۸۱٬۶۹۴
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'آية الله ' به 'آیتالله') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '.↵↵↵↵↵رده:کتابشناسی' به '. ==وابستهها== {{وابستهها}} رده:کتابشناسی') |
||
(۴۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00106J1.jpg | |||
| عنوان =جمل العلم و العمل | |||
| | | عنوانهای دیگر = | ||
| پدیدآوران = | |||
[[علمالهدی، علی بن الحسین]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[حسینی اشکوری، احمد]] (مصحح) | [[حسینی اشکوری، احمد]] (مصحح) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 209/7 /ع8ج8 | ||
| موضوع = | |||
شیعه امامیه - اصول دین | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
عبادات شیعه | عبادات شیعه | ||
خط ۳۰: | خط ۱۹: | ||
کلام شیعه امامیه - قرن 5ق. | کلام شیعه امامیه - قرن 5ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مطبعة الآداب | ||
| مکان نشر =نجف اشرف - عراق | |||
| سال نشر = 1387 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00106AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00106 | |||
| کتابخوان همراه نور =00106 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''جمل العلم و العمل'''، تألیف [[علمالهدی، علی بن الحسین|سيد ابوالقاسم على بن حسین موسوى بغدادى]]، معروف به [[علمالهدی، علی بن الحسین|شريف مرتضى، علم الهدى]] (م 436 ق) است. | |||
كتاب جمل العقائد، از مشهورترين تأليفات فقهى و كلامى [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] مىباشد. اين كتاب با همۀ اختصار و ايجازش در بر دارندۀ مهمترين مسائل فقهى است و از منابعى است كه ما را با علم كلام و فقه در عصر مؤلف آشنا مىسازد. | كتاب جمل العقائد، از مشهورترين تأليفات فقهى و كلامى [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] مىباشد. اين كتاب با همۀ اختصار و ايجازش در بر دارندۀ مهمترين مسائل فقهى است و از منابعى است كه ما را با علم كلام و فقه در عصر مؤلف آشنا مىسازد. | ||
اين كتاب از زمان تأليفش مورد توجه فقهاى عظام واقع شده تا جايى كه [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م460ق) از شاگردان ممتاز وى قسمت كلامى آن را در كتابى به نام «تمهيد الأصول» شرح زده است و عبدالعزيز بن برّاج (م481ق) از ديگر شاگردان مبرز او در كتابى به نام «شرح الجمل» قسمت فقهى آن را شرح زده است. | اين كتاب از زمان تأليفش مورد توجه فقهاى عظام واقع شده تا جايى كه [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م460ق) از شاگردان ممتاز وى قسمت كلامى آن را در كتابى به نام «تمهيد الأصول» شرح زده است و [[ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر|عبدالعزيز بن برّاج]] (م481ق) از ديگر شاگردان مبرز او در كتابى به نام «شرح الجمل» قسمت فقهى آن را شرح زده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
كتاب جمل العلم و العمل؛ شامل دو قسمت اعتقاديات (كلام) و قسمت عبادات فقه است. | كتاب جمل العلم و العمل؛ شامل دو قسمت اعتقاديات (كلام) و قسمت عبادات فقه است. | ||
خط ۶۴: | خط ۴۷: | ||
و در قسمت عبادات؛ ابواب طهارت، صلاة، صوم، اعتكاف، حج و زكات آورده شده است. | و در قسمت عبادات؛ ابواب طهارت، صلاة، صوم، اعتكاف، حج و زكات آورده شده است. | ||
باب طهارت؛ شامل احكام آبها، | باب طهارت؛ شامل احكام آبها، کیفیت استنجاء، وضوء و غسل و تيمم مىباشد. | ||
از نكات قابل ذكر اين كه در كتاب صلاة، مباحث اوقات نماز و مكان و لباس نمازگزار ذكر نشده است، همچنين مبحث خمس در ضمن كتاب زكاة بيان نشده است. | از نكات قابل ذكر اين كه در كتاب صلاة، مباحث اوقات نماز و مكان و لباس نمازگزار ذكر نشده است، همچنين مبحث خمس در ضمن كتاب زكاة بيان نشده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در كتاب جمل العلم و العمل، بر خلاف ديگر تأليفات علمالهدى، نظير «الإنتصار» و «[[مسائل الناصريات]]»، از طرح نظريات و اقوال ساير مذاهب اسلامى خوددارى شده و از فقه مقارن در آن اثرى ديده نمىشود. اين كتاب بيشتر شبيه به رسالههاى عمليۀ متداول است و از استدلات فقهى در آن كمتر اثرى ديده مىشود. | |||
به دليل اختصار كتاب، فقط قسمت عبادات فقه مورد بحث قرار داده شده و همان طور كه در كتاب «[[المراسم في الفقه الإمامي|المراسم]]»، تأليف [[سلار دیلمی، حمزة بن عبدالعزیز|سلار بن عبدالعزيز]] (م448ق) از شاگردان مؤلف آمده است، به دليل اختصارش قسمت معاملات كه شامل عقود و احكام است، را در بر ندارد. | |||
مباحث كلامى كتاب، خلاصهاى از كتابهاى «[[الذخيرة في علم الكلام]]» و «الملخص في أصولالدين» است و مباحث فقهى آن نيز خلاصهاى از كتاب «المصباح» وى مىباشد. | |||
مباحث كلامى كتاب، خلاصهاى از كتابهاى | |||
در اين كتاب از استناد به قواعد اصولى و آيات قرآن كريم و اخبار متواتر يا اخبار محفوف به قرائن علمى مطلبى ديده نمىشود. همچنين از ادلۀ عمل نكردن به خبر واحد و اجماعات متعارف مؤلف نشانى ديده نمىشود. | در اين كتاب از استناد به قواعد اصولى و آيات قرآن كريم و اخبار متواتر يا اخبار محفوف به قرائن علمى مطلبى ديده نمىشود. همچنين از ادلۀ عمل نكردن به خبر واحد و اجماعات متعارف مؤلف نشانى ديده نمىشود. | ||
خط ۹۳: | خط ۷۴: | ||
بحث نماز جمعه: لأن الرواية وردت بأن الخطبتين تقوم مقام الركعتين الموضوعتين. | بحث نماز جمعه: لأن الرواية وردت بأن الخطبتين تقوم مقام الركعتين الموضوعتين. | ||
حتى گاهى مؤلف به مباحث اصولى مثل تعارض روايات نيز اشاره دارد؛ | حتى گاهى مؤلف به مباحث اصولى مثل تعارض روايات نيز اشاره دارد؛ مثلاًدر بحث مبطلات روزه به ذكر دو روايت متعارض مىپردازد: قد روى أن من أجنب في ليل... كان عليه القضاء و الكفارة. و روى: أن عليه القضاء دون الكفارة. | ||
در كتاب جمل العلم و العمل، نظريات فقهى جديد مؤلف به صورت اشاره و بسيار مختصر مطرح شده است كه به بعضى از آنها اشاره مىشود. | در كتاب جمل العلم و العمل، نظريات فقهى جديد مؤلف به صورت اشاره و بسيار مختصر مطرح شده است كه به بعضى از آنها اشاره مىشود. | ||
خط ۹۹: | خط ۸۰: | ||
در باب نماز جماعت وى اذان و اقامه را براى مردان شرط دانسته و آن را واجب مىداند؛ در حالى كه فقهاى بعد از او اذان و اقامه را به صورت مستحب مؤكد پذيرفتهاند. | در باب نماز جماعت وى اذان و اقامه را براى مردان شرط دانسته و آن را واجب مىداند؛ در حالى كه فقهاى بعد از او اذان و اقامه را به صورت مستحب مؤكد پذيرفتهاند. | ||
از ديگر نظريات مؤلف اين كه نماز جمعه و نماز عيدين را با حضور امام عادل و اجتماع شرائط واجب مىداند، كه اين نشان از توجه مؤلف به اين عبادت سياسى و اجتماعى دارد؛ در حالى كه بعضى از شاگردان او نظير سلار بن عبدالعزيز در كتاب المراسم نماز جمعه و نماز عيدين را در زمان غيبت امام معصوم(ع) حرام مىدانند. | از ديگر نظريات مؤلف اين كه نماز جمعه و نماز عيدين را با حضور امام عادل و اجتماع شرائط واجب مىداند، كه اين نشان از توجه مؤلف به اين عبادت سياسى و اجتماعى دارد؛ در حالى كه بعضى از شاگردان او نظير [[سلار دیلمی، حمزة بن عبدالعزیز|سلار بن عبدالعزيز]] در كتاب [[المراسم في الفقه الإمامي|المراسم]] نماز جمعه و نماز عيدين را در زمان غيبت امام معصوم(ع) حرام مىدانند. | ||
در باب مبطلات روزه نيز مؤلف دروغ بستن به خدا و رسول او و ائمۀ معصومين(ع) و فرو بردن سر در آب و تعمد قىء را مبطل روزه نمىداند، بلكه به عنوان نقص در روزه ذكر نمودهاند. | در باب مبطلات روزه نيز مؤلف دروغ بستن به خدا و رسول او و ائمۀ معصومين(ع) و فرو بردن سر در آب و تعمد قىء را مبطل روزه نمىداند، بلكه به عنوان نقص در روزه ذكر نمودهاند. | ||
خط ۱۰۵: | خط ۸۶: | ||
در پايان كتاب، مؤلف كسانى را كه تمايل به اطلاعات بيشترى در زمينۀ مباحث اصول دين و فروعاتى كه در كتاب ذكر شده است را دارند، به كتابهاى «الذخيرة»، «الملخص» و «المصباح» ارجاع داده است. | در پايان كتاب، مؤلف كسانى را كه تمايل به اطلاعات بيشترى در زمينۀ مباحث اصول دين و فروعاتى كه در كتاب ذكر شده است را دارند، به كتابهاى «الذخيرة»، «الملخص» و «المصباح» ارجاع داده است. | ||
== | ==وضعیت کتاب== | ||
از تاريخ تأليف كتاب اطلاع دقيقى در تراجم وجود ندارد؛ امّا با توجه به عبارتى كه در خطبۀ كتاب بيان شده: | از تاريخ تأليف كتاب اطلاع دقيقى در تراجم وجود ندارد؛ امّا با توجه به عبارتى كه در خطبۀ كتاب بيان شده: | ||
فقد أجبت إلى ما سألنيه الأستاذ أدام الله تأييده من إملاء مختصر محيط بما يجب اعتقاده من جميع | فقد أجبت إلى ما سألنيه الأستاذ أدام الله تأييده من إملاء مختصر محيط بما يجب اعتقاده من جميع أصولالدين، ثم ما يجب عمله من الشرعيات. | ||
اگر منظور از استادش، [[شيخ مفيد]] (م 413 ق) باشد، اين كتاب قبل از سال 413ق تأليف شده است. | اگر منظور از استادش، [[شيخ مفيد]] (م 413 ق) باشد، اين كتاب قبل از سال 413ق تأليف شده است. | ||
و از طرفى اين كتاب پس از كتابهاى ديگر مؤلف بنامهاى | و از طرفى اين كتاب پس از كتابهاى ديگر مؤلف بنامهاى «[[الذخيرة في علم الكلام]]» و «الملخص في أصولالدين» و «المصباح» تأليف شده است. | ||
كتاب موجود در سال 1387ق به وسيلۀ مطبعة الآداب در نجف اشرف چاپ شده است و محقق و مصحح آن سيد احمد | كتاب موجود در سال 1387ق به وسيلۀ مطبعة الآداب در نجف اشرف چاپ شده است و محقق و مصحح آن [[حسینی اشکوری، احمد|سيد احمد حسینى]] مىباشد. | ||
==نسخهها== | ==نسخهها== | ||
خط ۱۲۳: | خط ۱۰۲: | ||
در الذريعة به سه نسخه اشاره شده است كه عبارتند از: | در الذريعة به سه نسخه اشاره شده است كه عبارتند از: | ||
# نسخۀ كتابخانۀ ملامحمد على خوانسارى، علاوه بر نسخ خطى مستقل، اين كتاب در ضمن كتاب «المجموع الرائق من أزهار الحدائق» تأليف سيد هبةالله موسوى معاصر [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] نيز آورده شده است. | |||
# نسخۀ كتابخانۀ سيد ابوالقاسم اصفهانى موسوى مؤلف «أبواب الجنان». | |||
# نسخۀ كتابخانۀ شيخ على اكبر عراقى. | |||
==نسخههاى معتبر== | ==نسخههاى معتبر== | ||
خط ۱۳۴: | خط ۱۱۱: | ||
براى تحقيق و تصحيح كتاب موجود از سه نسخۀ خطى استفاده شده كه عبارتند از: | براى تحقيق و تصحيح كتاب موجود از سه نسخۀ خطى استفاده شده كه عبارتند از: | ||
#نسخۀ خطى كتابخانۀ آیتالله حكيم در نجف اشرف، به خط اسماعيل بن عبدالله با شمارۀ 401. | |||
#:اين نسخه در ضمن مجموعهاى است كه شامل كتابهاى «[[المراسم في الفقه الإمامي|المراسم]]»، «الجمل»، «الوسيلة»، «الإشارة»، «نزهة الناظر»، «جواهر الفقه» و «الهداية» مىباشد. | |||
اين نسخه در ضمن مجموعهاى است كه شامل كتابهاى | #نسخۀ خطى ديگرى از كتابخانۀ آیتالله حكيم در مجموعۀ كتابهاى [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] كه به وسيلۀ شيخ [[سماوی، محمد|محمد سماوى]] در سال 1335 نوشته شده است. | ||
#نسخۀ كتابخانۀ [[آقا بزرگ تهرانى]] [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|صاحب الذريعة]] در نجف اشرف كه در ضمن مجموعۀ مؤلفات [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] است و [[آقا بزرگ تهرانى]] به آن اشاره نموده است. | |||
==منابع مقاله== | |||
# [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] /8 213 به بعد. | |||
# مستدركات [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] /1 88، /5 276 تا 313. | |||
# [[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]] /4 36، 52. | |||
# [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]/4 302. | |||
# ريحانة الأدب /4 186. | |||
# [[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]] /2 182. | |||
# معالم العلماء 70. | |||
# الذريعة /4 433، /5 144، /13 178. | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] |