تحقيق النصرة بتلخيص معالم دار الهجرة
تحقيق النصرة بتلخيص معالم دارالهجرة اثر زین‌الدین ابوبکر بن حسین مراغی عثمانی شافعی (متوفی 816ق)، اثری است ارزشمند در تاریخ محلی مدینه که با تحقیق ابویعقوب نشأت کمال، منتشر شده است.
| تحقيق النصرة بتلخيص معالم دار الهجرة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مراغی، ابوبکر بن حسین (نويسنده) کمال، ابویعقوب نشات (محقق) |
| ناشر | دار الفلاح للبحث العلمي و تحقیق التراث |
| مکان نشر | مصر - فیوم |
| سال نشر | 1430ق - 2009م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | زیارتگاههای اسلامی - عربستان سعودی - مدینه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م4 ت3262 5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب که از منابع تاریخ مدینه بشمار می‌رود، آگاهی‌هایی را پیرامون شهر مدینه، مسجدالنبی و توسعه‌های آن، مرقد نبوی، بقاع بقیع، اماکن، وادی‌ها، مسجدها، چاه‌ها و نکاتی در باب توسل و شفاعت و زیارت پیامبر(ص) به دست می‌دهد.
اثر حاضر در تداوم سنت تاریخ‌نگاری مدینه و با هدف تلخیص و تکمیل و افزایش مباحث «الدرة الثمينة في أخبار المدينة» اثر ابن نجار (متوفی ۶۴۳ق) نگارش یافته است. پیش از مراغی، مطری (متوفی ۷۴۱ق) در کتاب «التعريف بما آنست الهجرة من معالم دارالهجرة» همین کار را انجام داده و به تلخیص و تکمیل کتاب ابن نجار پرداخته بود؛ اما به نظر مراغی، کتاب مطری، وافی به مقصود نبوده؛ زیرا نتوانسته بود تمام نکات و گزارش‌ها و اهداف کتاب ابن نجار را با حفظ ایجاز و اختصار مطرح نماید. برای رفع این نقصان، مراغی کوشیده است تا گزارش‌های این دو کتاب را با حذف سلسله سند راویان و گاه جابه‌جا کردن گزارش‌ها، سامان دهد و با افزودن آگاهی‌های تکمیلی، ارزش کتابش را نسبت به دو اثر پیشین، تثبیت کند. افزون بر این، وی به تصحیح خطاها و گزارش‌های نادرست کتب پیشین پرداخته است.
اهمیت کتاب
سخاوی اهمیت «تحقيق النصرة» و عنایت عالمان و مورخان به این کتاب را یادآوری کرده است. از وجوه اهمیت «تحقيق النصرة»، حفظ و نقل گزارش‌های کتاب‌های پیشین است که بیشتر آن‌ها از دست رفته‌اند. مراغی منقولاتی گسترده از کتاب «أخبار دارالهجرة» رزین بن معاویه عبدری (متوفی ۵۲۵ق) آورده است. بسیاری از مباحث کتاب عبدری، از طریق همین نقل‌های مراغی قابل بازسازی است. پیش از «تحقيق النصرة»، در منابع تاریخ مدینه، به کتاب عبدری نپرداخته‌اند.
همچنین گزارش‌های بسیار از «أخبار المدينة» ابن زباله (متوفی حدود۲۰۰ق) در کتاب مراغی به چشم می‌خورد. نیز یکی از مصادر و منابع «تحقيق النصرة»، کتاب «أخبار المدينة» یحیی بن حسن علوی (متوفی ۲۷۷ق) است. ۲۶ گزارش که از این کتاب آمده، از دسترسی نویسنده به اصل کتاب حکایت دارد؛ درحالی‌که ابن نجار در «الدرة الثمينة» توانسته تنها چند نقل کوتاه از کتاب علوی بیاورد.
توجه مورخان مدینه از جمله سمهودی (متوفی ۹۱۱ق) در نقل گسترده گزارش‌های «تحقيق النصرة»، نشانه اهمیت این کتاب است. گوشه‌هایی از کتاب مراغی درباره مسجدالنبی، شکل و تصویر قبور سه‌گانه، مسجد قبا، وادی مهزور، توسل و موضوعات دیگر مورد توجه سمهودی قرار گرفته و وی آن‌ها را نقل کرده است. برخی دانشوران شیعه در موضوعاتی که با انگیزه‌ها و آموزه‌های شیعه پیوند دارد، مانند بحث از باب علی (از ابواب مسجدالنبی) و توسل، به کتاب «تحقيق النصرة» استناد کرده‌اند.
روش مؤلف
روش مراغی، جمع میان نقل و مشاهده است. او در وصف هر موضوع، از گزارش‌های منابع پیشین بهره می‌گیرد و دیده‌های خویش را نیز می‌افزاید. دقت در نقل گزارش‌ها و اندازه‌گیری‌ها، از ویژگی‌های روش تاریخ‌نگاری مراغی است. از ویژگی‌های مراغی، افزودن مبحث کلامی «توسل» به این کتاب، به‌تناسب بحث از زیارت نبوی است.
در متن کتاب به تاریخ نگارش «تحقيق النصرة» در سال ۷۶۶ق، اشاره شده است. درباره عنوان کتاب که نام انتخابی خود مراغی است، تنها یک نکته مبهم در کلمه «تلخیص» وجود دارد. این قید به کتاب «الدرة الثمينة في أخبار المدينة» ابن نجار مرتبط نیست؛ زیرا «تحقيق النصرة»، خلاصه «الدرة الثمينة» نیست، گرچه «الدره» یکی از مصادر مهم و اصلی مراغی است. بنابراین، مقصود مراغی از قید «تلخیص»، گزارش تاریخ و معرفی مساجد و اماکن مدینه به‌صورت مختصر و با رعایت ایجاز است.
موضوعات کتاب
موضوعات کتاب در یک مقدمه، چهار باب و فصول متعدد تنظیم شده‌اند. در مقدمه، طی سه فصل، نخست، روایاتی درباره جایگاه و فضیلت مدینه از منابع حدیث اهل سنت مانند صحیح بخاری و صحیح مسلم نقل شده است. در فصل دوم، گزارشی کوتاه از نام‌های مدینه مانند عذرا ، مطیبه و طیبه، یثرب و نیز اشاره‌ای به قبیله‌ها و تیره‌های اوس و خزرج آمده است. گزارش مطری از ۳۰۰ صنعتگر و کارگر یهودی ساکن قریه یثرب، با نقد مراغی مواجه شده؛ زیرا به نظر وی، این صنعتگران در منطقه زهره، یکی از مناطق مجاور مدینه، ساکن بوده‌اند. در فصل بعد، به فضیلت‌ها و اهمیت مسجدالنبی و روضه شریفه در احادیث اسلامی اشاره گشته است[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: احمدی میرآقا، علی
منابع مقاله
احمدی میرآقا، علی، «تحقيق النصرة بتلخيص معالم دارالهجرة»، برگرفته از سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، چهارشنبه 12 اردیبهشت 1403، به آدرس: https://hajj.ir/fa/content/id/id=86818/token=69f9ad02919c0d76455b128e5eac1f0adcc93623