۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'رده:مرداد (99)' به '') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==نام‌های کتاب== | ==نام‌های کتاب== | ||
[[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] نام کتاب خود را هم به‌صورت «تذكرة الحفاظ» و هم به‌صورت «طبقات الحفاظ» آورده است<ref>ر.ک: باغستانی، اسماعیل</ref>. | [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] نام کتاب خود را هم به‌صورت «تذكرة الحفاظ» و هم به‌صورت «طبقات الحفاظ» آورده است<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=13551 ر.ک: باغستانی، اسماعیل]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
===شیوه کار مؤلف=== | ===شیوه کار مؤلف=== | ||
در پایان بیشتر شرح‌حال‌ها، زندگی‌نامه مشاهیری که در آن سال درگذشته‌اند، آمده است. همچنین [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در پایان بسیاری از طبقات، با جملات و عباراتی کوتاه، اوضاع و احوال سیاسی و علمی جهان اسلام را در مقطع زمانی آن طبقه، بیان کرده است. چنان‌که خود وی در جاهای مختلف این کتاب، خاطرنشان کرده، قصدش تحقیق درباره همه حافظان حدیث نبوده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | در پایان بیشتر شرح‌حال‌ها، زندگی‌نامه مشاهیری که در آن سال درگذشته‌اند، آمده است. همچنین [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در پایان بسیاری از طبقات، با جملات و عباراتی کوتاه، اوضاع و احوال سیاسی و علمی جهان اسلام را در مقطع زمانی آن طبقه، بیان کرده است. چنان‌که خود وی در جاهای مختلف این کتاب، خاطرنشان کرده، قصدش تحقیق درباره همه حافظان حدیث نبوده است<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=13551 ر.ک: همان]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه، به‌صورت مختصر، به شرح حال [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و اقوال علما پیرامون وی، پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص3-5</ref>. | در مقدمه، به‌صورت مختصر، به شرح حال [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و اقوال علما پیرامون وی، پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص3-5</ref>. | ||
این کتاب که یکى از مهم‌ترین منابع اهل سنت در شناخت راویان احادیث مى‌باشد، از طول و تفصیل‌هاى سایر کتاب‌هاى ذهبى مثل «تاريخ الإسلام» و «سير أعلام النبلاء» خالى است<ref>ر.ک: بی‌نام</ref>. | این کتاب که یکى از مهم‌ترین منابع اهل سنت در شناخت راویان احادیث مى‌باشد، از طول و تفصیل‌هاى سایر کتاب‌هاى ذهبى مثل «تاريخ الإسلام» و «سير أعلام النبلاء» خالى است<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248650&catid=24055 ر.ک: بی‌نام]</ref>. | ||
اصطلاح طبقه در آثار ذهبى به یک معنا به‌کار نرفته و در هریک از کتاب‌هاى او، مفهوم و محتواى مجزا دارد؛ مثلاً در یک کتاب، قرون هفت‌گانه را از زمان پیامبر(ص) تا زمان خودش در چهل طبقه تقسیم و بررسى کرده و در کتاب‌هاى دیگر، کمتر از آن؛ علاوه بر این، ترتیب رجالى و زمانى آنها نیز در کتاب‌هاى مختلف وى متفاوت بوده و در طبقه‌اى هشت یا ده راوى و در طبقات دیگر تا یک‌صدوسى راوى را ذکر کرده و همچنین در یک کتاب، یک طبقه را هشتاد سال و در دیگرى همان طبقه را شصت سال لحاظ کرده است. بنابراین با بررسى کتاب‌هاى او، روشن مى‌شود که هیچ روند و مبناى دقیقى در تقسیم‌بندى رجال حدیث در پیش نگرفته است<ref>ر.ک: همان</ref>. | اصطلاح طبقه در آثار ذهبى به یک معنا به‌کار نرفته و در هریک از کتاب‌هاى او، مفهوم و محتواى مجزا دارد؛ مثلاً در یک کتاب، قرون هفت‌گانه را از زمان پیامبر(ص) تا زمان خودش در چهل طبقه تقسیم و بررسى کرده و در کتاب‌هاى دیگر، کمتر از آن؛ علاوه بر این، ترتیب رجالى و زمانى آنها نیز در کتاب‌هاى مختلف وى متفاوت بوده و در طبقه‌اى هشت یا ده راوى و در طبقات دیگر تا یک‌صدوسى راوى را ذکر کرده و همچنین در یک کتاب، یک طبقه را هشتاد سال و در دیگرى همان طبقه را شصت سال لحاظ کرده است. بنابراین با بررسى کتاب‌هاى او، روشن مى‌شود که هیچ روند و مبناى دقیقى در تقسیم‌بندى رجال حدیث در پیش نگرفته است<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248650&catid=24055 ر.ک: همان]</ref>. | ||
به‌هرحال او در این کتاب، رجال همه هفت قرن تاریخ اسلام را در بیست‌ویک طبقه گزارش کرده است. البته برخلاف روش معمول سیره‌نویسان و حتى برخلاف سایر کتاب‌هاى خود ذهبى که ابتدا به سیره نبوى پرداخته مى‌شود، او در این کتاب هیچ مطلبى درباره سیره نبوى ننوشته و آن را از سیره خلفاى راشدین آغاز کرده است و سپس به شرح و ترجمه احوال صحابه، تابعین و راویان قرون هفت‌گانه پرداخته است<ref>ر.ک: همان</ref>. | به‌هرحال او در این کتاب، رجال همه هفت قرن تاریخ اسلام را در بیست‌ویک طبقه گزارش کرده است. البته برخلاف روش معمول سیره‌نویسان و حتى برخلاف سایر کتاب‌هاى خود ذهبى که ابتدا به سیره نبوى پرداخته مى‌شود، او در این کتاب هیچ مطلبى درباره سیره نبوى ننوشته و آن را از سیره خلفاى راشدین آغاز کرده است و سپس به شرح و ترجمه احوال صحابه، تابعین و راویان قرون هفت‌گانه پرداخته است<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248650&catid=24055 ر.ک: همان]</ref>. | ||
ذهبى در این کتاب فقط به اشاره اجمالى و شرح مختصرى از احوال مهم‌ترین شخصیت‌هاى جهان اسلام پرداخته و از پرداختن به تعداد زیادى از راویان و همچنین از طول و تفصیل دادن به مشاهیر و اعلام و جزئیات زندگانى آنها اجتناب کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ذهبى در این کتاب فقط به اشاره اجمالى و شرح مختصرى از احوال مهم‌ترین شخصیت‌هاى جهان اسلام پرداخته و از پرداختن به تعداد زیادى از راویان و همچنین از طول و تفصیل دادن به مشاهیر و اعلام و جزئیات زندگانى آنها اجتناب کرده است<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248650&catid=24055 ر.ک: همان]</ref>. | ||
با توجه به رفاقت و ارتباط نزدیکى که ذهبى با ابن تیمیه داشت، به‌شدت از ابن تیمیه پیروى کرده و لجاجت و عناد خاصى نسبت به شیعیان و عقاید شیعه اظهار کرده است. او در همه کتاب‌هاى خود این خط مشى را در پیش گرفته و تعابیر بسیار تند و شدیدى را در نقد و تضعیف راویان شیعه به‌کار برده است. او به‌ویژه در این کتاب، اصطلاحات و تعابیرى نظیر: «كذاب»، «كل بلاء فيه»، «رافضي كذاب» و «رافضي ليس بثقة»، به‌کار بسته است؛ ازاین‌جهت، مطالب وى مورد توجه علماى اهل سنت واقع شده است. البته على‌رغم چنین عناد و کینه‌ورزى بر ضد شیعه، به نقل احادیث راویان شیعه پرداخته و از بزرگان علماى شیعه، با عظمت و تجلیل یاد کرده و نیز از منابع مهم تاریخى و رجالى آنان بهره برده و به شرح احوال رجال زیادى از راویان شیعه پرداخته است؛ ازاین‌جهت، آثار وى به‌ویژه کتاب حاضر، براى علماى شیعه حائز اهمیت است. جنبه دیگر اهمیت کتاب، در این است که به شرح حال بانوان راوىِ حدیث پرداخته و نیز غالب مطالب علماى شیعیان را نقل کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | با توجه به رفاقت و ارتباط نزدیکى که ذهبى با ابن تیمیه داشت، به‌شدت از ابن تیمیه پیروى کرده و لجاجت و عناد خاصى نسبت به شیعیان و عقاید شیعه اظهار کرده است. او در همه کتاب‌هاى خود این خط مشى را در پیش گرفته و تعابیر بسیار تند و شدیدى را در نقد و تضعیف راویان شیعه به‌کار برده است. او به‌ویژه در این کتاب، اصطلاحات و تعابیرى نظیر: «كذاب»، «كل بلاء فيه»، «رافضي كذاب» و «رافضي ليس بثقة»، به‌کار بسته است؛ ازاین‌جهت، مطالب وى مورد توجه علماى اهل سنت واقع شده است. البته على‌رغم چنین عناد و کینه‌ورزى بر ضد شیعه، به نقل احادیث راویان شیعه پرداخته و از بزرگان علماى شیعه، با عظمت و تجلیل یاد کرده و نیز از منابع مهم تاریخى و رجالى آنان بهره برده و به شرح احوال رجال زیادى از راویان شیعه پرداخته است؛ ازاین‌جهت، آثار وى به‌ویژه کتاب حاضر، براى علماى شیعه حائز اهمیت است. جنبه دیگر اهمیت کتاب، در این است که به شرح حال بانوان راوىِ حدیث پرداخته و نیز غالب مطالب علماى شیعیان را نقل کرده است<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248650&catid=24055 ر.ک: همان]</ref>. | ||
جلد پنجم، به ذیل‌های نوشته‌شده بر کتاب [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]]، اختصاص یافته است که به‌ترتیب عبارتند از «ذيل تذكرة الحفاظ» نوشته [[حسینی، محمد بن علی|ابوالمحاسن دمشقی]]<ref>ر.ک: متن کتاب، ج5، ص3-32</ref>، «ذيل طبقات الحفاظ» ابوالفضل مکی<ref>ر.ک: همان، ص47-160</ref> و «ذيل طبقات الحفاظ» [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]<ref>ر.ک: همان، ص223-255</ref>. | جلد پنجم، به ذیل‌های نوشته‌شده بر کتاب [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]]، اختصاص یافته است که به‌ترتیب عبارتند از «ذيل تذكرة الحفاظ» نوشته [[حسینی، محمد بن علی|ابوالمحاسن دمشقی]]<ref>[https://noorlib.ir/book/view/30708/%D8%AA%D8%B0%DA%A9%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8?pageNumber=3&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ج5، ص3-32]</ref>، «ذيل طبقات الحفاظ» ابوالفضل مکی<ref>[https://noorlib.ir/book/view/30708/%D8%AA%D8%B0%DA%A9%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8?pageNumber=47&viewType=pdf ر.ک: همان، ص47-160]</ref> و «ذيل طبقات الحفاظ» [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]<ref>[https://noorlib.ir/book/view/30708/%D8%AA%D8%B0%DA%A9%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8?pageNumber=223&viewType=pdf ر.ک: همان، ص223-255]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
این کتاب بارها در کشورهاى اسلامى به چاپ رسیده<ref>ر.ک: بی‌نام</ref> و اهمیت فراوان آن در میان مسلمانان، موجب شده است که برخی مورخان بعدی، بر آن ذیل بنویسند؛ از جمله [[حسینی، محمد بن علی|ابوالمحاسن محمد بن علی بن حسن حسینی دمشقی]] (متوفی 764ق)، [[ابن فهد، محمد بن محمد|تقی‌الدین محمد بن محمد بن فهد هاشمی مکی]] (متوفی 871ق) و محمد بن عبدالعزیز بن عمر بن محمد بن فهد (متوفی 954ق)<ref>ر.ک: باغستانی، اسماعیل</ref>. | این کتاب بارها در کشورهاى اسلامى به چاپ رسیده<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248650&catid=24055 ر.ک: بی‌نام]</ref> و اهمیت فراوان آن در میان مسلمانان، موجب شده است که برخی مورخان بعدی، بر آن ذیل بنویسند؛ از جمله [[حسینی، محمد بن علی|ابوالمحاسن محمد بن علی بن حسن حسینی دمشقی]] (متوفی 764ق)، [[ابن فهد، محمد بن محمد|تقی‌الدین محمد بن محمد بن فهد هاشمی مکی]] (متوفی 871ق) و محمد بن عبدالعزیز بن عمر بن محمد بن فهد (متوفی 954ق)<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=13551 ر.ک: باغستانی، اسماعیل]</ref>. | ||
فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و فهرست تراجم اعلام کتاب، در انتهای جلد پنجم آمده و در پاورقی‌ها که توسط محقق نوشته شده، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است. | فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و فهرست تراجم اعلام کتاب، در انتهای جلد پنجم آمده و در پاورقی‌ها که توسط محقق نوشته شده، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است. | ||