ترتیب السلوك
ترتيب السلوك، رساله‌ای منسوب به تاج‌الدین ابوالفضل احمد بن محمد بن عبدالکریم بن عطاءالله سکندری (اسکندری) (حدود650-709ق)، از مشایخ طریقت شاذلیه به زبان عربی در عرفان و تصوف است.
| ترتیب السلوک | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عطاء الله اسکندری، احمد بن محمد (نويسنده)
زهری، خالد (محقق) غماری، علی بن میمون (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | بیان فضل خیار الناس و الکشف عن مکر الوسواس ** رساله فی ادب العلم |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1427ق - 2006م |
| چاپ | 2 |
| شابک | - |
| موضوع | آداب طریقت - متون قدیمی تا قرن 14 - اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 - اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14 - تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2ت4 288 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در ذیل این اثر، دو رساله دیگر نیز آمده: یکی، «رسالة في أدب العلم»، از نویسنده مزبور و دیگری «بيان فضل خيار الناس و الكشف عن مكر الوسواس»، اثر ابوالحسن علی بن میمون غماری (854-917ق)، از بزرگان صوفیه.
هر سه اثر توسط خالد زهری، مقدمه‌نویسی و تحقیق شده است.
محقق، رساله ترتيب السلوك را با توجه به سیاق دیگر نوشته‌های مؤلف، تألیف وی نمی‌داند، بلکه آن را منسوب به وی می‌خواند[۱].
این رساله حاوی مطالبی است که سزاوار است سالک، سلوک خود را بر آنها بنا کند[۲].
در ابتدای رساله آمده است:
بنده مرید، واجب است که مجرد از دنیا باشد و چیزی را مالک نباشد و به ملزومات فرائض حق از جهت توحید و شرع، آگاه باشد و همیشه نفس و لباسش، طاهر و پاک باشد و آماده باشد برای پیمودن طریق حق با سکون در برابر سالکان طریق خدا و اقتدا به آنان در سیر و سلوکشان و ورود در سلک آنان و خود را مجرد کند برای خدا و مشغول چیزی غیر حق نباشد تا پیروی‌اش از سالکان برای وی مفید افتد و او را در جایگاه علمی‌اش ثابت‌قدم نماید[۳].
رسالة في أدب العلم
این رساله که توسط نویسنده یاد‌شده نگاشته شده، به زبان عربی و در زمینه دستورات اخلاقی است.
محقق، این رساله را برخلاف رساله ترتيب السلوك، هم‌سیاق با دیگر نوشته‌های مؤلف می‌داند و نسبتش را به مؤلف صحیح می‌خواند[۴].
این رساله را که حاوی دستورالعمل‌های اخلاقی است، مؤلف از قاهره برای دوستانش در اسکندریه فرستاده است[۵].
قسمتی از متن رساله:
بدانید که خداوند متعال، انوار ملکوتش را در طاعات به ودیعه گذارده است؛ پس هرکس که گونه‌ای از طاعات از او فوت شود و یا چیزی او را از موافقت طاعات بازدارد، به همان مقدار، فاقد نور الهی می‌شود؛ پس چیزی از طاعات را ترک نکنید[۶].
در قسمت دیگری آمده است:
اذن دخول به ملکوت خدا داده نمی‌شود، مگر برای کسی که خود را از آفات بشری پاکیزه گرداند و قیام کند برای وفای به پاکیزگی از آفات بشری با عبودیت و تخلق به اخلاق الله و بی‌نیازی از غیر خدا و تخلق به بندگی خدا با امتثال اوامر الهی و تسلیم شدن به احکام الهی[۷].
بيان فضل خيار الناس و الكشف عن مكر الوسواس
اثر ابوالحسن علی بن میمون غماری (854-917ق)، از بزرگان صوفیه، رساله‌ای است به زبان عربی و مختصر، در بیان وسواس و راه‌های مقابله با آن.
محقق، درباره این کتاب می‌گوید: محاسن این کتاب (در عین کم‌حجمی) بر دیوان‌های بزرگ، فائق آمده است. ابن میمون، در این رساله، مسائل وسوسه را در موارد نافع برای تربیت روحی و طی طریقت محمدی، محدود کرده است[۸].
در قسمتی از رساله آمده است:
پس بدان که پایین‌ترین درجه اخلاص، آن است که عبادت کنی درحالی‌که عبادتت، سالم از همه خواطر باشد تا اینکه در قلبت، زمان اشتغال به عبادت، چیزی غیر معبودت نباشد و از او، همه ملک و ملکوت، منتفی باشد. پس حق تعالی در بعضی از سخنانش می‌فرماید: من بی‌نیازترین شرکا، از شرکت هستم؛ پس اگر کسی عملی را انجام دهد و غیر مرا در آن، شریک سازد، آن را قبول نمی‌کنم[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.