۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ه‌ا' به 'ه‌ا'
جز (جایگزینی متن - 'می‌د' به 'می‌د') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ا' به 'ه‌ا') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
این کتاب، حاوی مطالب منطقی و فلسفی است و برای دانشجویان و طلاب این رشته نوشته شده است. محتوای مطالب را دو بخش اصلی تشکیل می‌دهد که در بخش اول مطالب منطقی بیان شده و در بخش دوم مطالب فلسفی و هرکدام در ضمن فصولی مطرح شده است. هریک از دو بخش اصلی کتاب هم مقدمه | این کتاب، حاوی مطالب منطقی و فلسفی است و برای دانشجویان و طلاب این رشته نوشته شده است. محتوای مطالب را دو بخش اصلی تشکیل می‌دهد که در بخش اول مطالب منطقی بیان شده و در بخش دوم مطالب فلسفی و هرکدام در ضمن فصولی مطرح شده است. هریک از دو بخش اصلی کتاب هم مقدمه جداگانه‌ای دارند. مقدمه اول کتاب منطق به بیان این نکته میپردازد که پیش از ارسطو نیز مردم از قواعد منطقی استفاده می‌کرده‌اند و ارسطو فقط جامع این قواعد بوده نه مبدع آن<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص15-16</ref>. | ||
سپس منطق طبیعی و صناعی، تعریف منطق، موضوع آن، تصور و تصدیق و ضروری و نظری توضیح داده شده است.<ref>ر.ک: همان، ص17-26</ref>. نویسنده در ابواب کتاب، به بیان مباحث مربوط به تصورات پرداخته و در آن مباحث دلالات و نسب اربعه و ذاتی و عرضی و حدود و تعریفات و... را بیان کرده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص28-60</ref>. سپس مباحث مربوط به قضایا را بررسی نموده و پس از آن مباحث مربوط به موجهات، عکس مستوی و نقیض، قیاس و صناعات خمس را مشروحا توضیح داده است و در پایان بخش اصلی اول کتاب (بخش منطق) بحث از زمان کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص61-137</ref>. | سپس منطق طبیعی و صناعی، تعریف منطق، موضوع آن، تصور و تصدیق و ضروری و نظری توضیح داده شده است.<ref>ر.ک: همان، ص17-26</ref>. نویسنده در ابواب کتاب، به بیان مباحث مربوط به تصورات پرداخته و در آن مباحث دلالات و نسب اربعه و ذاتی و عرضی و حدود و تعریفات و... را بیان کرده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص28-60</ref>. سپس مباحث مربوط به قضایا را بررسی نموده و پس از آن مباحث مربوط به موجهات، عکس مستوی و نقیض، قیاس و صناعات خمس را مشروحا توضیح داده است و در پایان بخش اصلی اول کتاب (بخش منطق) بحث از زمان کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص61-137</ref>. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
قسم دوم، عبارت است از قرار دادن نقیض محمول را موضوع و عین موضوع را محمول، با اختلاف در کیف. پس عکس نقیض «كل إنسان حيوان» مىشود: «لا شيء مما ليس بحيوان إنسان» و بباید دانست که طریق اوّل از عکس نقیض را «موافق» و طریق دوم را «مخالف» گویند؛ زیرا در قسم اوّل کیف برقرار است، بهخلاف قسم دوم»<ref>همان، ص76-77</ref>. | قسم دوم، عبارت است از قرار دادن نقیض محمول را موضوع و عین موضوع را محمول، با اختلاف در کیف. پس عکس نقیض «كل إنسان حيوان» مىشود: «لا شيء مما ليس بحيوان إنسان» و بباید دانست که طریق اوّل از عکس نقیض را «موافق» و طریق دوم را «مخالف» گویند؛ زیرا در قسم اوّل کیف برقرار است، بهخلاف قسم دوم»<ref>همان، ص76-77</ref>. | ||
در بخش فلسفه، پس از تعریف این علم، مباحث اصالت وجود، وجود ذهنی، صورت و هیولی، اقسام علت و در پایان، مباحث مربوط به واجب تعالی و صفات و افعالش مطرح شده است. این بخش دو مقدمه کوتاه و زیبا درباره عرفان نظری و جذب و سلوک دارد که چنین است: «افراد انسان از نقطه نظر حکیم فلسفى بر دو شعبه منشعب، ولى به تعبیرات مختلفند، مانند: عالم و جاهل، حىّ و میت، نائم و مستیقظ؛ چه، هرگاه از محسوس و عالم مادّه قدم به سمت عالم معنى برنداشته و در مادّیات و لوازم مادّه فرومانده و در محسوسات جزئیه منغمر گشته، نائمش دانند و مست غفلتش خوانند... و چنانچه متوجّه عالم اعلى گردیده و رائحه معنى استشمام نموده باشد، بهنحوى که میان او و قیومش ساتر و حجابى نباشد، «عالم» و «حىّ» نامیده مىشود و در کتاب مبین، «انعام» و «مقربین» اشاره به این دو طائفه است و موجب تنبّه و باعث بیدارى از نوع شیطانى آن است که نظر مىنماید در وجود و کمالات وجود مىبیند پس از فقدان واجد گردیده و در | در بخش فلسفه، پس از تعریف این علم، مباحث اصالت وجود، وجود ذهنی، صورت و هیولی، اقسام علت و در پایان، مباحث مربوط به واجب تعالی و صفات و افعالش مطرح شده است. این بخش دو مقدمه کوتاه و زیبا درباره عرفان نظری و جذب و سلوک دارد که چنین است: «افراد انسان از نقطه نظر حکیم فلسفى بر دو شعبه منشعب، ولى به تعبیرات مختلفند، مانند: عالم و جاهل، حىّ و میت، نائم و مستیقظ؛ چه، هرگاه از محسوس و عالم مادّه قدم به سمت عالم معنى برنداشته و در مادّیات و لوازم مادّه فرومانده و در محسوسات جزئیه منغمر گشته، نائمش دانند و مست غفلتش خوانند... و چنانچه متوجّه عالم اعلى گردیده و رائحه معنى استشمام نموده باشد، بهنحوى که میان او و قیومش ساتر و حجابى نباشد، «عالم» و «حىّ» نامیده مىشود و در کتاب مبین، «انعام» و «مقربین» اشاره به این دو طائفه است و موجب تنبّه و باعث بیدارى از نوع شیطانى آن است که نظر مىنماید در وجود و کمالات وجود مىبیند پس از فقدان واجد گردیده و در قطعه‌ای از زمان آن کمالات از او سلب و منتزع شود و به حکم مبرهن و ثابت «ما دخل في الوجود لا يخرج عنه» و اینکه محال است وجود معدوم شود، وگرنه اجتماع نقیضین لازم آید، تصدیق خواهد نمود که وجود و کمالاتش را منبع و معدنى است برون از حسّ و مادّه و لوازم آن... ازاینرو متنبّه شود که سعادت کلیه و مرجع تمام خیرات حقیقیه، همان اتّصال به منبع قدّوسى است. به مجرّد این توجّه، مستعدّ حرکت و طیران به عوالم معنى مىگردد. این استعداد حرکت معنوى را دخول در باب مدینه الهیه گویند. | ||
پس از آن درک مىکند که وجودش مقید و وجودى است خاصّ و مضیق و جزئى و ملتفت شود که هر مقید، متقوّم است به مطلق که قیوم جزئیات است؛ ناگزیر اذعان نماید به وجود صرف و هستى مطلق، آنگاه در مقام طلب کمال مطلق برآید، ولى چون نیک نظر کند متوجه شود که مطلق را نسبت به مقید دو جهت است: جهت قیومیت و جهت تجلّى و اینکه مقید طور و جلوه مطلق است که از جهت اولى به تولیت اشاره شود: '''لِكلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيها''' (بقره: 148). | پس از آن درک مىکند که وجودش مقید و وجودى است خاصّ و مضیق و جزئى و ملتفت شود که هر مقید، متقوّم است به مطلق که قیوم جزئیات است؛ ناگزیر اذعان نماید به وجود صرف و هستى مطلق، آنگاه در مقام طلب کمال مطلق برآید، ولى چون نیک نظر کند متوجه شود که مطلق را نسبت به مقید دو جهت است: جهت قیومیت و جهت تجلّى و اینکه مقید طور و جلوه مطلق است که از جهت اولى به تولیت اشاره شود: '''لِكلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيها''' (بقره: 148). | ||
حال اگر طالب کمال مطلق از جهت اوّلیه متوجه شود، «مجذوب» نامیده شود؛ چه، آنکه مشاهده جمال و کمال مطلق خواهد نمود بدون واسطه؛ زیرا بین مطلق و مقید بهلحاظ قیومیت، حجاب و فاصله نیست. | حال اگر طالب کمال مطلق از جهت اوّلیه متوجه شود، «مجذوب» نامیده شود؛ چه، آنکه مشاهده جمال و کمال مطلق خواهد نمود بدون واسطه؛ زیرا بین مطلق و مقید بهلحاظ قیومیت، حجاب و فاصله نیست. | ||
و هرگاه از جهت تجلّى، توجّه به قیوم حق نماید، «سالکش» دانند؛ زیرا بین مقید و مطلق از لحاظ اطوار و جلوات، مواقف بسیار و مسالک بىشمار است و حرکت طالب و سالک در این مراحل و ممالک متحقّق نشود، جز به اتّصال و اتّحاد به انوار عقلیه و قواهر نوریه که در حقیقت منابع کمالات | و هرگاه از جهت تجلّى، توجّه به قیوم حق نماید، «سالکش» دانند؛ زیرا بین مقید و مطلق از لحاظ اطوار و جلوات، مواقف بسیار و مسالک بىشمار است و حرکت طالب و سالک در این مراحل و ممالک متحقّق نشود، جز به اتّصال و اتّحاد به انوار عقلیه و قواهر نوریه که در حقیقت منابع کمالات قدّوسیه‌اند. | ||
سیر و سلوک نیز بر دو قسم است با تعبیرات مختلف: سیر صورى و سیر معنوى، سیر ظاهر و باطن، سیر استقلالى و اندکاکى. تحقّق قسم اوّل، به قطع مراحل و طىّ منازل و بالجمله از حرکت بین مبدأ و منتهى با تباین مابین آنها، سیر صورى و ظاهرى و استقلالى به وجود آید و تحقّق سیر معنوى به مسافرت مقیدات است از تقید به اطلاق و از جزئى به کلّى سعى و از جلوات به متجلّى و بالجمله از سیر صورى کمال ظاهرى و از حرکت صعودیه ناقص در اطوار کامل بر وجه اندکاک، کمال، سیر معنوى و باطنى و اندکاکى پدید آید؛ مانند: اتّصال معدن به نبات و نبات به حیوان و حیوان به انسان و انسان به انوار قاهره عقلیه و همچنین حرکت در مراتب وجود و کمالات وجودیه رتبة بعد رتبة تا مقام بقاء بعد الفناء و شهود حرکت معنویه را دو طریقه است: | سیر و سلوک نیز بر دو قسم است با تعبیرات مختلف: سیر صورى و سیر معنوى، سیر ظاهر و باطن، سیر استقلالى و اندکاکى. تحقّق قسم اوّل، به قطع مراحل و طىّ منازل و بالجمله از حرکت بین مبدأ و منتهى با تباین مابین آنها، سیر صورى و ظاهرى و استقلالى به وجود آید و تحقّق سیر معنوى به مسافرت مقیدات است از تقید به اطلاق و از جزئى به کلّى سعى و از جلوات به متجلّى و بالجمله از سیر صورى کمال ظاهرى و از حرکت صعودیه ناقص در اطوار کامل بر وجه اندکاک، کمال، سیر معنوى و باطنى و اندکاکى پدید آید؛ مانند: اتّصال معدن به نبات و نبات به حیوان و حیوان به انسان و انسان به انوار قاهره عقلیه و همچنین حرکت در مراتب وجود و کمالات وجودیه رتبة بعد رتبة تا مقام بقاء بعد الفناء و شهود حرکت معنویه را دو طریقه است: | ||
# شهود عینى و اتّحاد لا متحصّل در متحصل یا اتّحاد تامّ و ناقص که عین الیقین اشاره به آن است؛ | # شهود عینى و اتّحاد لا متحصّل در متحصل یا اتّحاد تامّ و ناقص که عین الیقین اشاره به آن است؛ | ||