حکومت کرمانشاهان؛ منتخبی از اسناد عبدالحسین میرزا فرمانفرما(21-1320ق): تفاوت میان نسخه‌ها

قسمتی از کرمانشاه کوهستانی است و در مرکز آن رشته کوه زاگرس قرار دارد و دارای مراتع و زمین‌های کشاورزی است. کرمانشاه دارای دو نوع آب و هوا است و به همین دلیل از زمان‌های دور محل زیست ایلات بزرگ بوده و وجود ایلات همواره یکی از مسائل مهم سیاسی و اجتماعی این منطقه بوده است. کرمانشاه از نظر سوق الجیشی نیز اهمیت بسیار دارد. چرا که در مسیر بزرگراهی قرار گرفته است که تهران را به بغداد وصل می‌کند. بنابراین قرار گرفتن در مرکز این بزرگراه و واقع شدن در غربی ترین نقطه‌ی ایران، در امتداد مرز با عثمانی، اعتبار زیادی به آن می بخشید. شهر کرمانشاه، مقر حکومت ایلات بود و چون در نزدیکی دروازه‌های زاگرس و در ارتفاع کم واقع است، تنها را عبور به داخل کردستان به حساب می آمد و راحت تر از این مسیر راهی برای ورود به فلات ایران وجود نداشت. در گذشته یکی از مهم ترین ویژگی‌های کرمانشاه، مسأله‌ی زائرین بود. تمامی راه‌های زمینی‌ای که قفقاز، آسیای مرکزی و افغانستان را به اماکن مقدس کربلا و نجف می رساند، از کرمانشاه می گذشت. این شهر از رفت و آمد زائرین و نیز عوارض حمل جنازه هایی که با توجه به وصیت متوفی باید در اماکن مقدس دفن می شدند، بهره‌های زیادی می برد. در اوایل قرن بیستم تقریبا هر سال حدود یک صد و هفتاد هزار نفر زائر از این شهر می گذشتند و همواره در کنار زیارت، به تجارت نیز می پرداختند و این مسأله در اقتصاد کرمانشاه بسیار موثر بود. آب و هوای معتدل، جلگه‌های حاصل خیر، دشت‌های وسیع، مراتع سرسبز، سبب رونق کشاورزی و گله داری در ایلات کرمانشاه شده است. ایلات کرمانشاه، شیعه، اهل حق و یا سنی بودند. ایلات سنی مانند ایل جاف و اورامی با کردستان در ارتباط بودند، ایل کلیایی نیز با کردستان رابطه داشت. اما با وجود این قبیل مراودات ایلی، باید گفت تحولات سیاسی و اجتماعی کردستان و کرمانشاه که در مجاورت هم قرار دارند، تقریبا مسیر مجزایی داشتند. مذهب اغلب مردم کردستان سنی است در حالی که بیشتر مردم کرمانشاه شیعه هستند. شهر کرمانشاه یک شهر بزرگ بود، در کنار بافت ایلی، بافت شهرهای تجارتی را نیز داشت، ولی کردستان یک بافت سنتی و ایلیاتی داشت و سنندجف مرکز کردستان، بسیار کوچک تر از آن بود که شهری قابل اعتنا به شمار برود. شرایط اقلیمی کرمانشاه کوهستانی و دارای دشت هایی است که زندگانی دوگانه‌ای را برای مردم آن سامان رقم زده است. عده‌ای به کشاورزی و عده‌ای به دامداری اشتغال داشتند و جمعیت، ترکیبی از عشایر و روستائیان بود. عشایر بزرگ کرمانشاه از چندین شاخه تشکیل می شد که به سرزمین مشترکی مرتبط بودند، ولی حد و حدود زیاد مشخص نبود که باعث نزاع و درگیری دائمی بود. طوایف کوچک تر هم زیاد بودند که از چندین شاخه تشکیل می شدند که احتمالا نیای مشترکی داشتند. اکثر عشایر مسلح و سوارکار بودند و به طور کامل عنصری ناآرام، متحرک و متجاوز را تشکیل می دادند. فقر نیز موجب اختلاف و شرارت بود. مهمترین مطلب اکثر نامه ها و عرایض مسئله ناامنی و اختلاف بود، اختلاف بین فقیر و غنی، رئیس و مرئوسف ایلات قوی تر و ضعیت تر، بین مأمورین دولت و مردم و غیره،البته عامل دیگر اختلافات ضعف دولت، روشن نبودن قوانین، روشن نبودن حدود املاک و مراتع عشایر و به خصوص رقابت دیرینه و دائمی بین دولت قوی تر عثمانی و ضعیف تر ایران. در این شرایط سخت، حمایت خانواده همبستگی و خویشاوندی از اهمیت بسیار برخوردار بود. فرد در انزوا نبود و به تنهایی قادر به دفاع از خودش نبود و به طور گروهی می زیست و دارای رئیس یا مسئولی بود که از وی حمایت و حفاظت می‌کرد. ادامه حیات و امنیت بستگی به زندگی گروهی داشت و دولت نیز این همبستگی را تشویق می‌کرد. مسئولیت یا با کدخدا یا مالک یا خان و رئیس طایفه بود. ولی در عین حال این همبستگی نیرویی تولید می‌کرد که خود عامل خشونت، تهاجم و قتل و غارت می شد. این اسناد به خوبی قدرت و وظایف حکام در محل، رابطه با طبقات مختلف و ایالات، رابطه با دولت مرکزی و بسیایری مسائل دیگر را روشن می‌کنند. اداره‌ی امور در ایالات توسط حکام اجرا می شد و بی شباهت به نحوه‌ی اداره‌ی کشور توسط شاه نبود. البته حکام گاه به مدت کوتاه در محل حکومت می‌کردند و به دلایل مختلفی زود به زود تغییر می‌کردند و جز خوانین، اغلب حکام ریشه‌ی محلی نداشتند. ولی حکام در محل قدرت تام داشتند و از همان اقتداری که شاه در کل کشور داشت، برخوردار بودند.