درآمدی بر فقه مقارن: تفاوت میان نسخه‌ها

در مقدمه نخست، به اين نكته اشاره شده است كه سياست‌ها، برنامه‌ها، روش‌ها، ابزار و سخت‌افزارهاى هر سازمانى، تابعى از خواست و اراده نيروى انسانى و دانش و تدبير آن سازمان مى‌باشد و بالطبع، كم و كيف نتايج و خروجى‌هاى سازمان نيز مانند «ورودى‌ها» و «فرآيند»، متأثر از فعاليت و تدبير نيروى انسانى است. بنابراين نيروى انسانى، افزون بر اينكه عامل موفقيت هر سازمانى است، شاخص و معيارى براى پيش‌بينى ميزان موفقيت آن سازمان نيز محسوب مى‌شود. نهادها و مؤسسات دينى نيز براى تضمين موفقيت و دستيابى به اهداف و آرمان‌هاى سازمانى خود، بايد بر مبناى آموزه‌هاى وحيانى و يافته‌هاى بشرى، جذب و گزينش نيروهاى كارآمد و تعليم و تربيت آنان را در اولويت مأموريت‌هاى خود قرار دهند و اثر حاضر نيز در همين راستا، به رشته تحرير درآمده است<ref>ر.ك: مقدمه اول، ص33-35</ref>

در مقدمه دوم، از تفاوت مذاهب و نمود آن در مراسم حج سخن به ميان آمده و به اين مطلب اشاره گرديده است كه زائر پيرو مذهب اهل‌بيت(ع) آنگاه كه به سرزمين وحى گام مى‌نهد و توفيق تشرف به زيارت حرمين شريفين نصيبش مى‌گردد، نخستين پديده‌اى كه با آن روبه‌رو مى‌شود و توجهش را جلب مى‌كند، تفاوت‌هايى است كه در اعمال و عبادات شرعى و مناسك حج و عمره ميان مذهب اهل‌بيت(ع) و پيروان ديگر مذاهب اسلامى مشاهده مى‌كند و براى هر تازه‌واردى اين سؤال پيش مى‌آيد كه تفاوت‌ها به‌طور مشخص و تفصيلى چيست و چگونه است؟ مذاهب فقهى در ميان مسلمانان از چه زمان و چگونه پديد آمده‌اند؟ آيا اصول اساسى اجتهاد و استنباط آن‌ها يكسان است؟ آيا همان‌گونه‌كه شاهد تفاوت‌هايى ميان فقه اهل‌بيت(ع) و ديگر مذاهب هستيم، ميان گروه‌هاى مذاهب اهل سنت هم تفاوت وجود دارد؟ اصولاً تفاوت‌هاى فقهى مذاهب اسلامى از كجا ريشه مى‌گيرد و منشأ آن چيست؟. اثر حاضر به‌منظور پاسخ دادن به اين‌گونه سؤالات، تدوين گرديده است<ref>ر.ك: مقدمه، ص37-41</ref>

در فصل اول، به آشنايى با پيشينه مذاهب فقهى و چكيده‌اى از آراء اصولى آن‌ها پرداخته شده است. نويسنده، معتقد است نخستين شكافى كه در ميان مسلمانان، پس از وفات پيامبر(ص)، ايجاد شد، اختلاف درباره مرجعيت علمى و سياسى اهل‌بيت(ع) بود و ريشه‌هاى اين اختلاف در زمان حيات پيامبر(ص) وجود داشت. پيروان اهل‌بيت(ع) بر اين باور بودند كه مرجعيت علمى و سياسى بايد به دست كسانى باشد كه عصمت و مصونيت خدايى داشته باشند و اين ويژگى تنها در اهل‌بيت(ع) وجود دارد. ايشان با توجه به آيات فراوان قرآنى، مانند آيه ولايت، آيه أولي الأمر، آيه تطهير و حديث غدير و ثقلين، بر تمسك به عترت طاهره در مسائل علمى؛ به‌ويژه فقه و شريعت اسلامى و اطاعت از ايشان در امور دينى و دنيوى پافشارى داشتند. در مقابل، اگرچه عامه به مودت خاندان پيامبر(ص) معتقد بودند، ولى به امامت و مرجعيت علمى و سياسى ايشان اعتقادى نداشتند. پيروان اين مكتب براى پاسخ به مسائل فقهى خود، به صحابه مراجعه مى‌كردند؛ درحالى‌كه پيروان مكتب اول، به عترت طاهره مراجعه مى‌نمودند و معتقد بودند حديث آن‌ها، حديث پيامبر(ص) است<ref>ر.ك: متن كتاب، ص45-46</ref>

فصل دوم، به مقايسه اصول اساسى استنباط مذاهب اسلامى اختصاص يافته است. اين اصول عبارتند از: قرآن كريم، سنت نبوى متواتر و مشهور، سنت نبوى منقول به خبر واحد ثقه، سنت نبوى منقول به خبر مرسل و ضعيف، سنت اهل‌بيت(ع)، قول صحابى، اجماع، قياس، استحسان، عرف و عادت، استصحاب، استقراء، استدلال، شرع من قبلنا، البرائة الأصلية يا الإباحة الأصلية، مصالح مرسله، سد ذرايع و فتح ذرايع، مراعات الخلاف، عمل اهل مدينه، أصالة التخيير و أصالة الاحتياط<ref>ر.ك: همان، ص71-82</ref>

در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، به توضيح برخى از كلمات و عبارات متن پرداخته شده است<ref>ر.ك: پاورقى، ص45</ref>