادبیات فارسی]]

[[رده:مقالات بازبینی شده2 بهمن 1402]]
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1402 توسط عباس مکرمی]]
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آذر 1402 توسط سید محمد رضا موسوی]]