۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'سبکىم' به 'سبکی م') |
جز (جایگزینی متن - 'غالبا' به 'غالباً ') |
||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
پدرش، اسد (متوفى 243)، ثروتمند بود و بهجاى پيروى از مذهب عامه اهل سنّت، از معتزله (قدريه به اصطلاح آن روزگار) پيروى مىكرد، اما اينكه سبکی مدعى شده پدر حارث، رافضى (شيعه) بوده، ظاهرا ناشى از تميز ندادن شيعه و معتزله، به دليل برخى مشابهتها، بوده است، بهويژه آنكه در آن روزگار، در زادگاه حارث (بصره)، مذهب معتزله بسيار بيشتر از مذهب شيعه رواج داشته و ثروتمندى پدرش نيز با معتزلى بودن سازگارتر است تا شيعه بودن، زيرا در آن روزگار، معتزله در نهايت اقتدار و شيعه در معرض سركوب بودند. | پدرش، اسد (متوفى 243)، ثروتمند بود و بهجاى پيروى از مذهب عامه اهل سنّت، از معتزله (قدريه به اصطلاح آن روزگار) پيروى مىكرد، اما اينكه سبکی مدعى شده پدر حارث، رافضى (شيعه) بوده، ظاهرا ناشى از تميز ندادن شيعه و معتزله، به دليل برخى مشابهتها، بوده است، بهويژه آنكه در آن روزگار، در زادگاه حارث (بصره)، مذهب معتزله بسيار بيشتر از مذهب شيعه رواج داشته و ثروتمندى پدرش نيز با معتزلى بودن سازگارتر است تا شيعه بودن، زيرا در آن روزگار، معتزله در نهايت اقتدار و شيعه در معرض سركوب بودند. | ||
لقب محاسبى ازآنرو به وى داده شده كه به قولى سنگريزههايى داشته كه شمار ذكرها را با آن نگاه مىداشته و بنا بر قول مشهورتر، عمل محاسبه نفس براى او بسيار مهم بوده و | لقب محاسبى ازآنرو به وى داده شده كه به قولى سنگريزههايى داشته كه شمار ذكرها را با آن نگاه مىداشته و بنا بر قول مشهورتر، عمل محاسبه نفس براى او بسيار مهم بوده و غالباً به آن مىپرداخته است؛ چنانكه علاوه بر تأكيد فراوان بر اين عمل در آثار خود، حتى در نام سه فقره از كتابهاى وى نيز واژه «محاسبه» آمده است. | ||
محاسبى در نوجوانى با خانواده خود از بصره به بغداد رفت. بيشتر عمر وى در بغداد سپرى شد و در همان جا، در سال 243ق، درگذشت. در روزهاى ورودش به بغداد، اين شهر، مركز تلاقى فرهنگهاى يونانى، ايرانى، عربى و اسلامى بود. محاسبى پس از مواجهه با اين فرهنگها و جاذبههاى هركدام و مشاهده اختلافات آنها با يكديگر، با جد و جهد به كار برخاست و پس از اخذ مواد و عناصرى از آنها سرانجام راه و روش اهل سنّت را بهگونهاى آميخته با تصوف برگزيد و همه كوشش خود را وقف ترويج اين روش و مبارزه با مخالفان آن كرد. وى از يزيد بن هارون و محمد بن كثير صوفى و كسانى كه در طبقه آن دو بودند حديث روايت كرد و از امام شافعى فقه فراگرفت. وى بيانى روان، شيرين و ممتاز داشت كه حتى مخالفان را متأثر مىساخت؛ چنانكه يك بار [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]]، از مخالفان سرسخت حارث، پنهانى در جايى نشست تا سخن وى را بشنود و با شنيدن سخنان وى سخت متأثر شد و گريه كرد. | محاسبى در نوجوانى با خانواده خود از بصره به بغداد رفت. بيشتر عمر وى در بغداد سپرى شد و در همان جا، در سال 243ق، درگذشت. در روزهاى ورودش به بغداد، اين شهر، مركز تلاقى فرهنگهاى يونانى، ايرانى، عربى و اسلامى بود. محاسبى پس از مواجهه با اين فرهنگها و جاذبههاى هركدام و مشاهده اختلافات آنها با يكديگر، با جد و جهد به كار برخاست و پس از اخذ مواد و عناصرى از آنها سرانجام راه و روش اهل سنّت را بهگونهاى آميخته با تصوف برگزيد و همه كوشش خود را وقف ترويج اين روش و مبارزه با مخالفان آن كرد. وى از يزيد بن هارون و محمد بن كثير صوفى و كسانى كه در طبقه آن دو بودند حديث روايت كرد و از امام شافعى فقه فراگرفت. وى بيانى روان، شيرين و ممتاز داشت كه حتى مخالفان را متأثر مىساخت؛ چنانكه يك بار [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]]، از مخالفان سرسخت حارث، پنهانى در جايى نشست تا سخن وى را بشنود و با شنيدن سخنان وى سخت متأثر شد و گريه كرد. | ||
خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
== آثار == | == آثار == | ||
شمار آثار محاسبى به دويست عنوان مىرسد. پارهاى از اين آثار به درخواست ديگران نوشته شده است. بيشتر آنها درباره زهد و سلوك و تصوف، پارهاى در فقه و احكام و بقيه در اصول دين و رد بر فرقههايى همچون معتزله و قدريه است و هماهنگ با حركتى كه در عصر وى، بهويژه برضد معتزله، جريان داشته تأليف شده است. آثار وى، خصوصا آنهايى كه درباره تزكيه نفس و مبانى تصوفند، از منابعى به شمار مىروند كه بيشتر، بلكه همه كسانى كه در آن باب به تصنيف پرداختهاند، از آنها بهره بردهاند. در آثار او، مباحث، | شمار آثار محاسبى به دويست عنوان مىرسد. پارهاى از اين آثار به درخواست ديگران نوشته شده است. بيشتر آنها درباره زهد و سلوك و تصوف، پارهاى در فقه و احكام و بقيه در اصول دين و رد بر فرقههايى همچون معتزله و قدريه است و هماهنگ با حركتى كه در عصر وى، بهويژه برضد معتزله، جريان داشته تأليف شده است. آثار وى، خصوصا آنهايى كه درباره تزكيه نفس و مبانى تصوفند، از منابعى به شمار مىروند كه بيشتر، بلكه همه كسانى كه در آن باب به تصنيف پرداختهاند، از آنها بهره بردهاند. در آثار او، مباحث، غالباً بهصورت پرسش و پاسخ مطرح شده است. | ||
از جمله آثار وى كه نسخهها يا نام آنها به جا مانده است، عبارتند از: | از جمله آثار وى كه نسخهها يا نام آنها به جا مانده است، عبارتند از: |
ویرایش