۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تفسير القرآن المجید المستخرج من تراث الشيخ المفيد رحمه‌الله (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳ نوامبر ۲۰۱۶، ساعت ۰۵:۵۵
، ۳ نوامبر ۲۰۱۶جایگزینی متن - 'شيخ مفيد' به 'شيخ مفيد'
جز (جایگزینی متن - 'محمدعلى ايازى' به 'محمدعلى ايازى') |
جز (جایگزینی متن - 'شيخ مفيد' به 'شيخ مفيد') |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
'''[[تفسير القرآن]] المجيد: المستخرج من تراث الشيخ المفيد رحمه‌الله'''، گردآورى مباحث تفسيرى از ميان آثار شيخ | '''[[تفسير القرآن]] المجيد: المستخرج من تراث الشيخ المفيد رحمه‌الله'''، گردآورى مباحث تفسيرى از ميان آثار [[شيخ مفيد]]، توسط سيد [[ایازی، محمدعلی|محمدعلى ايازى]] است. | ||
اين اثر، از تفاسير كلامى و فقهى شيعه بوده كه در آن، شرح و تفسير برخى آيات قرآن، فراهم آمده است. شيخ مفيد در لابه‌لاى اين تفسير، پاره‌اى از احكام فقهى را توضيح مى‌دهد. | اين اثر، از تفاسير كلامى و فقهى شيعه بوده كه در آن، شرح و تفسير برخى آيات قرآن، فراهم آمده است. [[شيخ مفيد]] در لابه‌لاى اين تفسير، پاره‌اى از احكام فقهى را توضيح مى‌دهد. | ||
اين تفسير به زبان عربى است. | اين تفسير به زبان عربى است. | ||
مجموعه آياتى كه شيخ مفيد در كتب مختلف خود، مورد بررسى قرار داده، نمايانگر روش خاص كلامى ايشان در مباحث تفسيرى است، كه قبل از وى سابقه نداشته است. به همين انگيزه، تصميم بر آن شده تا به مناسبت هزارمين سال درگذشت ايشان و برپايى همايش جهانى در تجليل از شخصيت بى‌نظير وى، مجموعه بحث‌هاى تفسيرى از كتب گوناگون ايشان جمع‌آورى و در قالب اثر حاضر، عرضه گردد، تا اين روش به نام ايشان ثبت شده و راهنمايى باشد براى قرآن‌پژوهانى كه بخواهند بحث‌هاى كلامى را در تفسير قرآن پيگيرى نمايند <ref>مقدمه، ص 11</ref>. | مجموعه آياتى كه [[شيخ مفيد]] در كتب مختلف خود، مورد بررسى قرار داده، نمايانگر روش خاص كلامى ايشان در مباحث تفسيرى است، كه قبل از وى سابقه نداشته است. به همين انگيزه، تصميم بر آن شده تا به مناسبت هزارمين سال درگذشت ايشان و برپايى همايش جهانى در تجليل از شخصيت بى‌نظير وى، مجموعه بحث‌هاى تفسيرى از كتب گوناگون ايشان جمع‌آورى و در قالب اثر حاضر، عرضه گردد، تا اين روش به نام ايشان ثبت شده و راهنمايى باشد براى قرآن‌پژوهانى كه بخواهند بحث‌هاى كلامى را در تفسير قرآن پيگيرى نمايند <ref>مقدمه، ص 11</ref>. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
كتاب با مقدمه گردآورنده آغاز شده است. اين كتاب از 114 سوره قرآن، 93 سوره را به ترتيب سوره‌هاى قرآن مجيد، مورد بررسى قرار داده است. | كتاب با مقدمه گردآورنده آغاز شده است. اين كتاب از 114 سوره قرآن، 93 سوره را به ترتيب سوره‌هاى قرآن مجيد، مورد بررسى قرار داده است. | ||
جهت جمع‌آورى بيانات تفسيرى شيخ | جهت جمع‌آورى بيانات تفسيرى [[شيخ مفيد]]، به 31 اثر از كتاب‌هاى ايشان مراجعه شده كه عبارتند از: «[[أحكام النساء]]»، «الإرشاد»، «الإفصاح»، «الأعلام في ما اتفقت عليه الإمامية»، «أوائل المقالات»، «إيمان أبي‌طالب» «[[تحريم ذبائح أهل الكتاب]]»، «تصحيح الاعتقاد»، «الثقلان»، «الجمل»، «[[خلاصة الإيجاز في المتعة]]»، «خمس رسائل في إثبات الحجة»، «ذبائح أهل الكتاب»، «رسالة في تفضيل أميرالمؤمنين علي(ع)»، «رسالة في معنى المولى»، «رسالة في تحقيق الخبر المنسوب إلى النبي(ص): نحن معاشر الأنبياء»، «رسالة في النص على أميرالمؤمنين(ع)»، «[[رسالة في المهر]]»، «رسالة في عدم سهو النبي»، «رسالة حول حديث نحن معاشر الأنبياء»، «العويص»، «[[الفصول العشرة في الغيبة]]»، «[[الفصول المختارة من العيون و المحاسن]]»، «في المنام ([[شرح المنام]])»، «[[المسائل الصاغانية]] في الرد على أبي‌حنيفة»، «[[المسائل الجارودية]]»، «[[المسائل السروية]]»، «[[المسائل العكبرية]] (الحاجبية)»، «المقنعة»، «مختصر [[أصول الفقه]]» و «[[النكت الاعتقادية]]» <ref>مقدمه، ص 24 - 25</ref>. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
در باره محتواى اين كتاب، نكات زير شايان تأمل است: | در باره محتواى اين كتاب، نكات زير شايان تأمل است: | ||
#گردآورنده در مقدمه خود، به ابعاد مختلف تفسير شيخ مفيد و كار انجام‌شده در اين اثر پرداخته و شيوه تحقيق و منابع آن را بازگو كرده است. قبل از آن با بررسى شخصيت و عصر شيخ | #گردآورنده در مقدمه خود، به ابعاد مختلف تفسير [[شيخ مفيد]] و كار انجام‌شده در اين اثر پرداخته و شيوه تحقيق و منابع آن را بازگو كرده است. قبل از آن با بررسى شخصيت و عصر [[شيخ مفيد]]، روش ايشان بررسى و بيان شده است <ref>مقدمه، ص 9 - 36</ref>. | ||
#شيخ مفيد خود كتاب تفسيرى مستقل تأليف ننموده، ولى استفاده زياد ايشان از آيات در مباحث كلامى، تاريخى و فقهى و مطرح كردن بعضى مسائل تفسيرى و قرآنى، نمايانگر توجه ايشان به اين‌گونه مباحث است <ref>ر.ك: همان، ص 10</ref>. | #[[شيخ مفيد]] خود كتاب تفسيرى مستقل تأليف ننموده، ولى استفاده زياد ايشان از آيات در مباحث كلامى، تاريخى و فقهى و مطرح كردن بعضى مسائل تفسيرى و قرآنى، نمايانگر توجه ايشان به اين‌گونه مباحث است <ref>ر.ك: همان، ص 10</ref>. | ||
#شيخ را مى‌توان مبدع سبك تفسيرى كلامى دانست، كه اصول و روش‌هاى خاص خود را دارد. به كار بردن روش استدلال قرآنى براى بيان مطالب و رد اشكالات و شبهات يا توضيح معتقدات، از خصوصيات اين سبك است <ref>پايگاه اينترنتى غدير</ref>. | #شيخ را مى‌توان مبدع سبك تفسيرى كلامى دانست، كه اصول و روش‌هاى خاص خود را دارد. به كار بردن روش استدلال قرآنى براى بيان مطالب و رد اشكالات و شبهات يا توضيح معتقدات، از خصوصيات اين سبك است <ref>پايگاه اينترنتى غدير</ref>. | ||
#مناظرات مذهبى و بحث آزاد در مباحث اعتقادى مانند بحث با مشركين در توحيد، جدال با اهل كتاب در نبوت، مناظره با منكران معاد، گفتگو با منكرين عدل و رجوع به امام معصوم(ع) و اثبات غيبت امام عصر(عج)، از ديگر ويژگى‌هاى اين سبك بشمار مى‌آيد <ref>همان</ref>. | #مناظرات مذهبى و بحث آزاد در مباحث اعتقادى مانند بحث با مشركين در توحيد، جدال با اهل كتاب در نبوت، مناظره با منكران معاد، گفتگو با منكرين عدل و رجوع به امام معصوم(ع) و اثبات غيبت امام عصر(عج)، از ديگر ويژگى‌هاى اين سبك بشمار مى‌آيد <ref>همان</ref>. | ||
#تفسير شيخ مفيد از جهتى دربردارنده بسيارى از آراى فرق اسلامى و موضع‌گيرى‌هاى ايشان به‌عنوان يكى از بزرگ‌ترين علماى اماميه مى‌باشد؛ به تعبيرى ديگر، روش تفسير شيخ، روش كلامى - عقلى است. از اين جهت بايسته تدريس و تحقيق و محل توجه انديشمندان قرآنى است <ref>همان</ref>. | #تفسير [[شيخ مفيد]] از جهتى دربردارنده بسيارى از آراى فرق اسلامى و موضع‌گيرى‌هاى ايشان به‌عنوان يكى از بزرگ‌ترين علماى اماميه مى‌باشد؛ به تعبيرى ديگر، روش تفسير شيخ، روش كلامى - عقلى است. از اين جهت بايسته تدريس و تحقيق و محل توجه انديشمندان قرآنى است <ref>همان</ref>. | ||
#روش شيخ در تعامل با نص قرآن، روشى است كه علماى اسلام در تفسير به آن اتفاق دارند. شاخصه‌هاى تفسير ايشان، از اين قرارند: | #روش شيخ در تعامل با نص قرآن، روشى است كه علماى اسلام در تفسير به آن اتفاق دارند. شاخصه‌هاى تفسير ايشان، از اين قرارند: | ||
#:الف)- تفسير قرآن به قرآن: | #:الف)- تفسير قرآن به قرآن: | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
#:ايشان استفاده از معانى لغوى و شعر عربى را در توضيح معانى لغوى قرآن ضرورت واقعى مى‌انگارد. بر اين اساس، در جاهاى مختلف از آن بهره برده است (مانند تفسير آيه 171 سوره نساء، ص 166 كتاب در معنى غلو) <ref>همان</ref>. | #:ايشان استفاده از معانى لغوى و شعر عربى را در توضيح معانى لغوى قرآن ضرورت واقعى مى‌انگارد. بر اين اساس، در جاهاى مختلف از آن بهره برده است (مانند تفسير آيه 171 سوره نساء، ص 166 كتاب در معنى غلو) <ref>همان</ref>. | ||
#:د)- پرهيز از تفسير به رأى مذموم: | #:د)- پرهيز از تفسير به رأى مذموم: | ||
#:شيخ مفيد مى‌فرمايند: «تفسير قرآن به رأى ممكن نيست و اعتقادات و هواهاى انسان‌ها را نبايد بر قرآن تحميل كرد». مراد ايشان از تفسير به رأى، تفسير بدون آگاهى و علم است و نيز مى‌فرمايد: «در تفسير، كنار گذاشتن حقيقت معنا و حمل آن بر مجاز و استعاره بدون دليل، باطل مى‌باشد». در مقابل، به تفسيرى كه مستند به لغت، برهان عقلى و شاهد روايى باشد، رو آورده است. | #:[[شيخ مفيد]] مى‌فرمايند: «تفسير قرآن به رأى ممكن نيست و اعتقادات و هواهاى انسان‌ها را نبايد بر قرآن تحميل كرد». مراد ايشان از تفسير به رأى، تفسير بدون آگاهى و علم است و نيز مى‌فرمايد: «در تفسير، كنار گذاشتن حقيقت معنا و حمل آن بر مجاز و استعاره بدون دليل، باطل مى‌باشد». در مقابل، به تفسيرى كه مستند به لغت، برهان عقلى و شاهد روايى باشد، رو آورده است. | ||
#:ويژگى‌هاى تفسير شيخ را مى‌توان در مؤلفه‌هاى زير خلاصه كرد: | #:ويژگى‌هاى تفسير شيخ را مى‌توان در مؤلفه‌هاى زير خلاصه كرد: | ||
#مى‌توان ويژگى‌هاى مهم اين تفسير را به شكل زير دسته‌بندى كرد: | #مى‌توان ويژگى‌هاى مهم اين تفسير را به شكل زير دسته‌بندى كرد: | ||
#:الف)- بعد كلامى آن: اين تفسير از اين جهت، در بين تفاسير شيعه تاكنون بى‌نظير است. فقط فخر رازى در تفسير خود (آن هم دو قرن بعد از شيخ مفيد) به اين شيوه تمسك جسته است <ref>همان</ref>. | #:الف)- بعد كلامى آن: اين تفسير از اين جهت، در بين تفاسير شيعه تاكنون بى‌نظير است. فقط فخر رازى در تفسير خود (آن هم دو قرن بعد از [[شيخ مفيد]]) به اين شيوه تمسك جسته است <ref>همان</ref>. | ||
#:اين ويژگى، بى‌شك تابع جوّ و فضاى عصر شيخ بوده، كه از يك طرف مناظره‌هاى علمى و عقيدتى و از طرفى هجوم بى‌سابقه عليه تفكر شيعى و فرصت شيخ در ردّ آنها رواج داشته است. از اين جهت، مرجع خوبى براى پژوهشگران آيات كلامى مى‌باشد <ref>همان</ref>. | #:اين ويژگى، بى‌شك تابع جوّ و فضاى عصر شيخ بوده، كه از يك طرف مناظره‌هاى علمى و عقيدتى و از طرفى هجوم بى‌سابقه عليه تفكر شيعى و فرصت شيخ در ردّ آنها رواج داشته است. از اين جهت، مرجع خوبى براى پژوهشگران آيات كلامى مى‌باشد <ref>همان</ref>. | ||
#:ب)- پرداختن به شبهات مختلف: با نظرى اجمالى به تفسير ايشان درمى‌يابيم كه در زمان خود، شبهات گوناگون فكرى را مطرح كرده و پاسخ داده‌اند. شبهاتى حاصل از نزاع‌هاى اهل سنت عليه شيعه در مورد افضليت حضرت على(ع)، عصمت، رجعت، متعه، نفاق بعضى صحابه، غيبت امام عصر(عج) و مسائل فقهى خلافى مانند، تحريم ذبائح اهل كتاب، مسح بر پا و مباحثى مانند شرور، خلق افعال عباد، حدود اختيار و اراده انسان و مباحثى با معتزله <ref>همان</ref>. | #:ب)- پرداختن به شبهات مختلف: با نظرى اجمالى به تفسير ايشان درمى‌يابيم كه در زمان خود، شبهات گوناگون فكرى را مطرح كرده و پاسخ داده‌اند. شبهاتى حاصل از نزاع‌هاى اهل سنت عليه شيعه در مورد افضليت حضرت على(ع)، عصمت، رجعت، متعه، نفاق بعضى صحابه، غيبت امام عصر(عج) و مسائل فقهى خلافى مانند، تحريم ذبائح اهل كتاب، مسح بر پا و مباحثى مانند شرور، خلق افعال عباد، حدود اختيار و اراده انسان و مباحثى با معتزله <ref>همان</ref>. | ||