۰
ویرایش
تشيع و مشروطيت در ايران و نقش ايرانيان مقيم عراق (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۰۷:۰۷
، ۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۶بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
6. نويسنده در نتيجه‌گيرى از مباحث كتاب آورده است كه: بيشتر نوگرايان دنياى اسلام، انديشه مشروطه‌گرى را به شيوه‌اى كه در خور آن بود با ديده دقت ننگريستند. ايرانيان نوگرا با پيروى از اصول كلى محافظه‌كارى يا مصلحت‌جويى و يا تنها به خاطر آشنايى نابسنده به اصول مشروطه نتوانستند قواعد و اصول نهادهاى دمكراتيك مشروطيت را به شيوه‌اى درست مورد مداقه و كاوش قرار دهند. در خلال رشد انديشه‌هاى نو سياسى در ايران، چهارگونه انديشه‌گر گام به پهنه هستى گذاردند؛ آنان را شايد بتوان اين چنين قشربندى كرد: يك- هواخواهان بى‌قيد و شرط نظامهاى غيردينى و يا سكولاريست‌هاى يك‌دنده؛ آخوندزاده و طالب‌اف را مى‌توان از اين قشر دانست. دو- سكولاريست‌هاى اهل توافق؛ ملكم خان و مستشارالدوله تبريزى از نمايندگان اين قشر به شمار مى‌آيند. سه- نوگرايان مذهبى محافظه‌كار مانند شيخ فضل اللّه نورى، شيخ عبدالنبى نورى و بسيارى ديگر. اين افراد در شعارهاى نوگرايانه خود حداكثر تا درخواست بنيانگذارى «عدالتخانه» پيش رفتند ولى از سوى ديگر براى برقرارى «مشروطه مشروعه» با حكمرانان صددرصد استبدادگر همكارى بسيار نزديك كردند. علمائى ديگر بودند كه با رهبران جنبش «مشروطه مشروعه» هدفهاى مشترك داشتند ولى مايل نبودند كه در سياست كشور جز در موارد و شرايط بسيار ضرورى و غيرعادى به شيوه‌اى آشكار دخالت كنند. بهترين نمونه اين گونه علماء مرحوم سيد محمد كاظم طباطبائى يزدى بود. چهار- مذهبى‌هاى علاقه‌مند به تغييرات بيشتر، اغماض بيشتر، و آشتى‌گرايى بيشتر مانند خراسانى، مازندرانى، بهبهانى، نائينى و- با تفاوتهايى چند- سيد محمد طباطبائى <ref>[[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16674/2/327|همان، ص 327]]- [[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16674/2/328|328]]</ref>. | 6. نويسنده در نتيجه‌گيرى از مباحث كتاب آورده است كه: بيشتر نوگرايان دنياى اسلام، انديشه مشروطه‌گرى را به شيوه‌اى كه در خور آن بود با ديده دقت ننگريستند. ايرانيان نوگرا با پيروى از اصول كلى محافظه‌كارى يا مصلحت‌جويى و يا تنها به خاطر آشنايى نابسنده به اصول مشروطه نتوانستند قواعد و اصول نهادهاى دمكراتيك مشروطيت را به شيوه‌اى درست مورد مداقه و كاوش قرار دهند. در خلال رشد انديشه‌هاى نو سياسى در ايران، چهارگونه انديشه‌گر گام به پهنه هستى گذاردند؛ آنان را شايد بتوان اين چنين قشربندى كرد: يك- هواخواهان بى‌قيد و شرط نظامهاى غيردينى و يا سكولاريست‌هاى يك‌دنده؛ آخوندزاده و طالب‌اف را مى‌توان از اين قشر دانست. دو- سكولاريست‌هاى اهل توافق؛ ملكم خان و مستشارالدوله تبريزى از نمايندگان اين قشر به شمار مى‌آيند. سه- نوگرايان مذهبى محافظه‌كار مانند شيخ فضل اللّه نورى، شيخ عبدالنبى نورى و بسيارى ديگر. اين افراد در شعارهاى نوگرايانه خود حداكثر تا درخواست بنيانگذارى «عدالتخانه» پيش رفتند ولى از سوى ديگر براى برقرارى «مشروطه مشروعه» با حكمرانان صددرصد استبدادگر همكارى بسيار نزديك كردند. علمائى ديگر بودند كه با رهبران جنبش «مشروطه مشروعه» هدفهاى مشترك داشتند ولى مايل نبودند كه در سياست كشور جز در موارد و شرايط بسيار ضرورى و غيرعادى به شيوه‌اى آشكار دخالت كنند. بهترين نمونه اين گونه علماء مرحوم سيد محمد كاظم طباطبائى يزدى بود. چهار- مذهبى‌هاى علاقه‌مند به تغييرات بيشتر، اغماض بيشتر، و آشتى‌گرايى بيشتر مانند خراسانى، مازندرانى، بهبهانى، نائينى و- با تفاوتهايى چند- سيد محمد طباطبائى <ref>[[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16674/2/327|همان، ص 327]]- [[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16674/2/328|328]]</ref>. | ||
7. در پايان در مورد اين اثر ارزشمند يادآور مى‌شود كه كتاب حاضر از نظر روشمندى و استناد به منابع معتبر و بهره‌گرفتن از روش علمى تاريخ‌پژوهى قابل پذيرش و بلكه ستودنى است ولى البته معناى اين سخن تأييد مطلق همه مطالب و تحليلهاى آن نيست. اين اثر نيز مانند هر پژوهش علمى و ارزنده‌اى، چون نتيجه تلاش انسان است خطاپذير و قابل نقد است و همان طور كه خود نويسنده نيز يادآور شده تا مرداد ماه 1363ش، پنج نقد در زبان انگليسى و فارسى در مورد مباحث اين كتاب منتشر شده است <ref>مقدمه مؤلف بر چاپ دوم، صفحات هفت و هشت</ref>. | 7. در پايان در مورد اين اثر ارزشمند يادآور مى‌شود كه كتاب حاضر از نظر روشمندى و استناد به منابع معتبر و بهره‌گرفتن از روش علمى تاريخ‌پژوهى قابل پذيرش و بلكه ستودنى است ولى البته معناى اين سخن تأييد مطلق همه مطالب و تحليلهاى آن نيست. اين اثر نيز مانند هر پژوهش علمى و ارزنده‌اى، چون نتيجه تلاش انسان است خطاپذير و قابل نقد است و همان طور كه خود نويسنده نيز يادآور شده تا مرداد ماه 1363ش، پنج نقد در زبان انگليسى و فارسى در مورد مباحث اين كتاب منتشر شده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16674/1/7|مقدمه مؤلف بر چاپ دوم، صفحات هفت]] و [[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16674/1/8|هشت]]</ref>. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||