۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ی‌ن' به 'ی‌ن'
جز (جایگزینی متن - 'به' به 'به') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ن' به 'ی‌ن') |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
}} | }} | ||
'''دیوان کاتبی نیشابوری (ترشیزی)'''، مجموعه غزلیات [[کاتبی ترشیزی، محمد بن عبدالله|محمد بن عبدالله کاتبی نیشابوری (ترشیزی)]]، شاعر نیمه اول قرن نهم هجری است که در زمان خود سرآمد شعرا بوده است. این دیوان توسط تقی وحیدیان کامیار، سعید خومحمدی خیرآبادی و مجتبی | '''دیوان کاتبی نیشابوری (ترشیزی)'''، مجموعه غزلیات [[کاتبی ترشیزی، محمد بن عبدالله|محمد بن عبدالله کاتبی نیشابوری (ترشیزی)]]، شاعر نیمه اول قرن نهم هجری است که در زمان خود سرآمد شعرا بوده است. این دیوان توسط تقی وحیدیان کامیار، سعید خومحمدی خیرآبادی و مجتبی جوادی‌نیا تصحیح شده است. مقدمه تحقیقی اثر نیز به قلم تقی وحیدیان کامیار نوشته شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
تـاکنون از کاتبی یک دیوان و خمسه، یـعنی پنـج مثنوی بـه عـهد مـا رسیده است که همه این اشـعار، کـلیات شاعر را تشکیل میدهد. دیوان کاتبی، حاوی اشعاری در قالب‌های مختلف قصیده، غزل، قـطعه، مـعما و فردیات میباشد و عدد ابیات آن با تـوجه به نسخه‌ای که در کـتابخانه دانـشگاه استانبول وجود دارد و مورد تحقیق و بـررسی قرار گرفته، 5846 بیت است.<ref>ر.ک: بیلگن، عبدالسلام، ص67</ref>؛ اما در این کتاب تنها بخش غزلیات دیوان کاتبی ارائه شده است. | تـاکنون از کاتبی یک دیوان و خمسه، یـعنی پنـج مثنوی بـه عـهد مـا رسیده است که همه این اشـعار، کـلیات شاعر را تشکیل میدهد. دیوان کاتبی، حاوی اشعاری در قالب‌های مختلف قصیده، غزل، قـطعه، مـعما و فردیات میباشد و عدد ابیات آن با تـوجه به نسخه‌ای که در کـتابخانه دانـشگاه استانبول وجود دارد و مورد تحقیق و بـررسی قرار گرفته، 5846 بیت است.<ref>ر.ک: بیلگن، عبدالسلام، ص67</ref>؛ اما در این کتاب تنها بخش غزلیات دیوان کاتبی ارائه شده است. | ||
کتاب با ذکر شرح حال شاعر آغاز شده است. پس از آن ویژگیهای شعر کاتبی مورد بررسی قرار گرفته است. کاتبی در نیمه دوم قرن هشتم به دنیا آمد و در نیمه اول قرن نهم درگذشته است. [[صفا، ذبیح‌الله|دکتر صفا]] در کتاب تاریخ ادبیات، ضمن بحث از نابسامانی نثر و شعر و کممایگی پارسی‌گویان این دوره | کتاب با ذکر شرح حال شاعر آغاز شده است. پس از آن ویژگیهای شعر کاتبی مورد بررسی قرار گرفته است. کاتبی در نیمه دوم قرن هشتم به دنیا آمد و در نیمه اول قرن نهم درگذشته است. [[صفا، ذبیح‌الله|دکتر صفا]] در کتاب تاریخ ادبیات، ضمن بحث از نابسامانی نثر و شعر و کممایگی پارسی‌گویان این دوره می‌نویسد: «از مسائل دیگری که مسلماً در سستی زبان فارسی در آثار ادبی این دوران مؤثر افتاده آن است که استادان زبان فارسی که میبایست مربی شاعران و نویسندگان جدید باشند، بهتدریج از میان رفتند و در نتیجه کار شعر و نثر به دست کسانی افتاد که بهره آنان از فنون ادب کم بود»<ref>ر.ک: مقدمه، ص11</ref>. | ||
بههرحال در این دوران که شعر فارسی در دست کممایگان نهتنها اعتلا نیافت، بلکه به ضعف و تقلید گرایید، تنها کاتبی نیشابوری بود که گرد تقلید نگشت و ابداعات ذهن خود را در قالب غزل ادامه داد. غزلیاتی که به گفته دکتر صفا لطیف و آبدار است و با تکیه بر معانی بلند عارفانه و تازگیهای مضامین عاشقانه، حقاً بسیار دلانگیز و ماهرانهتر از همه انواع سخن اوست<ref>ر.ک: همان، ص12-11</ref>. | بههرحال در این دوران که شعر فارسی در دست کممایگان نهتنها اعتلا نیافت، بلکه به ضعف و تقلید گرایید، تنها کاتبی نیشابوری بود که گرد تقلید نگشت و ابداعات ذهن خود را در قالب غزل ادامه داد. غزلیاتی که به گفته دکتر صفا لطیف و آبدار است و با تکیه بر معانی بلند عارفانه و تازگیهای مضامین عاشقانه، حقاً بسیار دلانگیز و ماهرانهتر از همه انواع سخن اوست<ref>ر.ک: همان، ص12-11</ref>. | ||
ویژگی دیگر شعر کاتبی به گفته دکتر صفا توانایی و مهارت اعجابانگیز او در خلق معانی و رعایت قواعد سخنوری حتی در مشکلترین التزامات است و کاتبی را از این نظر شاید در ادب فارسی بتوان | ویژگی دیگر شعر کاتبی به گفته دکتر صفا توانایی و مهارت اعجابانگیز او در خلق معانی و رعایت قواعد سخنوری حتی در مشکلترین التزامات است و کاتبی را از این نظر شاید در ادب فارسی بتوان بی‌نظیر دانست؛ زیرا نهتنها مثنویهایی سروده که تمام اشعار آنها ذوبحرین و ذوقافیتین است (مجمع البحرین و محب و محبوب) و در همه ابیات مثنوی ده باب نیز صنعت تجنیس بهکار برده، بلکه در بهکارگیری بعضی تکلفات و التزامهای دشوار زبانزد است.<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>. | ||
دکتر صفا در مورد قصاید کاتبی | دکتر صفا در مورد قصاید کاتبی می‌نویسد که قصاید کاتبی هم که همگی منتخب و استادانه است، بنا بر عادت شعرای زمان ما در جواب قصاید معروف شاعران پیشین ساخته شده و یا در صورت مبتکر و به قول استادان آن دوره «مخترع» بودن، تحت تأثیر مستقیم شیوه قصیدهسرایان معروف پیش از کاتبی است.<ref>ر.ک: همان، ص13-12</ref>. | ||
در بین نسخههای خطی کتاب، نسخه مرحوم فرخ، اصل قرار گرفته و اختلافهای سایر نسخه‌ها با نسخه اصلی در ذیل هر غزل آورده شده است. قابل اعتمادترین نسخه پس از نسخه فرخ، نسخه ملک است که از نظر ترتیب غزلها بسیار به نسخه فرخ نزدیک است و هرگاه غزلی در نسخه اساس نبوده، از روی نسخه ملک نوشته شده است؛ بهعنوان مثال غزل شماره 71 با مطلع: | در بین نسخههای خطی کتاب، نسخه مرحوم فرخ، اصل قرار گرفته و اختلافهای سایر نسخه‌ها با نسخه اصلی در ذیل هر غزل آورده شده است. قابل اعتمادترین نسخه پس از نسخه فرخ، نسخه ملک است که از نظر ترتیب غزلها بسیار به نسخه فرخ نزدیک است و هرگاه غزلی در نسخه اساس نبوده، از روی نسخه ملک نوشته شده است؛ بهعنوان مثال غزل شماره 71 با مطلع: | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
{{شعر}}{{ب|''آفاق پر صداست زکوه گناه ما''|2='' کوه گناه چند بود سنگر راه ما''}}{{ب|''بودیم همچو نافه همه عمر در ختا''|2='' موی سفید بین و درون سیاه ما''}}{{پایان شعر}} | {{شعر}}{{ب|''آفاق پر صداست زکوه گناه ما''|2='' کوه گناه چند بود سنگر راه ما''}}{{ب|''بودیم همچو نافه همه عمر در ختا''|2='' موی سفید بین و درون سیاه ما''}}{{پایان شعر}} | ||
رقت عاطفه و موج احساسات نازک نیز یکی از وجهههای درخشش غزلیات اوست که با همان سادگی زبانی و نوعی بیریایی بیانی ادا می‌شوند و این خود از علل عمده توجه و رویکرد یک شاعر نازکخیال به آثار شاعران دیگر است. تأثیرگذاری کاتبی در حوزه غزل نیز از این قاعده مستثنی نیست. وی خود، در غزلی به «سوز» سخنش اشاره می‌کند و بیت یکی از شاعران همروزگارش را که به این ویژگی نظر داشته، تضمین | رقت عاطفه و موج احساسات نازک نیز یکی از وجهههای درخشش غزلیات اوست که با همان سادگی زبانی و نوعی بیریایی بیانی ادا می‌شوند و این خود از علل عمده توجه و رویکرد یک شاعر نازکخیال به آثار شاعران دیگر است. تأثیرگذاری کاتبی در حوزه غزل نیز از این قاعده مستثنی نیست. وی خود، در غزلی به «سوز» سخنش اشاره می‌کند و بیت یکی از شاعران همروزگارش را که به این ویژگی نظر داشته، تضمین می‌نماید<ref>ر.ک: حیدری یساولی، علی، ص139</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||