۸۱٬۶۹۴
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ن شناسی ' به 'ن‌شناسی '
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ن شناسی ' به 'ن‌شناسی ') |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR12600J1.jpg | | تصویر =NUR12600J1.jpg | ||
| عنوان = | | عنوان =تنسوخ‌نامه ایلخانی | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر =تنسوقنامهایلخانی | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد]] ( | [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد]] (نویسنده) | ||
[[مدرس رضوی، محمدتقی]] (مصحح) | [[مدرس رضوی، محمدتقی]] (مصحح) | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
گوهرها - ایران - تاریخ | گوهرها - ایران - تاریخ | ||
معدن‌شناسی - متون قدیمی تا قرن 14 | |||
نثر فارسی - قرن 7ق. | نثر فارسی - قرن 7ق. | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12600AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12600AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =2 | | چاپ =2 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =12600 | |||
| کتابخوان همراه نور =12600 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
''' | |||
'''تنسوخ‌نامه ایلخانی''' تألیف [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] به زبان فارسى است. گوهرشناسى و كانى‌شناسى از اولين علومى است كه حكماء پيشين و دانشمندان ايران و علماى اسلامى به آن عنايت و توجه خاص داشته و كتاب‌ها و رسائل فراوانى درباره آن تأليف كرده‌اند. | |||
سال تأليف اين رساله به درستى معلوم نيست تنها آنچه از مقابله نسخ خطى اين رساله استظهار شده، اين است كه [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصير]] اين اثر را در عهد پادشاهى هلاكوخان (653-663ق) و به امر او تحرير نموده است. | سال تأليف اين رساله به درستى معلوم نيست تنها آنچه از مقابله نسخ خطى اين رساله استظهار شده، اين است كه [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصير]] اين اثر را در عهد پادشاهى هلاكوخان (653-663ق) و به امر او تحرير نموده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
كتاب مشتمل بر چهار مقاله است كه نویسنده آن را به ترتيب چنين شرح مى‌كند: | |||
#در کیفیت مفرداتى كه جمله معدنيات و غير آن از مركبات عالم سفلى از آن مركب مى‌شود و علل معادن به طريق كلى و آن چهار فصل است. | |||
#در جواهرى كه از جمله حجر باشد و غير آن و علل حدوث هر يك و کیفیت وجود آن و شرح معادن و خواص منفعت و مضرت و شبه و نظير آن به طريق صناعت و قيمت هر يك و جلا دادن و آنچه مناسب آن باشد. | |||
#در انواع فلزات سبعه و علت حدوث هر يك و خاصیت و منفعت و مضرت آن و شرح معادن و هر چه مناسب آن باشد. | |||
#در انواع عطر و معاجين و داروهاى نفيس.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15568/2/5 تنسوخ نامه ايلخانى، ص5]</ref> | |||
[[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصير]] در اين كتاب ذكرى از مآخذ و منابعى كه از آن‌ها بهره برده نكرده و در مقدمه به همين بسنده كرده است: «از گفتار حكماى متقدم و آنچه اين بنده را به تجربه معلوم شده بود، به حكم ممارست و آنچه از معتمدان و اصحاب تجارب بطرق تسامع معلوم شده است، بدان الحاق كردم»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15568/2/4 تسوخ‌نامه، ص4]</ref> | |||
[[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصير]] در اين كتاب ذكرى از مآخذ و منابعى كه از آن‌ها بهره برده نكرده و در مقدمه به همين بسنده كرده است: «از گفتار حكماى متقدم و آنچه اين بنده را به تجربه معلوم شده بود، به حكم ممارست و آنچه از معتمدان و اصحاب تجارب بطرق تسامع معلوم شده است، بدان الحاق كردم»<ref>تسوخ‌نامه، ص4</ref> | |||
با اين حال از مطالعه كتاب به خوبى پيداست كه مهم‌ترين منبع در ترتيب اين اثر كتاب الجماهر فى الجواهر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] بوده است و هنگام تحرير تنسوخ‌نامه به كتاب الجواهر نظر داشته و از آن بهره برده است و آنچه را كه از حكماء و دانشمندان ديگر؛ مانند يعقوب كندى و نصر دينورى و محمد [[رازی، محمد بن زکریا|زكرياى رازى]] نقل نموده، عيناً همان منقولات [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] است كه در كتاب الجماهر ديده مى‌شود. | با اين حال از مطالعه كتاب به خوبى پيداست كه مهم‌ترين منبع در ترتيب اين اثر كتاب الجماهر فى الجواهر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] بوده است و هنگام تحرير تنسوخ‌نامه به كتاب الجواهر نظر داشته و از آن بهره برده است و آنچه را كه از حكماء و دانشمندان ديگر؛ مانند يعقوب كندى و نصر دينورى و محمد [[رازی، محمد بن زکریا|زكرياى رازى]] نقل نموده، عيناً همان منقولات [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] است كه در كتاب الجماهر ديده مى‌شود. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در نسبت اين كتاب به خواجه نصير گويا هيچ شك و ترديدى نيست، چرا كه تمام كسانى كه آثار و تأليفات او را در كتاب‌هاى خويش ياد كرده‌اند، رساله‌اى در جواهر را در جمله آثار او ذكر نموده‌اند، ولى در نام اين رساله اختلاف وجود دارد. صلاح‌الدين [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و محمد بن شاكر و محمد هدايت | در نسبت اين كتاب به خواجه نصير گويا هيچ شك و ترديدى نيست، چرا كه تمام كسانى كه آثار و تأليفات او را در كتاب‌هاى خويش ياد كرده‌اند، رساله‌اى در جواهر را در جمله آثار او ذكر نموده‌اند، ولى در نام اين رساله اختلاف وجود دارد. صلاح‌الدين [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و محمد بن شاكر و محمد هدايت حسین، نام اين اثر را «كتاب الجواهر» يا «رسالة الجواهر» ضبط كرده‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15098/3/181 الوافى بالوافيات، ج1، ص181]؛ فوات الوفيات، ج2، ص150؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/14379/3/255 كشف الحجب و الاستار، ص255]</ref> | ||
حاجى خليفه در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]] در دو جا از اين كتاب ياد كرده است و در يك جا آن را تشوق‌نامه ايلخانى و در جاى ديگر تنسوق‌نامه ذكر نموده است.<ref>[ | حاجى خليفه در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]] در دو جا از اين كتاب ياد كرده است و در يك جا آن را تشوق‌نامه ايلخانى و در جاى ديگر تنسوق‌نامه ذكر نموده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19834/4/410%20و%20495 كشف الظنون، ج1، ص410 و[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19834/4/495 495]]</ref> | ||
رساله تنسوخ نامه ايلخانى يكى از آثار مهم و پر ارزشى است كه در شناخت گوهرها و دانستن منافع سنگ‌ها و معرفت فلزات و اطايب و نفايس و غرايب ساخته شده و در ميان كتاب‌هايى كه به فارسى در اين فن تأليف شده، هيچ كتابى جامع مزايا و خصوصياتى كه در اين كتابست نيست. | رساله تنسوخ نامه ايلخانى يكى از آثار مهم و پر ارزشى است كه در شناخت گوهرها و دانستن منافع سنگ‌ها و معرفت فلزات و اطايب و نفايس و غرايب ساخته شده و در ميان كتاب‌هايى كه به فارسى در اين فن تأليف شده، هيچ كتابى جامع مزايا و خصوصياتى كه در اين كتابست نيست. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
==وضعيت كتاب== | ==وضعيت كتاب== | ||
اين اثر اولين بار در سال 1348ش در مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى چاپ و منتشر شده است. | |||
اين اثر اولين بار در سال 1348ش در | |||
كتاب به همت استاد مرحوم سيد [[مدرس رضوی، محمدتقی|محمدتقى مدرس رضوى]] و بر اساس پنج نسخه خطى تصحيح و تحقيق شده است. مرحوم مدرس رضوى علاوه بر تصحيح متن كتاب، مقدمه‌اى نسبتاً مفصل درباره زندگى و آثار [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] و نيز معرفى تنسوخ نامه ايلخانى نگاشته‌اند. | كتاب به همت استاد مرحوم سيد [[مدرس رضوی، محمدتقی|محمدتقى مدرس رضوى]] و بر اساس پنج نسخه خطى تصحيح و تحقيق شده است. مرحوم مدرس رضوى علاوه بر تصحيح متن كتاب، مقدمه‌اى نسبتاً مفصل درباره زندگى و آثار [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] و نيز معرفى تنسوخ نامه ايلخانى نگاشته‌اند. | ||
نویسنده در پايان اين اثر بخشى را تحت عنوان تعليقات تنظيم نموده است و حواشى توضيحى و نكات سودمندى را در اين بخش نگاشته است. | |||
پاورقى‌هاى اين اثر به اختلاف نسخ خطى اشاره دارد. افزون بر اين امور، مصحح در آخر كتاب فهرست لغات نادر و اصطلاحات طبى همراه با معنى آن‌ها و نيز فهرست جواهر، سنگ‌ها، عطرها، حيوانات، گياهان، الوان و رنگ‌ها، معادل انگليسى سنگ‌ها و جواهرات و گياهان، نام اشخاص، نام اماكن و طوائف و كتب را تدوين و تنظيم نموده است. | پاورقى‌هاى اين اثر به اختلاف نسخ خطى اشاره دارد. افزون بر اين امور، مصحح در آخر كتاب فهرست لغات نادر و اصطلاحات طبى همراه با معنى آن‌ها و نيز فهرست جواهر، سنگ‌ها، عطرها، حيوانات، گياهان، الوان و رنگ‌ها، معادل انگليسى سنگ‌ها و جواهرات و گياهان، نام اشخاص، نام اماكن و طوائف و كتب را تدوين و تنظيم نموده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه تحقيقى و متن كتاب | مقدمه تحقيقى و متن كتاب | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
| خط ۸۸: | خط ۸۶: | ||
[[رده:زمین شناسی]] | [[رده:زمین شناسی]] | ||