۶۱٬۱۸۹
ویرایش
Alphabetit (بحث | مشارکتها) (صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR28152J1.jpg | عنوان = ذخیره خوارزمشاهی(جرجانی، اسماع...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''ذخیره خوارزمشاهی'''، اثر [[اسماعیل بن حسن جرجانی]]، کتابی است از طبیب نامدار ایرانی قرن ششم در موضوع طب. | |||
وجه تسمیه کتاب همانطور که خود جرجانی در مقدمه کتاب ذخیره آورده است به تشویق امیر دانشوری چون قطب الدین محمد خوارزم شاه این کتاب به رشته تحریر درآمده و نام خوارزمشاهی بر تارک آن جا گرفته و در سر لوحه کتاب هم با فروتنی تمام چنین میفرماید: پس به برکات دولت این خداوند (قطب الدین محمد خوارزمشاه) آنچه تمنا کرده بود قصد کرد، ساخته شد. و غرض خادم دعاگوی اندر ساختن این کتاب آن بود که اندر روزگار این خداوند چنین کتابی کرده شود و چنین یادگاری از این خادم (جرجانی) اندر دولت او (قطب الدین محمد خوارزمشاه) بماند تا حق نعمت او بدین گذاره باشد. (متن کتاب، ص سی و دو و سی و سه). | |||
==ساختار== | |||
مؤلف برای به وجود آوردن نظمی در نگارش کتاب ذخیره، آن را در نه کتاب تنظیم کرده و یک کتاب هم در ادویه مفرده بدان افزوده است که جمعاً ده کتاب میشود. | |||
کتاب نخستین: درباره حد علم طب و منفعت آن در شناختن گوهر تن مردم و چگونگی آن و شناختن مادتها و خلطهای چهارگونه و مزاجها و احوال ـ عادتها و تشریح اندام ها و یاد کردن قوتهای هر اندام. | |||
کتاب دوم: درباره حالهای تن مردم از تندرستی و بیماری و انواع و امراض بیماریها و اسباب شناختن احوال نبض و احوال هر چه از مسام و از مجاری تن بیرون آید چون عرق، نفث، بول و غایط، و این همه از جمله اعراض تن باشد. | |||
کتاب سوم: درباره تدبیر نگاه داشتن تندرستی، تدبیر هوا و مسکن و شناختن احوال آنها، تدبیر طعام و شراب، تدبیرخواب و بیداری، تدبیر حرکت و سکون و شناختن احوال کسوتها، عطرها، و اسفرغم ها، و به کار داشتن روغنها و تدبیر قی کردن، و داروی مسهل خوردن، تدبیر خون گرفتن، حجامت و زالو، و حقنه، شیاف، تدبیر امراض نفسانی، چون شادی و اندوه و اندیشه های گوناگون و غیره و همچنین تدبیر حالهای که اندر تن مردم پدید آید و پدید آمدن آن نشانهای بیماری بود که خواهد آمد و تدبیر پروردن اطفال و تدبیر پیران و مسافران. | |||
کتاب چهارم: درباره شناخت بیماریها و پیشرفت و بحران و پیش بینی آینده بیماری. | |||
کتاب پنجم: درباره تبها و علت و نشانه ها و انواع و اقسام آن و روش درمان آنها. | |||
کتاب ششم: درباره انواع درمانها و بیماریهای هر عضوی از اعضای بدن از فرق سر تا ناخن پای. | |||
کتاب هفتم: درباره آماسها و ریشها و تدبیر شکافتن و داغ کردن و علاج تباه شدن اندام و تدبیر شکستگی و آزردگی و زخمها. | |||
کتاب هشتم: درباره تدابیر پاکیزگی و آراستگی ظاهر بشره مردم که آن را زینت گویند. | |||
کتاب نهم: درباره زهرها و آنچه زیانکار باشد اعم از خارج بدن و داخل بدن و بیان پادزهرها و منافع اعضای حیوانات. | |||
کتاب دهم: اندر آغاز کردن قرابادین که تتمه ذخیره است. | |||
هر کتاب ازمجلدات ده گانه ذخیره حاوی چند گفتار و هر گفتار مجموعهای است از چند باب و به طوری تنظیم شده که کار مطالعه و دسترسی به مطالب مورد نیاز را برای اهل فن آسان ساخته باشد. | |||
==گزارش محتوا== | |||
ذخیره خوارزمشاهی بدون شک حاوی مطالبی از تألیفات علی بن ربن طبری، رازی، اهوازی، اخوینی، ابن سینا و دیگر پزشکانی است که تا اواسط قرن پنجم هجری تألیف گردیده، و جرجانی از آنها استفاده فراوانی برده، و تمام تلاش او بر این بوده که به شیوهای نگارش یابد که در خور فهم فارسی زبانان آن روز اعم از خاص و عام باشد و نیازهای طبی و بهداشتی همگان را برآورده کند. خوشبختانه با کوشش فراوان و دانش بسیار، توفیق، رفیق راه او بود و اثری از خود به جای گذاشت که ازنقطه نظر ادبی در نثر دری کم نظیر و ازنظر طبی درحقیقت یک دوره کامل دائره المعارف طبی است که حاوی همه موضوعات دررشتههای پزشکی ازکلیات طب، تشریح، فیزیولوژی، علل بیماری و انواع درمانها گرفته تا مسائل بهداشتی از قبیل تعریف تندرستی ، بیماری، بهداشت بدن، دستور غذایی و آشامیدنی، و اموری که باید شخص در فصول مختلف سال انجام دهد، یا اعمال طبی ازقبیل خون گرفتن و امثال آن، بهداشت کودکان و پیران و مسافران، پروراندن کودک، علامات بیماریها و درمان آنها، اعمال جراحی و بهداشت، پوست و به کار بردن وسائل زینت، شناساندن زهرها و سم ها و درمان گزیدگی های حیوانی و مسمومیت ها بر اثر مواد و گیاهان، و داروشناسی و دارو سازی میباشد. | |||
==وضعیت کتاب== | |||
این اثر به تصحیح و تحشیه دکتر محمد رضا محرری و توسط انتشارات فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران (تهران) درسال 1380ش چاپ و منتشر شده است. | |||
دکتر علی اکبر ولایتی نیز مقدمهای درباره زندگی و آثار سید اسماعیل جرجانی نگاشته است. | |||
مصحح این اثر مقدمهای در زندگی و شرح احوال مؤلف و معرفی کتاب ذخیره خوارزمشاهی و شیوه تصحیح این اثر نگاشته است. | |||
تصحیح این اثر بر اساس سه نسخه خطی صورت پذیرفته است. | |||
همچنین مصحح برای فهم آسان تر اصطلاحات پزشکی و درک موضوعات علمی مورد بحث، معادل های علمی امروزی هر واژه را در پاورقی درج نموده است و نیز در مورد واژههای غیر پزشکی متن ذخیره که نیاز به توضیح و معنی داشته، مصحح با مراجعه به فرهنگ های فارسی وعربی، در پاورقی توضیحات لازم را داده است. | |||
تدوین فهرست موضوعی کار دیگری است که مصحح انجام داده است. | |||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
متن کتاب | |||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | {{وابستهها}} | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:فاقد مقاله]] | [[رده:فاقد مقاله]] |
ویرایش