۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ی‌ه' به 'ی‌ه'
جز (جایگزینی متن - 'ل‌ت' به 'ل‌ت') |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ه' به 'ی‌ه') |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب حاوی دو بخش مقدمه و غزلیات است. مقدمه تحقیقی اثر حاوی معرفی شاعر، | کتاب حاوی دو بخش مقدمه و غزلیات است. مقدمه تحقیقی اثر حاوی معرفی شاعر، ویژگی‌های شعر کاتبی و معرفی نسخه‌ها و روش تصحیح اثر است. در بخش غزلیات نیز 447 غزل از کاتبی نیشابوری ارائه شده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
تـاکنون از کاتبی یک دیوان و خمسه، یـعنی پنـج مثنوی بـه عـهد مـا رسیده است که همه این اشـعار، کـلیات شاعر را تشکیل می‌دهد. دیوان کاتبی، حاوی اشعاری در قالب‌های مختلف قصیده، غزل، قـطعه، مـعما و فردیات می‌باشد و عدد ابیات آن با تـوجه به نسخه‌ای که در کـتابخانه دانـشگاه استانبول وجود دارد و مورد تحقیق و بـررسی قرار گرفته، 5846 بیت است.<ref>ر.ک: بیلگن، عبدالسلام، ص67</ref>؛ اما در این کتاب تنها بخش غزلیات دیوان کاتبی ارائه شده است. | تـاکنون از کاتبی یک دیوان و خمسه، یـعنی پنـج مثنوی بـه عـهد مـا رسیده است که همه این اشـعار، کـلیات شاعر را تشکیل می‌دهد. دیوان کاتبی، حاوی اشعاری در قالب‌های مختلف قصیده، غزل، قـطعه، مـعما و فردیات می‌باشد و عدد ابیات آن با تـوجه به نسخه‌ای که در کـتابخانه دانـشگاه استانبول وجود دارد و مورد تحقیق و بـررسی قرار گرفته، 5846 بیت است.<ref>ر.ک: بیلگن، عبدالسلام، ص67</ref>؛ اما در این کتاب تنها بخش غزلیات دیوان کاتبی ارائه شده است. | ||
کتاب با ذکر شرح حال شاعر آغاز شده است. پس از آن | کتاب با ذکر شرح حال شاعر آغاز شده است. پس از آن ویژگی‌های شعر کاتبی مورد بررسی قرار گرفته است. کاتبی در نیمه دوم قرن هشتم به دنیا آمد و در نیمه اول قرن نهم درگذشته است. [[صفا، ذبیح‌الله|دکتر صفا]] در کتاب تاریخ ادبیات، ضمن بحث از نابسامانی نثر و شعر و کم‌مایگی پارسی‌گویان این دوره می‌نویسد: «از مسائل دیگری که مسلماً در سستی زبان فارسی در آثار ادبی این دوران مؤثر افتاده آن است که استادان زبان فارسی که می‌بایست مربی شاعران و نویسندگان جدید باشند، به‌تدریج از میان رفتند و در نتیجه کار شعر و نثر به دست کسانی افتاد که بهره آنان از فنون ادب کم بود»<ref>ر.ک: مقدمه، ص11</ref>. | ||
به‌هرحال در این دوران که شعر فارسی در دست کم‌مایگان نه‌تنها اعتلا نیافت، بلکه به ضعف و تقلید گرایید، تنها کاتبی نیشابوری بود که گرد تقلید نگشت و ابداعات ذهن خود را در قالب غزل ادامه داد. غزلیاتی که به گفته دکتر صفا لطیف و آبدار است و با تکیه بر معانی بلند عارفانه و | به‌هرحال در این دوران که شعر فارسی در دست کم‌مایگان نه‌تنها اعتلا نیافت، بلکه به ضعف و تقلید گرایید، تنها کاتبی نیشابوری بود که گرد تقلید نگشت و ابداعات ذهن خود را در قالب غزل ادامه داد. غزلیاتی که به گفته دکتر صفا لطیف و آبدار است و با تکیه بر معانی بلند عارفانه و تازگی‌های مضامین عاشقانه، حقاً بسیار دل‌انگیز و ماهرانه‌تر از همه انواع سخن اوست<ref>ر.ک: همان، ص12-11</ref>. | ||
ویژگی دیگر شعر کاتبی به گفته دکتر صفا توانایی و مهارت اعجاب‌انگیز او در خلق معانی و رعایت قواعد سخنوری حتی در مشکل‌ترین التزامات است و کاتبی را از این نظر شاید در ادب فارسی بتوان بی‌نظیر دانست؛ زیرا نه‌تنها | ویژگی دیگر شعر کاتبی به گفته دکتر صفا توانایی و مهارت اعجاب‌انگیز او در خلق معانی و رعایت قواعد سخنوری حتی در مشکل‌ترین التزامات است و کاتبی را از این نظر شاید در ادب فارسی بتوان بی‌نظیر دانست؛ زیرا نه‌تنها مثنوی‌هایی سروده که تمام اشعار آنها ذوبحرین و ذوقافیتین است (مجمع البحرین و محب و محبوب) و در همه ابیات مثنوی ده باب نیز صنعت تجنیس به‌کار برده، بلکه در به‌کارگیری بعضی تکلفات و التزامهای دشوار زبانزد است.<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>. | ||
دکتر صفا در مورد قصاید کاتبی می‌نویسد که قصاید کاتبی هم که همگی منتخب و استادانه است، بنا بر عادت شعرای زمان ما در جواب قصاید معروف شاعران پیشین ساخته شده و یا در صورت مبتکر و به قول استادان آن دوره «مخترع» بودن، تحت تأثیر مستقیم شیوه قصیده‌سرایان معروف پیش از کاتبی است.<ref>ر.ک: همان، ص13-12</ref>. | دکتر صفا در مورد قصاید کاتبی می‌نویسد که قصاید کاتبی هم که همگی منتخب و استادانه است، بنا بر عادت شعرای زمان ما در جواب قصاید معروف شاعران پیشین ساخته شده و یا در صورت مبتکر و به قول استادان آن دوره «مخترع» بودن، تحت تأثیر مستقیم شیوه قصیده‌سرایان معروف پیش از کاتبی است.<ref>ر.ک: همان، ص13-12</ref>. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
نکته دیگر در مورد رسم‌الخط شعرهاست که در نسخه‌های قدیمی معمولاً مشکلآفرین است. دیوان کاتبی نیز در این زمینه خالی از اشکال نبود. التباس حروف مثل «ک»، «گ»، «ج»، «چ»، «ب» و «پ»، در کلماتی همچون کشتن، گشتن، جاه، چاه، با، پا و... از جمله این مشکلات است که سعی شده با ضبط دقیق کلمه رفع شود. کاربرد شکل قدیم بعضی از واژه‌ها نیز در شعر کاتبی دیده می‌شود؛ مثل قید تمنای «کاش» که در بسیاری از موارد به‌صورت «کاج» نوشته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>. | نکته دیگر در مورد رسم‌الخط شعرهاست که در نسخه‌های قدیمی معمولاً مشکلآفرین است. دیوان کاتبی نیز در این زمینه خالی از اشکال نبود. التباس حروف مثل «ک»، «گ»، «ج»، «چ»، «ب» و «پ»، در کلماتی همچون کشتن، گشتن، جاه، چاه، با، پا و... از جمله این مشکلات است که سعی شده با ضبط دقیق کلمه رفع شود. کاربرد شکل قدیم بعضی از واژه‌ها نیز در شعر کاتبی دیده می‌شود؛ مثل قید تمنای «کاش» که در بسیاری از موارد به‌صورت «کاج» نوشته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
هنروری کاتبی نه‌تنها در قصاید و | هنروری کاتبی نه‌تنها در قصاید و مثنوی‌های وی متجلی است، که در وادی غزل نیز مورد توجه شاعران هم‌روزگار و پس از خود شده است. غزلیات او به رسم غزلگویان زمانه‌اش، چون شیخ کمال خجندی، بیشتر شش و هفت بیتی است و در سادگی به زبان اهل کوی و برزن می‌ماند؛ در قطعه‌ای می‌گوید: | ||
{{شعر}}{{ب|''جهتی هست که اکثر غزلم شش بیت است ''|2='' بشنو این معنی و جز فرد جهان مشمارم''}}{{ب|''پنج نیست مرا رسم ولی شش اولی ''|2='' تا بدانند که در شعر یکی دینارم''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: حیدری یساولی، علی، ص137</ref>. | {{شعر}}{{ب|''جهتی هست که اکثر غزلم شش بیت است ''|2='' بشنو این معنی و جز فرد جهان مشمارم''}}{{ب|''پنج نیست مرا رسم ولی شش اولی ''|2='' تا بدانند که در شعر یکی دینارم''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: حیدری یساولی، علی، ص137</ref>. | ||