ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن
كتاب«ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن»، اثر دكتر غلامرضا خسروى حسينى، ترجمه‌اى روان و گويا از كتاب«مفردات الفاظ القرآن»، راغب اصفهانى است.
| نام کتاب | ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | الـمفردات فی غریب القرآن. فارسی |
| پدیدآورندگان | راغب اصفهانی، حسین بن محمد (نويسنده)
خسروی حسینی، غلامرضا (مترجم) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 68 /ر2 م7041 |
| موضوع | قرآن - واژه نامهها - فارسی |
| ناشر | مرتضوی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1374 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2095AUTOMATIONCODE |
كتاب، با مقدمه‌اى پرمحتوا و نفيس آغاز مى‌شود كه در آن، مترجم، از تاريخ قرآن، آغاز تفسير قرآن، معانى و تفسير آيات قرآن در قرن اول، دوران تابعين و پايان قرن اول، قرن دوم هجرى، پايان دوره تفسير اسرائيليات و آغاز دوران عقل‌گزينى، سه نكته از استدلال توحيدى روايات از آيات قرآنى، قرن سوم و آغاز عظمت فكرى در معانى قرآن، قرآن و تأسيس علوم، علومى كه در قرآن ريشه دارد، سير تاريخى تفاسير واژه‌هاى قرآنى و علماى آن علم تا عصر راغب و... سخن گفته است.
دكتر خسروى حسينى، در بيان روش راغب اصفهانى، در نوشتن اين اثر، اين‌گونه مى‌نويسد: روش راغب در اين كتاب، بيان مدلول و معانى مفردات و الفاظ است؛ به‌طورى كه هر مفسرى ناگزير از فهم آن است. راغب براى بيان معنى درست الفاظ، ابتدا، قرآن را ميزان قرار مى‌دهد و اگر لازم باشد از اشعار شعرا و اصطلاحات و عبارات متداول زبان، يارى مى‌جويد. معنى ريشه‌اى كلمات، سرآغاز هر واژه‌اى است و بعد از آن، عبارات مربوط به آن معنى اصلى را، به ترتيب تحوّل تدريجى تا جايى كه به معنى اوّلين آيه مورد استشهاد برسد، ذكر مى‌كند و گاهى بيست سطر در تغيير تدريجى واژه با ذكر اصطلاحات و تقسيم‌بندى معانى آنها مى‌نويسد تا به معناى زمان نزول وحى و آن آيه برسد، لغاتى كه معنايى مختلف و متغيّر نيافته‌اند، بلافاصله بعد از واژه ذكر مى‌شوند؛ براى مثال، در ذيل واژه«بيت» مى‌گويد: اصل و ريشه واژه«بيت»، به معنى پناه‌گاه شبانه انسان است؛ چنان‌كه مى‌گويند: «بات»؛ يعنى شب را گذارند؛ همان‌طور كه براى روز مى‌گويند: «ظلّ بالنّهار»: روز را گذراند(در سايه). سپس به مسكن و جاى سكونت، بدون اعتبار و توجّه به شب، «بيت» گفته شده است.
مترجم، در مورد سبب تكرار افعال«قيل» و«يقال» در متن عربى كتاب، اين‌گونه توضيح مى‌دهد: قصد راغب اين بوده كه نظر خود را با اقوال ديگران درنياميزد و حفظ امانت ادبى و علمى كرده باشد و هم اينكه براى ساير نويسندگان چنين روشى سرمشق قرار گيرد و نيز بفهماند كه از نظرات ديگران كاملا غافل نبوده، بلكه كاملا به كتاب‌ها و آراى گذشتگان تا زمان خويش واقف بوده و اشراف داشته است و... تكرار عبارات«قوله تعالى» يا«قال تعالى» يا«قال عزّ و جلّ» كه از اواسط كتاب، به‌صورت«قوله» يا«قال» نوشته شده، براى اين است كه او در برابر كلام خدا و آيات او، نهايت خشيت و خضوع را داشته و اين حالت، در سرآغاز كتابش و استدعايش از اللّه، به‌خوبى روشن است.
روش دكتر خسروى حسينى، در ترجمه اثر حاضر، همان‌گونه كه خود توضيح مى‌دهند، بدين‌گونه است كه:
از كلمات ثقيل و دير فهم خوددارى شده و افراط در ساده‌نويسى نيز نشده است؛
ترجمه آيات و توضيحات مختصرى اگر در متن لازم بوده، در هلالين نوشته شده است؛
اصولا غير از خود آيات، تمام مطالبى كه از آغاز كتاب(از كتاب الف تا پايان كتاب ياء)، در هلالين قرار دارد، از مترجم است؛
شماره آيات و نام سوره‌ها براى سهولت كار خوانندگان، پس از ذكر هر آيه، نوشته شده است؛
احاديث و روايات در ميان دو كمانك نوشته شده است؛
شواهد نظم و نثرى كه جداگانه ذكر شده است، غالبا با عبارتى يا جمله‌اى عربى، از اصل مصادر آنها، همراه است و اين كار، در تحقيق ضرورى است، چون غالبا عادت بر اين است كه شواهد را بيشتر از مأخذ دست دوّم و سوّم، در كتاب‌ها ذكر مى‌كنند و لازم بود آن‌چنان شواهدى هم روشن باشد و همچون آبى زلال و گوارا در ظرفى از سرچشمه‌اى كه جا و مكان و آدرسش هم روشن باشد، تقديم پژوهش‌گران شود تا هر كه خواست به همان آبشخور و منشأ رجوع كند و از زلال معنوى دانشمندان سيراب شود.
منابع
مقدمه و متن كتاب.