نمایش مبدأ برای تهليليه (شرح لا إله إلّا الله)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR02151J1.jpg
| عنوان =تهليليه (شرح لا إله إلّا الله)
| عنوان‌های دیگر =
| پدیدآوران = 
[[فریدونی فروزنده، فرشته]] (محقق)

[[دوانی، محمد بن اسعد]] (نویسنده)
| زبان =فارسی
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏217‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9‎‏ت‎‏9
| موضوع =
تهلیل
| ناشر = 
کيهان
| مکان نشر =تهران - ایران
| سال نشر = 1373 ش 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02151AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02151
| کتابخوان همراه نور =02151
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''تهليليه (شرح لا إله إلّا الله)'''، رساله‌ايى با عنوان «كلمة التوحيد» يا «تهليلية» در شرح و تفسير كلمۀ توحيد «لا إله إلا اللّٰه»، تألیف [[دوانی، محمد بن اسعد|جلال‌الدین دوانى]] است. در اين رساله راجع به كلمۀ «توحيد» از رهگذر لغوى، فلسفى و عرفانى كاوش شده است.

==ساختار==
کتاب با پیشگفتار و مقدمه آغاز و مطالب متن بدون فصل بندی، تنظیم و ارائه شده است.

==گزارش محتوا==
مباحث كتاب در دو مقام است:

اول، در مباحث علم رسمى در دو موقف، (مباحث لغوى و عقلى در مسلك متكلمان و حكيمان و اشراقيان).

دوم، در كشف حقايق شهودى در دو موقف، (حقايق توحيد در سه مرتبه و لطايف توحيد).

در فهرست نسخه‌هاى خطى منزوى نقل شده است كه: «اين رساله را جلال‌الدين محمد اسعد دوانى به نام سلطان حسن بيك نگاشته است. در برخى از نسخه‌ها نام شاه آورده نشده است».(فهرست منزوى، ص36).

در فهرست نسخه‌هاى خطى دانشگاه تهران نيز در شرح اين رساله چنين نوشته شده كه: «اين رساله در مجالس المؤمنين به نام «تهليليه» در شرح كلمۀ توحيد ناميده شده و دارد كه «به نام سلطان مذكور نوشته» و پيش از اين عبارت، از «سلطان خليل بايندرى و پدر او حسن بيك» ياد شده است. پس بايد اين رساله به نام خليل باشد؛ ولى در «ذريعه» دارد كه به نام «حسن بيك» نوشته شده است».(فهرست نسخه‌هاى خطى دانشگاه تهران، ج 6، ص2246).

==روش تصحيح==

براى تصحيح اين رساله نسخه‌اى كه در مجموعۀ رساله‌هاى دوانى، به شمارۀ 1021 نسخه‌هاى خطى دانشگاه تهران است، اساس كار قرار گرفت، چون زمان نگارش اين نسخه در مقايسه با ديگر نسخه‌ها به زمان مصنف آن نزدیک ‌تر است.

نام كاتب در آخر رساله نيست؛ اما نويسندۀ همۀ مجموعه، «على بن مسافر قاضى» است كه اين رساله را به سال 939 هجرى قمرى در تبريز استنساخ نموده است. خط آن نستعليق، عنوان‌ها و نشانه‌ها شنگرف است و داراى جدول طلا و لاجورد مى‌باشد، اين نسخه در اينجا با حرف (ف ل‍ ا:) مشخص شده است.

البته فيلم اين نسخه نيز در مجموعه‌اى به شمارۀ 94 كتابخانۀ بادليان آكسفورد لندن در ميكرو فيلم‌هاى موجود در دانشگاه تهران هست كه 345 برگ و پنجاه و پنج رساله در توحيد دارد.

نسخۀ مزبور اولين رسالۀ مجموعه است، كه عكس‌هاى مربوط به اين كار از روى همين ميكرو فيلم تهيه گرديده است. در اين نسخه جاى اسم ممدوح خالى است. از رسالۀ حاضر حدود سى نسخه وجود دارد كه بيشتر آنها جز اندك، تفاوتى ندارند.

از ميان نسخه‌ها، آنهايى كه اختلاف بيشترى داشتند براى مقابله برگزيده شده، به اين شرح:

- نسخۀ شمارۀ 11 - 1925 از مجموعۀ نسخه‌هاى خطى دانشگاه تهران، به خط نستعليق چليپا، سال 1073 هجرى قمرى. اين نسخه با حرف (ب:) مشخص گرديده است.

- نسخۀ شمارۀ 12 - 1147 از مجموعۀ نسخه‌هاى خطى دانشگاه تهران، خط نسخ، مجموعۀ رساله‌هاى دوانى، تاريخ كتابت نسخه مشخص نيست. با حرف (ج:) نشان داده شده است.

- نسخۀ شمارۀ 4 - 119 دانشكدۀ ادبيات، دانشگاه تهران، كه به خط نسخ در سدۀ 11 نوشته شده و با علامت (د:) نشان داده شده است.

- نسخۀ شمارۀ 1 - 400 دانشكدۀ ادبيات، امام جمعۀ کرمان، به خط نستعليق. كتابت نسخه در سدۀ 13 است و به حرف (ه‍:) مشخص شده. در اين نسخه نيز جاى اسم ممدوح خالى است.

==توضيحات==

- در تصحيح متن هرجا مطلبى در نسخه‌اى نبوده، در پاورقى با كلمۀ «ندارد» و ذكر علامت مشخصۀ آن نسخه، مشخص گرديده است. ضمنا در بيشتر موارد نسخۀ اساس، اصل قرار گرفته، مگر اين كه نسخۀ اساس در حدى اشكال داشته كه مطلب دچار ابهام مى‌شده، در چنين مواردى در متن، عبارت نسخه بدل نوشته شده و در پاورقى عبارت نسخۀ اساس نقل گرديده است.

- در بخش يادداشت‌ها، هر لغت يا اصطلاح، يا اسم خاص يا... فقط يك بار توضيح داده شده است و اگر لغت يا... در متن تكرار گرديده است از طريق فهرست‌هاى بعدى از قبيل، فهرست لغات و تركيبات و اصطلاحات، فهرست اعلام، فهرست نام كتاب‌ها، فهرست عبارات عربى و فهرست اشعار، توضيح مورد نظر جستجو شود.

- در يادداشت‌ها و فهرست‌ها، عدد سمت چپ مميّز، شمارۀ صفحه و عدد سمت راست مميّز، شمارۀ سطر را نشان مى‌دهد.

==علائم==

لغتنامه: لغتنامۀ دهخدا.

معين: فرهنگ فارسى دكتر محمد معين.

فرهنگ عرفانى: فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبيرات عرفانى.

فرهنگ معارف: فرهنگ معارف اسلامى.

==وضعیت کتاب==

کتاب دارای پاورقی بوده که دارای توضیحات می‌باشد. اثر حاضر بدون فهرست مطالب می‌باشد. فهرست مشترکات آیات و احادیث و عبارات و اشعار عربی، 
فهرست اشعار فارسی، فهرست نام اشخاص، فهرست لغات و ترکیبات و اصطلاحات، فهرست مآخذ، در انتهای کتاب آمده است.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[دروس في التوحيد]]

[[عجائب القرآن]]

[[التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته]]

[[رساله فارسی إنه الحق]]

[[التوحيد(ماتريدي)]]

[[حکمت الهی عام و خاص]]

[[دلائل التوحيد]]

[[أسرار الآيات (ترجمه بانو علویه همدانی)]]

[[جامع الافكار و ناقد الانظار]]

[[التمهيد لقواعد التوحيد]]

[[الأربعين في دلائل التوحيد]]

[[رسالة التوحيد]]

[[دروس في التوحيد]]

[[المسامرة شرح المسایرة]]

[[كتاب التوحيد]]

[[التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته]]

[[شرح القصيدة النونية]]

[[رسالة الطبيب البهبهاني]]

[[تنبیهات حول المبدأ و المعاد]]

[[رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري]]

[[توحید المفضل]]

[[المسامرة شرح المسایرة]]

[[راه نجات در دعای سمات]]

[[شرح القصيدة النونية]]

[[توحيد مفضل]]

[[دلائل التوحيد]]

[[هداية الأمة إلی معارف الأئمة]]

[[توحید مفضل و اخلاق]]

[[در آمدی بر سیر و سلوک]]

[[أسرار الآيات به انضمام تعليقات حكيم مولی علی نوری]]

[[أسرار الآيات (تحقیق خواجوی)]]

[[شرح العقيدة الكبری]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:کلام و عقاید]]
[[رده: مباحث خاص کلامی]]
[[رده:الهیات (توحید)]]