۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'شمس‌الدین، مهدی' به 'شمس‌الدین، سید مهدی'
جز (جایگزینی متن - 'كفاية الأصول' به 'كفاية الأصول ') |
جز (جایگزینی متن - 'شمس‌الدین، مهدی' به 'شمس‌الدین، سید مهدی') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00112J1.jpg | |||
| عنوان =حاشیة المکاسب (آخوند) | |||
| | | عنوان‌های دیگر =المکاسب. حاشیه | ||
| پدیدآوران = | |||
[[شمس‌الدین، سید مهدی]] (مصحح) | |||
| | |||
| | |||
[[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] ( | [[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] (نویسنده) | ||
[[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین]] (حاشيه نويس) | [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین]] (حاشيه نويس) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 190 /الف8 م703 | ||
| موضوع = | |||
انصاری، مرتضی بن محمد امین، 1214 - 1281ق. المکاسب - نقد و تفسیر | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
معاملات (فقه) | معاملات (فقه) | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1406 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00112AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00112 | |||
| کتابخوان همراه نور =00112 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''حاشية المكاسب''' اثر استاد محقق فقيه اصولى [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|ملا محمد كاظم بن حسين خراسانى نجفى]] (م 1329 ق) است. | |||
'''حاشية المكاسب''' | |||
==اعتبار علمى== | ==اعتبار علمى== | ||
| خط ۵۶: | خط ۴۱: | ||
ابتكارات و نوآورى‌ها و تحقيقات كمياب، قدرت استدلال و استحكام ادله و احاطۀ علمى مؤلف، به اضافۀ دقت بى‌نظير و بيان رسا و قلم روان، اين حاشيه را از ساير حواشى ممتاز نموده است. | ابتكارات و نوآورى‌ها و تحقيقات كمياب، قدرت استدلال و استحكام ادله و احاطۀ علمى مؤلف، به اضافۀ دقت بى‌نظير و بيان رسا و قلم روان، اين حاشيه را از ساير حواشى ممتاز نموده است. | ||
با توجه به اين كه اين كتاب پس از كتاب‌هاى حاشيۀ قديمى بر رسائل، درر الفوائد، فوائد الأصول، [[كفاية الأصول]] | با توجه به اين كه اين كتاب پس از كتاب‌هاى حاشيۀ قديمى بر رسائل، درر الفوائد، فوائد الأصول، [[كفاية الأصول]] و حاشيه بر استصحاب و ساير تأليفات مؤلف نوشته شده و تأليف اين كتاب در اواخر عمر شريف وى مى‌باشد، خلاصه و چكيدۀ افكار اين فقيه اصولى در اين كتاب نمايان شده و از اعتبار علمى خاصى برخوردار است. | ||
اين كتاب نظير تدريس آخوند و ساير تأليفات او به سبب دقت و عمق مطالب و دورى از زوائد در نوشتار و ايجاز و اختصار در بيان مطالب، از متون فقهى پيچيده به شمار مى‌آيد كه درك آن براى بسيارى از اذهان مشكل است. | اين كتاب نظير تدريس آخوند و ساير تأليفات او به سبب دقت و عمق مطالب و دورى از زوائد در نوشتار و ايجاز و اختصار در بيان مطالب، از متون فقهى پيچيده به شمار مى‌آيد كه درك آن براى بسيارى از اذهان مشكل است. | ||
براى درك بهتر مطالب اين كتاب، به كتاب احكام مكاسب و تجارت تقرير درس مؤلف بوسيلۀ شيخ حسن بن عبداللّه بدر قطيفى (م 1334 ق) كه از شاگردان وى بوده است مى‌توان مراجعه كرد. <ref>مستدركات أعيان الشيعة ج2 ص80 </ref> <ref>الذريعة، ج15 ص320</ref> | براى درك بهتر مطالب اين كتاب، به كتاب احكام مكاسب و تجارت تقرير درس مؤلف بوسيلۀ شيخ حسن بن عبداللّه بدر قطيفى (م 1334 ق) كه از شاگردان وى بوده است مى‌توان مراجعه كرد.<ref>مستدركات أعيان الشيعة ج2 ص80</ref><ref>الذريعة، ج15 ص320</ref> | ||
==تأليف و انتشار== | ==تأليف و انتشار== | ||
| خط ۶۷: | خط ۵۲: | ||
كتاب موجود از دو قسمت حاشيه بر بيع و حاشيه بر خيارات تشكيل شده است. | كتاب موجود از دو قسمت حاشيه بر بيع و حاشيه بر خيارات تشكيل شده است. | ||
حاشيه بر بيع در 12 ربيع الثانى سال | حاشيه بر بيع در 12 ربيع الثانى سال 1318ق و حاشيه بر قسمت خيارات در 19 محرم الحرام سال 1319ق پايان يافته است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/140 صفحه 140 كتاب]</ref> | ||
<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/282 آخرين صفحه خيارات]</ref> | <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/282 آخرين صفحه خيارات]</ref> | ||
كتاب موجود در جمادى الاولى سال | كتاب موجود در جمادى الاولى سال 1406ق بوسيلۀ وزارت ارشاد اسلامى چاپ شده است و مصحح و محقق آن سيد مهدى شمس‌الدين مى‌باشد. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
| خط ۹۲: | خط ۷۷: | ||
#[[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانى]] در اين كتاب بيشتر به تحليل و بررسى نظريات [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] پرداخته و به آيات شريف قرآن و روايات و مآخذ و منابع و اقوال فقهاى عظام كه در كتاب المكاسب ذكر شده كمتر متعرض شده و يا اصلا آنان را بررسى نكرده است. | #[[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانى]] در اين كتاب بيشتر به تحليل و بررسى نظريات [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] پرداخته و به آيات شريف قرآن و روايات و مآخذ و منابع و اقوال فقهاى عظام كه در كتاب المكاسب ذكر شده كمتر متعرض شده و يا اصلا آنان را بررسى نكرده است. | ||
#احترام به [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] (قده) و برخورد مؤدبانۀ آخوند با مطالب مذكور در مكاسب از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب است كه در جاى جاى كتاب ديده مى‌شود و اشتباهات مذكور در آن را معمولا با كلمۀ «سهو» عنوان نموده است. | #احترام به [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] (قده) و برخورد مؤدبانۀ آخوند با مطالب مذكور در مكاسب از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب است كه در جاى جاى كتاب ديده مى‌شود و اشتباهات مذكور در آن را معمولا با كلمۀ «سهو» عنوان نموده است. | ||
#:به عنوان نمونه: الظاهر انه سهو عن قلمه الشريف، سهوا من قلمه الشريف، الظاهر انه غلط من قلمه الشريف، حق العباره أن يقول، فتدبر كلامه زيد في علو مقامه. <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/239 حاشيه بر مكاسب ص239]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/249 همان ص249]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/130 همان ص130]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/133 همان ص133]</ref> | #:به عنوان نمونه: الظاهر انه سهو عن قلمه الشريف، سهوا من قلمه الشريف، الظاهر انه غلط من قلمه الشريف، حق العباره أن يقول، فتدبر كلامه زيد في علو مقامه.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/239 حاشيه بر مكاسب ص239]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/249 همان ص249]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/130 همان ص130]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/133 همان ص133]</ref> | ||
#از ديگر خصوصيات كتاب احاطۀ مؤلف به نظريات شيخ اعظم در تمام مباحث كتاب است به عنوان نمونه: سيأتي منه (قده) في باب الشرط، صحة استعماله في الإلزام الابتدائي.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/148 همان ص148]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/11 همان ص11]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/21 همان ص21]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/64 همان ص64]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/70 همان ص70]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/123 همان ص123]</ref> | #از ديگر خصوصيات كتاب احاطۀ مؤلف به نظريات شيخ اعظم در تمام مباحث كتاب است به عنوان نمونه: سيأتي منه (قده) في باب الشرط، صحة استعماله في الإلزام الابتدائي.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/148 همان ص148]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/11 همان ص11]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/21 همان ص21]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/64 همان ص64]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/70 همان ص70]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/123 همان ص123]</ref> | ||
#با توجه به اين كه مؤلف از اصوليون بزرگ بلكه برترين آنان در زمان خود مى‌باشد و اين كتاب را پس از نگارش كتاب‌هاى اصولى متعددى نوشته است | #با توجه به اين كه مؤلف از اصوليون بزرگ بلكه برترين آنان در زمان خود مى‌باشد و اين كتاب را پس از نگارش كتاب‌هاى اصولى متعددى نوشته است بنابراین ارجاع به اين كتاب‌ها از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب است به عنوان نمونه: | ||
#:ر توضيح اشكال تأثير معدوم سابق در موجود لاحق و همين‌طور بحث سببيت و مسببيت به كتاب فوائد الأصول ارجاع مى‌دهد، قد حققناه القول في التفصى عن الإشكال في البحث، و في بعض فوائدنا، يا اين كه من أراد الإطلاع التام فعليه المراجعة إلى الفوائد. <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/259 همان ص259]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/60 همان ص60]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/259 همان ص259]</ref> | #:ر توضيح اشكال تأثير معدوم سابق در موجود لاحق و همين‌طور بحث سببيت و مسببيت به كتاب فوائد الأصول ارجاع مى‌دهد، قد حققناه القول في التفصى عن الإشكال في البحث، و في بعض فوائدنا، يا اين كه من أراد الإطلاع التام فعليه المراجعة إلى الفوائد.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/259 همان ص259]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/60 همان ص60]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/259 همان ص259]</ref> | ||
در بحث حكم وضعى و تكليفى به حاشيه بر استصحاب رسائل ارجاع مى‌دهد: قد حققناه فيما علقناه من الرسائل، در بحث ضرر مرفوع و قاعدۀ برائت در معاملات غيبى كما استظهرناه في البحث و فيما علّقناه على البراءة و در بحث قاعدۀ لا ضرر مى‌نويسد فراجع كلامه فيما علّقناه. <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/146 همان ص146]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/183 همان ص183]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/185 همان ص185]</ref> | در بحث حكم وضعى و تكليفى به حاشيه بر استصحاب رسائل ارجاع مى‌دهد: قد حققناه فيما علقناه من الرسائل، در بحث ضرر مرفوع و قاعدۀ برائت در معاملات غيبى كما استظهرناه في البحث و فيما علّقناه على البراءة و در بحث قاعدۀ لا ضرر مى‌نويسد فراجع كلامه فيما علّقناه.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/146 همان ص146]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/183 همان ص183]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/185 همان ص185]</ref> | ||
==نظريات جديد== | ==نظريات جديد== | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۸۹: | ||
#در ابتداى مبحث بيع، تعريف بيع را تبديل مال بمال دانسته كه در اين صورت بيع مربوط به يك فرد است و تعريف مبادلۀ مال بمال كه نيازمند دو فرد است را نمى‌پذيرد.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/3 همان ص3]</ref> | #در ابتداى مبحث بيع، تعريف بيع را تبديل مال بمال دانسته كه در اين صورت بيع مربوط به يك فرد است و تعريف مبادلۀ مال بمال كه نيازمند دو فرد است را نمى‌پذيرد.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/3 همان ص3]</ref> | ||
#در بحث تعريف مثلى و قيمى مؤلف همانند [[كفاية الأصول]] | #در بحث تعريف مثلى و قيمى مؤلف همانند [[كفاية الأصول]] اختلاف در تعريف را از باب اختلاف در ماهيت نمى‌داند و مى‌نويسد: إن الاختلاف في تعريفه، ليس لأجل الخلاف في حقيقته و ماهيته، ضرورة أن مثل هذه التعريفات، ليس بحد، بل و لا رسم، بل من باب شرح الاسم، كما هو الشأن في التفسيرات اللغوية. | ||
#:در نهايت وى نتيجه مى‌گيرد: فالأولى تعريفه بما كثر أفراده التي لا تفاوت فيها بحسب الصفات المختلفة بحسب الرغبات.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/35 همان ص35]</ref> | #:در نهايت وى نتيجه مى‌گيرد: فالأولى تعريفه بما كثر أفراده التي لا تفاوت فيها بحسب الصفات المختلفة بحسب الرغبات.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/35 همان ص35]</ref> | ||
#وى قاعدۀ على اليد را يك اعتبار خاص عقلايى كه داراى منشأ مخصوص و آثار خاصى است مى‌داند و بالتبع آن ضمان را نيز قاعدۀ عقلايى كه از آثار قاعدۀ على اليد است، مى‌داند و آن دو را از نظر هويت يكى نمى‌داند و مى‌نويسد، قد عرفت أن الضمان و العهدة اعتبار عقلائي، من آثار كون دركها و خسارتها بعد التلف. | #وى قاعدۀ على اليد را يك اعتبار خاص عقلايى كه داراى منشأ مخصوص و آثار خاصى است مى‌داند و بالتبع آن ضمان را نيز قاعدۀ عقلايى كه از آثار قاعدۀ على اليد است، مى‌داند و آن دو را از نظر هويت يكى نمى‌داند و مى‌نويسد، قد عرفت أن الضمان و العهدة اعتبار عقلائي، من آثار كون دركها و خسارتها بعد التلف. | ||
#:و صفحۀ بعد مى‌نويسد: فلا وجه أصلا لتفسير الضمان المستفاد على اليد بها.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/82 همان ص82]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/83 همان ص83]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/84 همان ص84]</ref> | #:و صفحۀ بعد مى‌نويسد: فلا وجه أصلا لتفسير الضمان المستفاد على اليد بها.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/82 همان ص82]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/83 همان ص83]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/84 همان ص84]</ref> | ||
#دخالت شرايط زمان و مكان در عناوين فقهى مثل عنوان مكيل و موزون از ديگر ابتكارات مؤلف است، به اين صورت كه اگر چه ظاهرا عنوان مكيل و موزون به نحو سببيت و موضوعيت در روايات اخذ شده باشد اما بعيد نيست كه قضيۀ اطلاقات اول اين اقتضاء را داشته باشد كه ملاك در عنوان مكيل و موزون براى رفع غرر و جهالت با كيل و وزن به نحو متعارف باشد و از طرفى نيز تعيين كنندۀ متعارف و عرف جامعه، شرايط زمان و مكان باشد. سپس در رابطه با شرايط زمان و مكان بحث مفصلى را مطرح مى‌نمايد: مما تعارف رفعهما عنه باحدهما في زمان و مكان، فهو مكيل أو موزون في ذاك الزمان و المكان، فلا بد فيه من رفعهما من احدهما و إن لم يكن كذلك في زمان أو مكان آخر.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/126 همان ص126]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/127 همان ص127]</ref> | #دخالت شرايط زمان و مكان در عناوين فقهى مثل عنوان مكيل و موزون از ديگر ابتكارات مؤلف است، به اين صورت كه اگر چه ظاهرا عنوان مكيل و موزون به نحو سببيت و موضوعيت در روايات اخذ شده باشد اما بعيد نيست كه قضيۀ اطلاقات اول اين اقتضاء را داشته باشد كه ملاك در عنوان مكيل و موزون براى رفع غرر و جهالت با كيل و وزن به نحو متعارف باشد و از طرفى نيز تعيين كنندۀ متعارف و عرف جامعه، شرايط زمان و مكان باشد. سپس در رابطه با شرايط زمان و مكان بحث مفصلى را مطرح مى‌نمايد: مما تعارف رفعهما عنه باحدهما في زمان و مكان، فهو مكيل أو موزون في ذاك الزمان و المكان، فلا بد فيه من رفعهما من احدهما و إن لم يكن كذلك في زمان أو مكان آخر.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/126 همان ص126]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/127 همان ص127]</ref> | ||
==منابع مقاله== | |||
#[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 220/6 | #[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 220/6 | ||
#أعيان الشيعة ج 5/9 | #أعيان الشيعة ج 5/9 | ||
#منتهى الدراية ج 42/1 | #منتهى الدراية ج 42/1 | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[شمس‌الدین، سید مهدی]] (مصحح) | |||
[[ | [[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] (نویسنده) | ||
==پانویس‌ها== | ==پانویس‌ها== | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: فقه و اصول]] | [[رده: فقه و اصول]] | ||
[[رده:مباحث خاص فقه]] | [[رده: مباحث خاص فقه]] | ||
[[رده:معاملات]] | [[رده: معاملات]] | ||