۸۱٬۷۰۱
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'می شود' به 'می‌شود'
جز (جایگزینی متن - 'ب‌ش' به 'ب‌ش') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'می شود' به 'می‌شود') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =AE ?? /م8د2 | | کد کنگره =AE ?? /م8د2 | ||
| موضوع =دايره المعارفها و | | موضوع =دايره المعارفها و واژه‌نامه‌ها | ||
| ناشر =مرکز دائرةالمعارف بزرگ | | ناشر =مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى | ||
| مکان نشر =ايران - تهران | | مکان نشر =ايران - تهران | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =3 | | تعداد جلد =3 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =11683 | ||
| کتابخوان همراه نور =11683 | |||
| کد پدیدآور =476 | | کد پدیدآور =476 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|دانشنامه (ابهام زدایی)}} | |||
'''دانشنامه‌ایران'''، دائرةالمعارفی عمومی و جهانی و دومین اثر پژوهشی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، پس از دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به سرپرستی [[موسوی بجنوردی، محمدکاظم|محمدکاظم موسوی بجنوردی]] است. | '''دانشنامه‌ایران'''، دائرةالمعارفی عمومی و جهانی و دومین اثر پژوهشی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، پس از دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به سرپرستی [[موسوی بجنوردی، محمدکاظم|محمدکاظم موسوی بجنوردی]] است. | ||
==انگیزه نگارش== | ==انگیزه نگارش== | ||
نیاز فارسی‌زبانان ایرانی و خارجی به مرجعی جامع و موثق، به زبان فارسی که ناظر به همه | نیاز فارسی‌زبانان ایرانی و خارجی به مرجعی جامع و موثق، به زبان فارسی که ناظر به همه دانش‌ها باشد، انگیزه تدوین اثر حاضر بوده است.<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ج1، صفحه نه</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه نخست، به تعریف دانشنامه، انواع آن، سابقه | در مقدمه نخست، به تعریف دانشنامه، انواع آن، سابقه دانشنامه‌نویسی در ایران و... پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه اول، صفحه هفت - نه</ref> و در مقدمه دوم، ویژگی‌های دانشنامه حاضر، از جمله ضوابط نوشتن مقالات، نشانه‌ها و اختصارات و سازمان علمی دانشنامه، تشریح شده است.<ref>ر.ک: مقدمه دوم، همان، صفحه نه - بیست‌وهشت</ref>. | ||
بیشتر مقاله‌های این دانشنامه را، گروه مقالات نیمه بلند تشکیل می‌دهد که میانگین حجم آنها، حدود یک ستون است. مقاله‌های خیلی کوتاه، خاص اطلاع‌رسانی حداقل و سریع، درباره مواردی است که ذکر اطلاعاتی اندک در دانشنامه‌های همگانی برای آنها کفایت می‌کند. مقاله‌های خیلی بلند، در موضوعاتی است که طبیعت آنها ایجاب می‌کند حق مطلب با کلمات بیشتری ادا شود. جنبه‌هایی از | بیشتر مقاله‌های این دانشنامه را، گروه مقالات نیمه بلند تشکیل می‌دهد که میانگین حجم آنها، حدود یک ستون است. مقاله‌های خیلی کوتاه، خاص اطلاع‌رسانی حداقل و سریع، درباره مواردی است که ذکر اطلاعاتی اندک در دانشنامه‌های همگانی برای آنها کفایت می‌کند. مقاله‌های خیلی بلند، در موضوعاتی است که طبیعت آنها ایجاب می‌کند حق مطلب با کلمات بیشتری ادا شود. جنبه‌هایی از ارزش‌های والای جامعه، شخصیتهای ممتاز عالم بشریت و مفاهیم اساسی یا جدیدی که طرح کردن آنها به تفصیل نیاز دارد، از جمله مطالبی است که در قالب مقاله‌های بلند معرفی شده‌اند. بااین‌حال، تلاش شده است تا جای ممکن، اصل خلاصه‌گویی و پرهیز از ذکر عبارتها و کلمه‌های زائد مراعات گردد و اطلاعات مفید و لازم، با حداقل واژه و با ساختاری ساده و آسان‌یاب، ارائه شود<ref>ر.ک: همان، صفحه ده</ref>. | ||
مقاله‌های دانشنامه‌ایران، به‌صورت تألیف، تلخیص و ترجمه تدوین و از سه منبع اصلی تأمین می‌شود: | مقاله‌های دانشنامه‌ایران، به‌صورت تألیف، تلخیص و ترجمه تدوین و از سه منبع اصلی تأمین می‌شود: | ||
# اطلاعات مربوط به جهان علم و فن، دستاوردهای جهانی بشر و آنچه مربوط به عالم خارج از دنیای اسلام و ایران است، از دانشنامه‌های معتبر خارجی گرفته می‌شود، مانند آشت، آمریکانا، انکارتا، بریتانیکا، بروکهاوس، کلمبیا و لاروس، یا هر دانشنامه و مرجع معتبر دیگری که در موضوع مورد نظر، مقاله مناسبتری عرضه کند؛ مثلاًدر برخی از موارد، مقالات مربوط به ایران، از ایرانیکا ترجمه یا ترجمه و تلخیص شده است. به‌هرحال، در زمینه‌هایی که تألیف مقاله ممکن یا لازم نباشد، مناسبتترین مقاله از معتبرترین دانشنامه به فارسی ترجمه شده و چنانچه تغییر یا تلخیصی در متن ترجمه‌شده لازم باشد، بی‌آنکه به ساختار مقاله خللی وارد گردد، اعمال شده است. گفتنی است که از میان دانشنامه‌های یادشده، تاکنون مقاله‌های بریتانیکا، انکارتا و کلمبیا، به‌ترتیب، غالباً بیش از بقیه، برای دانشنامه ترجمه شده است و مقاله‌های ترجمه‌شده، حدود | # اطلاعات مربوط به جهان علم و فن، دستاوردهای جهانی بشر و آنچه مربوط به عالم خارج از دنیای اسلام و ایران است، از دانشنامه‌های معتبر خارجی گرفته می‌شود، مانند آشت، آمریکانا، انکارتا، بریتانیکا، بروکهاوس، کلمبیا و لاروس، یا هر دانشنامه و مرجع معتبر دیگری که در موضوع مورد نظر، مقاله مناسبتری عرضه کند؛ مثلاًدر برخی از موارد، مقالات مربوط به ایران، از ایرانیکا ترجمه یا ترجمه و تلخیص شده است. به‌هرحال، در زمینه‌هایی که تألیف مقاله ممکن یا لازم نباشد، مناسبتترین مقاله از معتبرترین دانشنامه به فارسی ترجمه شده و چنانچه تغییر یا تلخیصی در متن ترجمه‌شده لازم باشد، بی‌آنکه به ساختار مقاله خللی وارد گردد، اعمال شده است. گفتنی است که از میان دانشنامه‌های یادشده، تاکنون مقاله‌های بریتانیکا، انکارتا و کلمبیا، به‌ترتیب، غالباً بیش از بقیه، برای دانشنامه ترجمه شده است و مقاله‌های ترجمه‌شده، حدود سه‌پنجم کل مقاله‌های دانشنامه را تشکیل می‌دهد. | ||
# اطلاعات مربوط به جهان اسلام، از دائرةالمعارف بزرگ اسلامی استخراج و متناسب با نیاز مراجعه‌کنندگان به دانشنامه‌ای همگانی، تلخیص، بازنگری یا بازآرایی شده است. این دسته از مقالات، نزدیک به یکپنجم کل مقاله‌های دانشنامه را تشکیل می‌دهد. | # اطلاعات مربوط به جهان اسلام، از دائرةالمعارف بزرگ اسلامی استخراج و متناسب با نیاز مراجعه‌کنندگان به دانشنامه‌ای همگانی، تلخیص، بازنگری یا بازآرایی شده است. این دسته از مقالات، نزدیک به یکپنجم کل مقاله‌های دانشنامه را تشکیل می‌دهد. | ||
# مقالات مربوط به ایران پیش از اسلام به‌طور کلی و مواردی درباره ایران دوره اسلامی که در دائرةالمعارف بزرگ، مقاله‌ای مناسب برای درج در دانشنامه نداشته باشد، تألیف شده است. این دسته از مقالات هم قریب به یکپنجم کل مقاله‌های دانشنامه را تشکیل می‌دهد<ref>ر.ک: همان</ref>. | # مقالات مربوط به ایران پیش از اسلام به‌طور کلی و مواردی درباره ایران دوره اسلامی که در دائرةالمعارف بزرگ، مقاله‌ای مناسب برای درج در دانشنامه نداشته باشد، تألیف شده است. این دسته از مقالات هم قریب به یکپنجم کل مقاله‌های دانشنامه را تشکیل می‌دهد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۵: | ||
تنوع منابعی که از آنها برای دانشنامه، مقاله، انتخاب شده و حجم بسیار اطلاعاتی که طی سالها فعالیت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برای تدوین چند اثر دانشنامه‌ای فراهم آمده، این زمینه را آماده ساخته است که دامنه کار دانشنامه‌ایران، تا جایی که امکانات موجود اجازه می‌دهد، نسبتا گسترده باشد و هیچ موضوع دانشنامه‌ای مهمی برای معرفی، از قلم نیفتد. ضمن آنکه ساختار تشکیلاتی این دانشنامه، به تأمین چنین هدفی کمک می‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | تنوع منابعی که از آنها برای دانشنامه، مقاله، انتخاب شده و حجم بسیار اطلاعاتی که طی سالها فعالیت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برای تدوین چند اثر دانشنامه‌ای فراهم آمده، این زمینه را آماده ساخته است که دامنه کار دانشنامه‌ایران، تا جایی که امکانات موجود اجازه می‌دهد، نسبتا گسترده باشد و هیچ موضوع دانشنامه‌ای مهمی برای معرفی، از قلم نیفتد. ضمن آنکه ساختار تشکیلاتی این دانشنامه، به تأمین چنین هدفی کمک می‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در نوشتن مقالات دانشنامه، تا حد امکان، از دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی پیروی شده است، اما ازآنجاکه بسیاری از مقالات در سالیان گذشته، مراحل مختلف تألیف، ترجمه و ویرایش را طی کرده، در مواردی | در نوشتن مقالات دانشنامه، تا حد امکان، از دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی پیروی شده است، اما ازآنجاکه بسیاری از مقالات در سالیان گذشته، مراحل مختلف تألیف، ترجمه و ویرایش را طی کرده، در مواردی اختلاف‌های ناچیزی به چشم می‌خورد<ref>ر.ک: همان، صفحه یازده</ref>. | ||
برای نقطه‌گذاری در خط فارسی، ضوابط مدونی وجود ندارد و مؤلفان و مترجمان در این‌باره، اختلافنظر دارند، اما مواردی هست که رعایت آنها در نوشتار ضروری است. در دانشمانه از علامتهای نقطه‌گذاری، فقط در موارد ضروری فقط برای کمک به درست خواندن و | برای نقطه‌گذاری در خط فارسی، ضوابط مدونی وجود ندارد و مؤلفان و مترجمان در این‌باره، اختلافنظر دارند، اما مواردی هست که رعایت آنها در نوشتار ضروری است. در دانشمانه از علامتهای نقطه‌گذاری، فقط در موارد ضروری فقط برای کمک به درست خواندن و واضح‌تر شدن مطلب، استفاده شده است که در مقدمه کتاب، توضیح مختصری درباره هریک از این علامتها، داده شده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه یازده - دوازده</ref>. | ||
از جمله ویژگی‌های کتاب، آن است که در ترتیب الفبایی مدخلها، حرف تعریف «ال»، ملحوظ نگردیده و جای الفبایی «آ» و «ا» یکسان گرفته شده است و برای روشن شدن تلفظ مدخلها، همه آنها | از جمله ویژگی‌های کتاب، آن است که در ترتیب الفبایی مدخلها، حرف تعریف «ال»، ملحوظ نگردیده و جای الفبایی «آ» و «ا» یکسان گرفته شده است و برای روشن شدن تلفظ مدخلها، همه آنها حرکت‌گذاری شده‌اند. اگر مدخل دارای ضبطهای دیگری بوده است، غالباً آن ضبطها پس از مدخل ذکر شده است. آوانگاری همه مدخلها، پس از ضبط مشکول آنها آورده شده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه دوازده</ref>. | ||
ارجاعات در مقالات تألیفی دانشنامه، به قرار زیر می‌باشد: | ارجاعات در مقالات تألیفی دانشنامه، به قرار زیر می‌باشد: | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۵: | ||
ب)- حدود العالم، به کوشش [[ستوده، منوچهر|منوچهر ستوده]]، تهران، 1362ش. | ب)- حدود العالم، به کوشش [[ستوده، منوچهر|منوچهر ستوده]]، تهران، 1362ش. | ||
# اطلاعات مربوط به مآخذ مختلف، با نقطه ویرگول (؛) از یکدیگر جدا شده است؛ مثال: [[ابن بلخی]]، [[فارسنامه ابن بلخی|فارسنامه]]، به کوشش لسترنج و نیکلسون، کمبریج، 1921؛ [[نامی اصفهانی، محمدصادق|نامی اصفهانی]]، محمدصادق، تاریخ گیتی‌گشا، به کوشش [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]]، تهران، 1363ش. | # اطلاعات مربوط به مآخذ مختلف، با نقطه ویرگول (؛) از یکدیگر جدا شده است؛ مثال: [[ابن بلخی]]، [[فارسنامه ابن بلخی|فارسنامه]]، به کوشش لسترنج و نیکلسون، کمبریج، 1921؛ [[نامی اصفهانی، محمدصادق|نامی اصفهانی]]، محمدصادق، تاریخ گیتی‌گشا، به کوشش [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]]، تهران، 1363ش. | ||
# مشخصات مآخذی از قبیل فرهنگها و | # مشخصات مآخذی از قبیل فرهنگها و دائرةالمعارف‌ها که به‌ترتیب الفبایی تدوین شده است، جز در موارد ضروری درج نشده است. | ||
# بیشتر در جاهایی که تاریخ هجری قمری ذکر شده، تاریخ میلادی مطابق آن نیز آمده است. در مقالات مربوط به غیر از جهان اسلام، تاریخ میلادی ذکر شده و در برخی موارد، معادل هجری قمری یا شمسی آنها آمده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه دوازده - سیزده</ref>. | # بیشتر در جاهایی که تاریخ هجری قمری ذکر شده، تاریخ میلادی مطابق آن نیز آمده است. در مقالات مربوط به غیر از جهان اسلام، تاریخ میلادی ذکر شده و در برخی موارد، معادل هجری قمری یا شمسی آنها آمده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه دوازده - سیزده</ref>. | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۹: | ||
ج)- مقالاتی که از «دبا» تلخیص شده نیز مأخذی ندارند. | ج)- مقالاتی که از «دبا» تلخیص شده نیز مأخذی ندارند. | ||
خواننده ممکن است در نگاه اول، دچار | خواننده ممکن است در نگاه اول، دچار سردرگمی‌شود که قضیه چیست و چرا مآخذ پاره‌ای از مقالات ذکر شده و مآخذ دیگر مقالات، ذکر نشده است و پس از آنکه شیوه برای او معین شد، این پرسش پیش می‌آید که برای خواننده دانشنامه چه فرقی می‌کند که مقالات از کجا آمده است و اگر درج منابع در پایان هر مقاله ضرورت دارد، باید همه مقالات همراه با منابعشان باشند. فرض بر این است که خواننده برای یافتن مقالات تلخیصی و ترجمه‌ای، می‌تواند به «دبا» و دائرةالمعارف‌های فرنگی مراجعه کند. این کار نه‌تنها تقریبا غیر عملی و وقت‌گیر است، بلکه اینکه فلان مطلب مقاله دانشنامه را در کدامیک از منابع اصل مقاله باید جست نیز کار بسیار دشواری است. این کار مخصوصاً درباره مقالات «دبا» عملا غیر ممکن می‌شود؛ چون اولا مقاله تلخیصشده، سطربه‌سطر با اصل مقاله «دبا» مطابقت ندارد و ثانیا در متن هر مقاله «دبا»، شماره‌های ارجاعی فراوانی درج شده که بازمی‌گردد به منابعی که در ذیل هر مقاله آمده است. خواننده، چنانچه نیاز داشته باشد، به‌راحتی می‌تواند برای کسب اطلاع بیشتر از طریق همین شماره‌ها و فهرست منابع ذیل هر مقاله، به اصل منابع مراجعه کند، ولی این کار درباره مقالات دانا، اگر نه ناممکن، بسیار مشکل خواهد بود<ref>ر.ک: کیوانی، مجدالدین، ص98-99</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۴: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۴۱: | ||
[[رده:دایرةالمعارف‌ها (عمومی)]] | [[رده:دایرةالمعارف‌ها (عمومی)]] | ||