۸۱٬۶۹۴
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'مد' به 'مد') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' '''' به ''''') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
| شابک =964-357-045-2 | | شابک =964-357-045-2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =15818 | ||
| کتابخوان همراه نور =15818 | | کتابخوان همراه نور =15818 | ||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|جبر و اختیار (ابهام زدایی)}} | |||
'''جبر و اختیار'''، مجموعه درسهای [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیتالله جعفر سبحانی]] است که در باب جبر و اختیار برای طلاب حوزههای علمیه ایراد شده و توسط [[ربانی گلپایگانی، علی|علی ربانی گلپایگانی]] تنظیم و منتشر شده است. | '''جبر و اختیار'''، مجموعه درسهای [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیتالله جعفر سبحانی]] است که در باب جبر و اختیار برای طلاب حوزههای علمیه ایراد شده و توسط [[ربانی گلپایگانی، علی|علی ربانی گلپایگانی]] تنظیم و منتشر شده است. | ||
خط ۴۲: | خط ۴۳: | ||
در جای دیگر کسانی چون معبد جهنی، غلیان بن مسلم دمشقی، واصل بن عطاء از پرچمداران اصل اختیار، در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری بودند<ref>ر.ک: همان، ص22-23</ref>. | در جای دیگر کسانی چون معبد جهنی، غلیان بن مسلم دمشقی، واصل بن عطاء از پرچمداران اصل اختیار، در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری بودند<ref>ر.ک: همان، ص22-23</ref>. | ||
اگرچه حکومت امویان در گسترش جبر در میان مسلمانان عامل مؤثری بشمار میرود، ولی علت گسترش، منحصر به آن نبوده، بلکه عامل دیگری در این مورد از تأثیر بیشتری برخوردار است و آن احادیث قَدَر است که در میان مسلمانان بهصورت احادیث نبوی شایع گردید و قرن دوم اسلامی که عصر تدوین حدیث است، شاهد پخش آن میباشد<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>. مکتب جبر توسط [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] (260-324ق) پیگیری شد، سپس بهعنوان عقاید رسمی مسلمانان مطرح گردید و بر اساس آن فتوا صادر شد که هرکس خلاف عقاید رسمی اشعری سخن بگوید، خون و مال او هدر میرود<ref>ر.ک: همان، ص30-32</ref> و تا قرن چهاردهم، تب جبر، محیطهای اسلامی را فراگرفته و مکتب اشعری | اگرچه حکومت امویان در گسترش جبر در میان مسلمانان عامل مؤثری بشمار میرود، ولی علت گسترش، منحصر به آن نبوده، بلکه عامل دیگری در این مورد از تأثیر بیشتری برخوردار است و آن احادیث قَدَر است که در میان مسلمانان بهصورت احادیث نبوی شایع گردید و قرن دوم اسلامی که عصر تدوین حدیث است، شاهد پخش آن میباشد<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>. مکتب جبر توسط [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] (260-324ق) پیگیری شد، سپس بهعنوان عقاید رسمی مسلمانان مطرح گردید و بر اساس آن فتوا صادر شد که هرکس خلاف عقاید رسمی اشعری سخن بگوید، خون و مال او هدر میرود<ref>ر.ک: همان، ص30-32</ref> و تا قرن چهاردهم، تب جبر، محیطهای اسلامی را فراگرفته و مکتب اشعری بیچونوچرا مورد تأیید دانشمندان اهل سنت بود<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>. | ||
نخستین کسی که این سد را شکست و مذهب اختیار را در آن محیط عنوان و از آن جانبداری نمود، شیخ محمد عبده (1266-1323ق) بود که در رساله توحید خود آشکارا با آن عقیده مخالفت نمود<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>. | نخستین کسی که این سد را شکست و مذهب اختیار را در آن محیط عنوان و از آن جانبداری نمود، شیخ محمد عبده (1266-1323ق) بود که در رساله توحید خود آشکارا با آن عقیده مخالفت نمود<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>. | ||
خط ۵۳: | خط ۵۴: | ||
# آیات قرآنی که هدایت و ضلالت را از آن خدا دانسته و احیاناً اعلام میدارد که خدا، هرکس را بخواهد هدایت و هرکس را بخواهد گمراه میسازد<ref>ر.ک: همان، ص50-51</ref>. | # آیات قرآنی که هدایت و ضلالت را از آن خدا دانسته و احیاناً اعلام میدارد که خدا، هرکس را بخواهد هدایت و هرکس را بخواهد گمراه میسازد<ref>ر.ک: همان، ص50-51</ref>. | ||
نخستین تکیهگاه جبر نزد اشاعره مسئله توحید در خالقیت است؛ آنان برای مدعای خود از دو راه عقلی و نقلی بهره میگیرند و از راه نقلی آیاتی از قرآن از جمله: '''وَ اَللّٰهُ خَلَقَكمْ وَ مٰا تَعْمَلُونَ''' (صافات: 96) (درحالیکه خدا شما را و آنچه را میسازید، آفریده است)، بهره میبرند. | نخستین تکیهگاه جبر نزد اشاعره مسئله توحید در خالقیت است؛ آنان برای مدعای خود از دو راه عقلی و نقلی بهره میگیرند و از راه نقلی آیاتی از قرآن از جمله:'''وَ اَللّٰهُ خَلَقَكمْ وَ مٰا تَعْمَلُونَ''' (صافات: 96) (درحالیکه خدا شما را و آنچه را میسازید، آفریده است)، بهره میبرند. | ||
نویسنده در پاسخ به این اشکال میگوید: استدلال به آیه شریفه: '''قٰالَ أَ تَعْبُدُونَ مٰا تَنْحِتُونَ وَ اَللّٰهُ خَلَقَكمْ وَ مٰا تَعْمَلُونَ''' (صافات: 94-95)، از جهاتی صحیح نیست؛ زیرا جمله «ما تعملون»، عبارت دیگر از جمله «ما تنحتون» در آیه قبل است و بهطور مسلم لفظ «ما» در این جمله موصوله است، نه مصدریه؛ در این صورت، قرینه خواهد بود که لفظ «ما» در جمله دیگر نیز موصوله است. در واقع معنای این دو آیه چنین است: «آیا آنچه را که میتراشید، میپرستید؛ درحالیکه خدا شما و آنچه را (بتها) که میسازید، آفریده است» و عابد و معبود هر دو مخلوق خدا میباشند؛ پس شایسته است خالق آن دو را بپرستید، نه مخلوق او را و اگر مقصود از «ما تعملون» کلیه کارهای انسان باشد، در این صورت، مفاد آیه به سود | نویسنده در پاسخ به این اشکال میگوید: استدلال به آیه شریفه:'''قٰالَ أَ تَعْبُدُونَ مٰا تَنْحِتُونَ وَ اَللّٰهُ خَلَقَكمْ وَ مٰا تَعْمَلُونَ''' (صافات: 94-95)، از جهاتی صحیح نیست؛ زیرا جمله «ما تعملون»، عبارت دیگر از جمله «ما تنحتون» در آیه قبل است و بهطور مسلم لفظ «ما» در این جمله موصوله است، نه مصدریه؛ در این صورت، قرینه خواهد بود که لفظ «ما» در جمله دیگر نیز موصوله است. در واقع معنای این دو آیه چنین است: «آیا آنچه را که میتراشید، میپرستید؛ درحالیکه خدا شما و آنچه را (بتها) که میسازید، آفریده است» و عابد و معبود هر دو مخلوق خدا میباشند؛ پس شایسته است خالق آن دو را بپرستید، نه مخلوق او را و اگر مقصود از «ما تعملون» کلیه کارهای انسان باشد، در این صورت، مفاد آیه به سود بتپرستان تمام خواهد شد و پرستشگران خواهند گفت: اکنون که همه کارهای ما و از آن جمله عبادت بتها مخلوق خداست، دیگر توبیخی متوجه ما نیست؛ زیرا خود او، این عمل را در وجود ما آفریده است و خودکرده را ملامتی نیست<ref>ر.ک: همان، ص64-66</ref>. | ||
نویسنده در ادامه، هریک از انگیزههای مذکور را در فصول جداگانهای مورد بررسی قرار داده است. در پایان مباحث جبر، نظریه کسب را که از نظریات اشاعره برای فرار از بحث جبر است، در فصل نهم مطرح کرده و به آن پاسخ داده است. | نویسنده در ادامه، هریک از انگیزههای مذکور را در فصول جداگانهای مورد بررسی قرار داده است. در پایان مباحث جبر، نظریه کسب را که از نظریات اشاعره برای فرار از بحث جبر است، در فصل نهم مطرح کرده و به آن پاسخ داده است. | ||
خط ۶۱: | خط ۶۲: | ||
در دو فصل ده و یازده، به جبر فلسفی اشاره شده است که نویسنده انگیزههای فلسفی و انگیزههای اجتماعی و اقتصادی را از دلایل پذیرش جبر فلسفی میداند<ref>ر.ک: همان، ص293</ref>. | در دو فصل ده و یازده، به جبر فلسفی اشاره شده است که نویسنده انگیزههای فلسفی و انگیزههای اجتماعی و اقتصادی را از دلایل پذیرش جبر فلسفی میداند<ref>ر.ک: همان، ص293</ref>. | ||
اندیشه جبر، در میان اروپاییان پس از رنسانس، جوانه زد و بارزترین آن جبر تاریخ است که در فلسفه مارکس به چشم میخورد. فلسفه ماتریالیسم دیالکتیک که بر پایه اصول چهارگانه: حرکت، تضاد، تأثیر متقابل و جهش یا تبدیل کمیت به کیفیت، استوار است، نتیجهای جز جبریگری ندارد... | اندیشه جبر، در میان اروپاییان پس از رنسانس، جوانه زد و بارزترین آن جبر تاریخ است که در فلسفه مارکس به چشم میخورد. فلسفه ماتریالیسم دیالکتیک که بر پایه اصول چهارگانه: حرکت، تضاد، تأثیر متقابل و جهش یا تبدیل کمیت به کیفیت، استوار است، نتیجهای جز جبریگری ندارد... البتهاندیشه جبر در جهان غرب منحصر به این مکتب نیست، بلکه برخی، مسئله مثلث شخصیت انسان را مایه مجبور بودن او در زندگی تلقی کردهاند؛ مقصود از آن مثلث، عوامل وراثت، فرهنگ و محیط زندگی است.<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>. | ||
یکی از دلایل جبر فلسفی، مسئله تسلسل ارادههای غیر متناهی است؛ با این تقریر که اگر انسان در کارهای خود اختیار داشته باشد، بایستی در اراده خویش نیز مختار باشد و ملاک اختیاری بودن کاری، این است که مسبوق به اراده باشد؛ حال اگر انسان در ارادهای که نسبت به کاری دارد، مختار باشد، باید بر آن اراده، اراده دیگر تعلق گیرد و برای اختیاری بودن اراده سوم، اراده چهارمی نیز لازم است و لازمه آن، تسلسل در ارادههاست؛ پس برای رهایی از این تسلسل باطل، راهی جز اینکه «اراده» را امری غیر ارادی و غیر اختیاری بدانیم، نیست<ref>ر.ک: همان، ص295</ref>. | یکی از دلایل جبر فلسفی، مسئله تسلسل ارادههای غیر متناهی است؛ با این تقریر که اگر انسان در کارهای خود اختیار داشته باشد، بایستی در اراده خویش نیز مختار باشد و ملاک اختیاری بودن کاری، این است که مسبوق به اراده باشد؛ حال اگر انسان در ارادهای که نسبت به کاری دارد، مختار باشد، باید بر آن اراده، اراده دیگر تعلق گیرد و برای اختیاری بودن اراده سوم، اراده چهارمی نیز لازم است و لازمه آن، تسلسل در ارادههاست؛ پس برای رهایی از این تسلسل باطل، راهی جز اینکه «اراده» را امری غیر ارادی و غیر اختیاری بدانیم، نیست<ref>ر.ک: همان، ص295</ref>. | ||
خط ۷۳: | خط ۷۴: | ||
[[سبحانی تبریزی، جعفر|آیتالله سبحانی]] در این فصل نیز به بررسی آراء و نظرات دانشمندان این مکتب همت مینماید و به آنها پاسخ میدهد. | [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیتالله سبحانی]] در این فصل نیز به بررسی آراء و نظرات دانشمندان این مکتب همت مینماید و به آنها پاسخ میدهد. | ||
فصل پایانی کتاب به اندیشه | فصل پایانی کتاب به اندیشه واقعبینانه در مسئله جبر و تفویض اختصاص یافته است. نویسنده میگوید: این اندیشه از طرف پیشوایان مکتب تشیع، ارائه گردیده و به «امر بین امرین» نامیده شده است و [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] در اینباره فرموده: «لا جبر و لا تفويض و لكن أمر بين أمرين»<ref>ر.ک: همان، ص411</ref>. | ||
نویسنده در این فصل نظر خویش را همراه با دلایل آن ذکر میکند و در پایان میگوید: افعال انسان در عین اینکه منتسب به اوست، منتسب به خدا نیز است؛ زیرا افعال او مترتب بر وجود اوست و بدون شک هستی او منتسب به خود اوست و هم عین انتساب و ربط به خداست.<ref>ر.ک: همان، ص432</ref>. | نویسنده در این فصل نظر خویش را همراه با دلایل آن ذکر میکند و در پایان میگوید: افعال انسان در عین اینکه منتسب به اوست، منتسب به خدا نیز است؛ زیرا افعال او مترتب بر وجود اوست و بدون شک هستی او منتسب به خود اوست و هم عین انتساب و ربط به خداست.<ref>ر.ک: همان، ص432</ref>. | ||
خط ۸۹: | خط ۹۰: | ||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | |||
[[پرسمان قرآنی جبر و اختیار]] | |||
[[جبر و اختیار (فانی)]] | |||
[[قضاء و قدر و جبر و اختیار]] | |||
خط ۱۰۱: | خط ۱۰۹: | ||
[[رده:الهیات (توحید)]] | [[رده:الهیات (توحید)]] | ||