دیوان هلالی جغتایی با شاه و درویش و صفات العاشقين او: تفاوت میان نسخه‌ها

[[هلالي جغتايي، بدرالدين]] (سراينده)

| زبان =فارسي

| موضوع =شعر فارسي - قرن 10ق.

'''دیوان هلالی جغتایی با شاه و درویش و صفات العاشقين او'''، مجموع غزلیات، قصاید، مقطعات، رباعیات و دو اثر شاه و درویش و صفات العاشقين [[هلالي جغتايي، بدرالدين|هلالی استرآبادی]] است که در یک جلد، گرد آمده است. تصحیح، مقابله، مقدمه و فهرست این اثر از [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] است.

در میان اشعار [[هلالي جغتايي، بدرالدين|هلالی]] «غزلیات او درخور آن است که بیشتر در میان فارسى‎زبانان منتشر شود. دو مثنوى شاه و درویش و صفات العاشقين از نظر سخن‎سرایى و لطایف شعرى بیشتر درخور تحسین است تا از نظر مضامین و عشق را در آنها به‎صورت خاصى بیان کرده که چندان پسندیده اهل ادب نیست و از سیاق طبیعت منحرف و خارج است»<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه بیست‎ودو</ref>.

در مقدمه مصحح از [[هلالي جغتايي، بدرالدين|هلالی]] و شعر او سخن به میان آمده؛ از جمله خاطرنشان شده که: «هلالى استرابادى قطعا یکى از بهترین غزل‎سرایان ایران و یکى از بزرگ‎ترین شاعران اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم بوده است»<ref>ر.ک: همان، صفحه پنج</ref>.

'''استخوان را اگر نشان کردى'''

تیر را مغز استخوان کردى

'''غم پیرى سمن بر سنبلش ریخت'''

ز آسیب خزان برگ گلش ریخت

'''سیه بادام او از جور ایام'''

شد از عین سفیدى مغز بادام

تخلص [[هلالي جغتايي، بدرالدين|هلالی]] در این ابیات واقع شده است:

'''روزى که فلک نام مرا کرد هلالى'''

می‎خواست که من مایل ابروى تو باشم

'''اى به ابروى تو مایل همه کس چون مه عید'''

از هلالى چه عجب میل خم ابرویت

[[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] در مقدمه خویش، از قول عباس اقبال آشتیانی در مقدمه صفات العاشقين چاپ 1324ش، در تهران درباره دیوان و ابیات [[هلالي جغتايي، بدرالدين|هلالی]] می‎نویسد: «دیوان وى نزدیک 2800 بیت دارد که بار نخست در 1281ق، به خط نستعلیق در کاپنور و بعد از آن مکرر در همان شهر به طبع رسیده است. مثنوى شاه و درویش او به ضمیمه سحر حلال اهلى شیرازى و یک عده رباعیات و اشعار از دیگران (در حاشیه) در سال 1321ق، در طهران چاپ شده. شاه و درویش هلالى را حمدى از شعراى عثمانى به ترکى ترجمه کرده و در سال 1870م، اته مستشرق معروف آلمانى آن را به زبان آلمانى نقل نموده و در لیپزیگ به طبع رسانده است. اختصاص عمده هلالى در شعر به غزلیات او بوده؛ به همین جهت ظاهرا وقتى عبداللّه هاتفى (متوفى به سال 927) خواهرزاده جامى و ناظم ظفرنامه تیمورى و فتوحات شاهى شاعر معاصر او به تعریض گفته بوده است که هلالى غزل‎گوست و از نظم مثنوى عاجز است، هلالى در مقدمه مثنوى شاه و درویش (بدون بردن اسم هاتفى که على‎قلى خان داغستانى در رياض الشعراء به آن تصریح کرده)، به این نکته اشاره می‎کند... از این تاریخ است که هلالى به نظم مثنوى پرداخته و ابتدا قصه شاه و درویش و پس از آن لیلى و مجنون و صفات العاشقين را ساخته است. صفات العاشقين او به بحر هزج مسدس است...»<ref>ر.ک: همان، صفحه نوزده - بیست</ref>.

[[هلالي جغتايي، بدرالدين|هلالی جغتایی]]، «از اقسام مختلف شعر قطعا غزل را بهتر مى‎سرود و بیان بسیار لطیف و شورانگیز و روان و سلیس دارد. پس از آن در مثنوى بیش از اقسام دیگر زبردست بوده و قصاید وى چندان استادانه نیست»<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎ودو</ref>.

'''به چشم لطف اگر بینی گرفتاران رسوا را'''

به ما هم گوشه چشمی که رسوا کرده‎ای ما را

'''پس از مردن نخواهم سایه طوبی ولی خواهم'''

که روزی سایه بر خاکم فتد آن سروبالا را

'''حذر کن از دم سرد رقیب، ای نوگل خندان'''

که از باد خزان آفت رسد گل‎های رعنا را

'''دلا، تا می‎توان امروز فرصت را غنیمت دان'''

که در عالم نمی‎داند کسی احوال فردا را

'''زلال خضر باشد خاک پایت، جای آن دارد'''

که ذوق خاک‎بوسی بر زمین آرد مسیحا را

'''هلالی را چه حد آن که بر ماه رخت بیند'''

به عشق ناتمام او چه حاجت روی زیبا را'''<ref>ر.ک: متن کتاب، ص2</ref>.'''

فهرست نام‎های خاص در انتهای اثر ذکر شده است<ref>ر.ک: کتاب، ص331-334</ref>. در صفحه پایانی کتاب، لیست پنج اثر از آثار منتشرشده انتشارات کتابخانه سنائی ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص335</ref>.

مصحح در تهیه متن کتاب به شش نسخه از دیوان هلالی رجوع کرده است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه بیست‎ودو - بیست‎وچهار</ref>.

<references />

== وابسته‌ها ==

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:قربانی-باقی زاده]]