۸۱٬۸۲۴
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'هاي' به 'های') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (ویرایش Hbaghizadeh (بحث) به آخرین تغییری که Wikinoor.ir انجام داده بود واگردانده شد) برچسب: واگردانی |
||
(۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| شابک =964-435-331-5 | | شابک =964-435-331-5 | ||
| تعداد جلد =8 | | تعداد جلد =8 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =02863 | ||
| کتابخوان همراه نور =02863 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
خط ۳۲: | خط ۳۳: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''تجارب الأمم''' يكى از كتابهایى است كه [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تأليف كرده است. با نگاهى به مقدمه تجارب الامم روشن مىشود كه تاريخ در نظر [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] مشتمل بر رويدادهایى است كه انسان مىتواند در زندگى فردى و اجتماعى خويش از آن پند گيرد و آن را در پيشامدهایى كه مانندش هميشه پيش مىآيد و همتايش پيوسته روى مىدهد فرا روى خويش بدارد. هنگامى كه انسان آن حوادث و ارزشهاى آزمونىاش را بشناسد و از آن پند گيرد، اين سبب خواهد شد تا از حوادثى كه در تاريخ بر سر مردمى آمده است بپرهيزد و بدان چه سبب نيكبختى مردمى بوده است چنگ زند.اين تفكر، بر نظر ديگرش استوار است كه مىگويد:كارهاى جهان همانند و در خور يكديگرند و انسان مىتواند امروز را با ديروز بسنجد و در پرتو آزمونهایى كه در كردار پيشينيان مىيابد راه خويش را برگزيند.از سويى [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] بر اين باور است كه رويدادهایى كه در گذشته روى داده، و انسان از مطالعه تاريخ بر آن آگاه مىشود، گويى همگى آزمونهاى خود اويند، گويى خود بدانها دچار آمده و در برخورد با آنها فرزانه و استوار شده و با نگرش در كارهایى كه خود تجربهشان نكرده كارشناس شده است.تا آنجا كه آنها را پيش از روى دادن باز مىشناسد و دشواريهاى خويش را چون مردى كاردان مىپذيرد و در برخورد با آنها همان مىكند كه سودمندتر و مناسبتر است. | |||
'''تجارب الأمم''' يكى از | |||
با اين همه، [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] چنين دريافته است كه گزارشهاى درست تاريخ غرق در قصههایى است بىپايه و آميخته با افسانهها و متلهایى كه سودشان جز خواب آوردن يا سرگرمى نيست.از اينرو، همه آن گزارشها را در بوته نقد مىنهد و آنچه را كه ارزشمند است از آن بيرون مىكشد و آنچه را كه تهى از ارزش تاريخى است به سويى مىافكند. | با اين همه، [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] چنين دريافته است كه گزارشهاى درست تاريخ غرق در قصههایى است بىپايه و آميخته با افسانهها و متلهایى كه سودشان جز خواب آوردن يا سرگرمى نيست.از اينرو، همه آن گزارشها را در بوته نقد مىنهد و آنچه را كه ارزشمند است از آن بيرون مىكشد و آنچه را كه تهى از ارزش تاريخى است به سويى مىافكند. | ||
خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
نكته ديگرى كه در كار [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] چشمگير است اين است كه وى تاريخ خود را در كمال بىطرفى نوشته است و چنان كه مارگليوث نيز اشاره مىكند، وى در خدمت اميران و وزيران آلبويه مىزيسته و از نزدیک ان ايشان بوده است.از اينرو انتظار مىرفت كه در تاريخش، ايشان را بىدريغ ستايش كند.ولى مىبينيم كه نه تنها از ايشان جانب نگاه نداشته، بل بىطرفى شگرفى نشان داده و بد و نيك خوى و كردارشان را باز نموده است. | نكته ديگرى كه در كار [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] چشمگير است اين است كه وى تاريخ خود را در كمال بىطرفى نوشته است و چنان كه مارگليوث نيز اشاره مىكند، وى در خدمت اميران و وزيران آلبويه مىزيسته و از نزدیک ان ايشان بوده است.از اينرو انتظار مىرفت كه در تاريخش، ايشان را بىدريغ ستايش كند.ولى مىبينيم كه نه تنها از ايشان جانب نگاه نداشته، بل بىطرفى شگرفى نشان داده و بد و نيك خوى و كردارشان را باز نموده است. | ||
== منابع | == منابع مسكويه در نوشتن تجارب الأمم == | ||
خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
#[[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]]، چنان كه گفتيم، [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] قبل از هركس و هر منبع، به طبرى توجه داشته و بيشتر مواد كتابش را از او گرفته است.زيرا [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تاريخ كهن را-پس از حذف آنچه به كارش نمىآمده است، و با افزودن متون پر ارزش و اضافاتى كه از منابع ديگر آورده، از روزگار اوشهنگ، يا چنان كه خود گويد، از دوران پس از طوفان تا سال 295 هجرى، پا به پاى طبرى-اما به شيوه خويش-پيش مىآيد، با توجه به اين كه [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] خود تا سال 302 هجرى را در بر مىگيرد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تنها تاريخنگارى نيست كه از سرچشمه طبرى مىنوشد و از گزارشهاى او در كتاب خود سود مىجويد.كيست كه به طبرى تكيه نكرده است؟اينك [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] كه در مقدمهاش گويد: | #[[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]]، چنان كه گفتيم، [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] قبل از هركس و هر منبع، به طبرى توجه داشته و بيشتر مواد كتابش را از او گرفته است.زيرا [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تاريخ كهن را-پس از حذف آنچه به كارش نمىآمده است، و با افزودن متون پر ارزش و اضافاتى كه از منابع ديگر آورده، از روزگار اوشهنگ، يا چنان كه خود گويد، از دوران پس از طوفان تا سال 295 هجرى، پا به پاى طبرى-اما به شيوه خويش-پيش مىآيد، با توجه به اين كه [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] خود تا سال 302 هجرى را در بر مىگيرد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تنها تاريخنگارى نيست كه از سرچشمه طبرى مىنوشد و از گزارشهاى او در كتاب خود سود مىجويد.كيست كه به طبرى تكيه نكرده است؟اينك [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] كه در مقدمهاش گويد: | ||
#:«من به تاريخ بزرگى كه امام ابوجعفر طبرى نوشته است آغاز كردم.زيرا وى | #:«من به تاريخ بزرگى كه امام ابوجعفر طبرى نوشته است آغاز كردم.زيرا وى تكياه همگان است و به هنگام اختلاف، همگان به او رجوع كنند.همه گزارشهایى را كه درباره زندگى كسان در كتاب طبرى آمده است در تاريخ خود آوردهام.هيچ شرح حالى را فرو نگذاشتهام.طبرى در اكثر رويدادها گزارشهاى متعدد آورده است.من كاملترين آنها را از كتاب او برگرفتهام و از روايات ديگران مطالبى را كه در طبرى نبود بر آن افزودهام.چون از اين كار بپرداختم در تاريخهاى مشهور نيز نگريستم و از اين تاريخها [از جمله تجارب الامم ]نيز مطالبى كه در طبرى نبود بر آن چه از طبرى گرفته بودم افزودم.» | ||
#:آن چه درباره [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] گفتيم درباره بسيارى ديگر، از جمله [[ابن خلدون]] نيز راست مىآيد،(نگاه كنيد به العبر 4:1140).زيرا [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] سرچشمهاى است جوشان از روايات درست و نادرستى كه طبرى به قصد حفظ و نگهدارى آنها، همه را در كتاب خود گرد كرده است.طبرى چنان كه در مقدمهاش گويد بر آن نيست كه روايات را در ترازوى سنجش خويش نهد يا تعديل كند، يا درباره آن سخنى گويد.ولى مورخان پسين كه از او بسيار گرفتهاند، برگرفتهشان را در قالبهایى ريختهاند كه براى خود برگزيده بودهاند و هر كدام بر پايه نگرش و پسند خويش بدان شكل و جهت بخشيدهاند.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] نيز از همين مورخان است كه او نيز از طبرى بسيار گرفته است.ولى وى كسى نيست كه گزارشهاى ديگران را بى هيچ سنجش و نقد يكسره در كتاب خويش بريزد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تنها به گزارشهایى ارج مىنهد كه داراى ارزش تاريخى است و آنها را با معيار گزينش خويش سازگار مىيابد: گزارشهایى كه به هدف و نگرش مبتنى بر فلسفه اخلاق او كه در مقدمهاش از آن سخن گفته و در آثار ديگرش بر آن اصرار ورزيده است، خدمتى تواند كرد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] را در نزد ابوبكر احمد بن كامل قاضى كه از ياران طبرى بوده است خوانده و از او اجازه روايت گرفته بوده است.خود، در تجارب الامم در شرح حوادث سال 350 هجرى گويد: «در اين سال ابوبكر احمد بن كامل قاضى درگذشت.من [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] را از او شنيدهام.وى از ياران ابوجعفر [طبرى ]بوده، خود از وى بسيار شنيده بوده است. ولى من از روايات طبرى جز همين كتاب را از ابوبكر قاضى نشنيدهام، كه برخى به قراءت در نزد او، و برخى به اجازت از او بوده است.وى در شارع عبدالصمد مىزيسته و من با وى بسيار نشستهام.» | #:آن چه درباره [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] گفتيم درباره بسيارى ديگر، از جمله [[ابن خلدون]] نيز راست مىآيد،(نگاه كنيد به العبر 4:1140).زيرا [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] سرچشمهاى است جوشان از روايات درست و نادرستى كه طبرى به قصد حفظ و نگهدارى آنها، همه را در كتاب خود گرد كرده است.طبرى چنان كه در مقدمهاش گويد بر آن نيست كه روايات را در ترازوى سنجش خويش نهد يا تعديل كند، يا درباره آن سخنى گويد.ولى مورخان پسين كه از او بسيار گرفتهاند، برگرفتهشان را در قالبهایى ريختهاند كه براى خود برگزيده بودهاند و هر كدام بر پايه نگرش و پسند خويش بدان شكل و جهت بخشيدهاند.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] نيز از همين مورخان است كه او نيز از طبرى بسيار گرفته است.ولى وى كسى نيست كه گزارشهاى ديگران را بى هيچ سنجش و نقد يكسره در كتاب خويش بريزد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تنها به گزارشهایى ارج مىنهد كه داراى ارزش تاريخى است و آنها را با معيار گزينش خويش سازگار مىيابد: گزارشهایى كه به هدف و نگرش مبتنى بر فلسفه اخلاق او كه در مقدمهاش از آن سخن گفته و در آثار ديگرش بر آن اصرار ورزيده است، خدمتى تواند كرد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] را در نزد ابوبكر احمد بن كامل قاضى كه از ياران طبرى بوده است خوانده و از او اجازه روايت گرفته بوده است.خود، در تجارب الامم در شرح حوادث سال 350 هجرى گويد: «در اين سال ابوبكر احمد بن كامل قاضى درگذشت.من [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] را از او شنيدهام.وى از ياران ابوجعفر [طبرى ]بوده، خود از وى بسيار شنيده بوده است. ولى من از روايات طبرى جز همين كتاب را از ابوبكر قاضى نشنيدهام، كه برخى به قراءت در نزد او، و برخى به اجازت از او بوده است.وى در شارع عبدالصمد مىزيسته و من با وى بسيار نشستهام.» | ||
#گنجينههاى بزرگ و گرانبهاى آل بويه.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] در تجارب الامم حتى نسبت به دورهاى كه موازى طبرى است بويژه در روزگار پيش از اسلام، متنهاى بىنظير و پر ارزشى را مىآورد كه در آثار مورخانى چون طبرى، [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]]، [[ابن خلدون]] و ديگران ديده نمىشود.براى نمونه اندرز اردشير را نام بايد برد كه به تعبير مينوی «ترجمه عربى آن امروزه در كتاب تجارب الامم براى ما محفوظ و على العجاله بعد از اوستا قديمترين سندى است كه در شكل كتاب براى ما باقى مانده است.» يا زندگینامه خود نوشته (اتوبيوگرافى) انوشروان و سخنرانى او كه سرشار از اطلاعات صريح و مستنبطى است كه پژوهندگان تاريخ آن دوره را براستى به كار مىآيد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] اين متنهاى بىهمتا و اين اضافات پر ارج را كه ويژه كتاب او است از كجا آورده است؟[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] افزون بر جنبههاى فلسفى و استادى و عضويت در انجمنهاى علمى زمان و عنوانهاى ديگر، سرپرست كتابخانههاى بزرگ وزيران و اميران آلبويه، همچون ابن العميد و پسرش ابوالفتح و سپس كتابخانه بزرگ عضدالدوله ديلمى بوده است.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] به مدت هفت سال خازن كتابخانه ابن العميد بود،(تجارب ج 6 حوادث سال 359 ه) کتابخانهاى كه فهرست آن 1056 برگ بود(44 كراسه 24 برگ-آدام متز 1:297) و سرشار از کتابهایى كه همه زمينههاى علم و ادب را شامل مىگرديد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] خود گويد(حوادث سال 355) کتابهاى آن بيش از صد بار مىشد.يا كتابخانه بزرگ عضدالدوله ديلمى، كسى كه [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تجارب الأمم را هم به نام او نوشته است.مقدسى در احسن التقاسيم (ص 449)آن را چنين وصف مىكند: «گنجورى از بزرگان شهر بر اين كتابخانه اشراف دارد.هيچ كتابى نبود كه تا آن زمان تصنيف شده باشد و عضدالدوله آن را در كتابخانهاش گرد نياورده باشد.در هر سوى آن گنجينههایى است.به همه ديوارهاى دالان و آن گنجينهها، اطاقكهایى از چوب منقوش به درازاى يك قد و پهناى يك ذرع چسبيده است...دفترها بر رفها چيده شدهاند.براى هر دسته از آنها اطاقكها و فهرستهایى است ويژه كه نام کتابها در آن ثبت شده است. جز بزرگان كسى را بدان راه نيست.» بدون شك، [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] از اين گنجينهها سود فراوانى برده است.مايههاى تاريخى ويژهاى كه منحصرا در كتاب او ديده مىشود-خواه درباره پيش از اسلام خواه پس از اسلام-برگرفته از منابعى است كه در آن گنجينهها فراهم بوده است. | #گنجينههاى بزرگ و گرانبهاى آل بويه.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] در تجارب الامم حتى نسبت به دورهاى كه موازى طبرى است بويژه در روزگار پيش از اسلام، متنهاى بىنظير و پر ارزشى را مىآورد كه در آثار مورخانى چون طبرى، [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]]، [[ابن خلدون]] و ديگران ديده نمىشود.براى نمونه اندرز اردشير را نام بايد برد كه به تعبير مينوی «ترجمه عربى آن امروزه در كتاب تجارب الامم براى ما محفوظ و على العجاله بعد از اوستا قديمترين سندى است كه در شكل كتاب براى ما باقى مانده است.» يا زندگینامه خود نوشته (اتوبيوگرافى) انوشروان و سخنرانى او كه سرشار از اطلاعات صريح و مستنبطى است كه پژوهندگان تاريخ آن دوره را براستى به كار مىآيد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] اين متنهاى بىهمتا و اين اضافات پر ارج را كه ويژه كتاب او است از كجا آورده است؟[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] افزون بر جنبههاى فلسفى و استادى و عضويت در انجمنهاى علمى زمان و عنوانهاى ديگر، سرپرست كتابخانههاى بزرگ وزيران و اميران آلبويه، همچون ابن العميد و پسرش ابوالفتح و سپس كتابخانه بزرگ عضدالدوله ديلمى بوده است.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] به مدت هفت سال خازن كتابخانه ابن العميد بود،(تجارب ج 6 حوادث سال 359 ه) کتابخانهاى كه فهرست آن 1056 برگ بود(44 كراسه 24 برگ-آدام متز 1:297) و سرشار از کتابهایى كه همه زمينههاى علم و ادب را شامل مىگرديد.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] خود گويد(حوادث سال 355) کتابهاى آن بيش از صد بار مىشد.يا كتابخانه بزرگ عضدالدوله ديلمى، كسى كه [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] تجارب الأمم را هم به نام او نوشته است.مقدسى در احسن التقاسيم (ص 449)آن را چنين وصف مىكند: «گنجورى از بزرگان شهر بر اين كتابخانه اشراف دارد.هيچ كتابى نبود كه تا آن زمان تصنيف شده باشد و عضدالدوله آن را در كتابخانهاش گرد نياورده باشد.در هر سوى آن گنجينههایى است.به همه ديوارهاى دالان و آن گنجينهها، اطاقكهایى از چوب منقوش به درازاى يك قد و پهناى يك ذرع چسبيده است...دفترها بر رفها چيده شدهاند.براى هر دسته از آنها اطاقكها و فهرستهایى است ويژه كه نام کتابها در آن ثبت شده است. جز بزرگان كسى را بدان راه نيست.» بدون شك، [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] از اين گنجينهها سود فراوانى برده است.مايههاى تاريخى ويژهاى كه منحصرا در كتاب او ديده مىشود-خواه درباره پيش از اسلام خواه پس از اسلام-برگرفته از منابعى است كه در آن گنجينهها فراهم بوده است. | ||
خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
نام كتاب بىهيچ كاست و فزود تجارب الامم [آزمونهاى مردمان] است.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] در مقدمهاى كه بر تصنيفش نوشته به نام كتابش تصريح كرده است.در مقدمهاش مىگويد: «پس، اين كتاب را گرد آوردهام و آن را تجارب الامم ناميدهام.» دستهاى از نويسندگان، از جمله [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]](7:118،868) و قفطى (ص 331) و بيهقى (صص 18-19) و ابن خلكان (2:9) و [[ابن خلدون]](3:772) و خوانسارى (1:255) نام اثر [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] را درست ضبط كرده چيزى بر آن نيفزودهاند.ولى در آثار هر يك از ابوسليمان (ص 347) و روذرواى در ذيل(ص 5) و سخاوى به نقل از اتحاف الورى (روزنتال:441) دنباله «و عواقب الهمم» بر آن افزوده شده است.اين افزوده در اعيان الشيعه عاملى (10:146) به صورت تعاقب الهمم است كه كايتانى)inateaC((مقدمه عكسى)آن را biqaaT به كسر قاف ضبط كرده است كه از دو جهت نادرست است.اين افزودهها به هر صورت كه باشد، از سجع گرايى كه بويژه در نامگذارى کتابها باب بوده است سرچشمه مىگيرد.اين شيوه چندان رايج بوده است كه كاتبان و ناسخان، اگر نام كتابى را بدون دو پاره هماهنگ مىديدند خود بر آن سجعى مىافزودهاند.بارى، افزوده تعاقب الهمم يا عواقب الهمم ساختگى است و بخشى از نام كتاب [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] نيست.زيرا چنان كه در آغاز گفتيم، وى خود به نام كتابش تصريح كرده است.شگفتى در اين است كه كاتب يا نسخهبردارى كه مقدمه كتاب را و تصريح [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] را خود در اين باره رونويس كرده است مىبينيم در عبارات پايانى | نام كتاب بىهيچ كاست و فزود تجارب الامم [آزمونهاى مردمان] است.[[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] در مقدمهاى كه بر تصنيفش نوشته به نام كتابش تصريح كرده است.در مقدمهاش مىگويد: «پس، اين كتاب را گرد آوردهام و آن را تجارب الامم ناميدهام.» دستهاى از نويسندگان، از جمله [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]](7:118،868) و قفطى (ص 331) و بيهقى (صص 18-19) و ابن خلكان (2:9) و [[ابن خلدون]](3:772) و خوانسارى (1:255) نام اثر [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] را درست ضبط كرده چيزى بر آن نيفزودهاند.ولى در آثار هر يك از ابوسليمان (ص 347) و روذرواى در ذيل(ص 5) و سخاوى به نقل از اتحاف الورى (روزنتال:441) دنباله «و عواقب الهمم» بر آن افزوده شده است.اين افزوده در اعيان الشيعه عاملى (10:146) به صورت تعاقب الهمم است كه كايتانى)inateaC((مقدمه عكسى)آن را biqaaT به كسر قاف ضبط كرده است كه از دو جهت نادرست است.اين افزودهها به هر صورت كه باشد، از سجع گرايى كه بويژه در نامگذارى کتابها باب بوده است سرچشمه مىگيرد.اين شيوه چندان رايج بوده است كه كاتبان و ناسخان، اگر نام كتابى را بدون دو پاره هماهنگ مىديدند خود بر آن سجعى مىافزودهاند.بارى، افزوده تعاقب الهمم يا عواقب الهمم ساختگى است و بخشى از نام كتاب [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] نيست.زيرا چنان كه در آغاز گفتيم، وى خود به نام كتابش تصريح كرده است.شگفتى در اين است كه كاتب يا نسخهبردارى كه مقدمه كتاب را و تصريح [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] را خود در اين باره رونويس كرده است مىبينيم در عبارات پايانى دستنوشتهاش، مقدمه مصنف و نامگذارى خود صاحب اثر را از ياد برده، نام كتاب را يك بار تجارب الامم و عواقب الهمم و بار ديگر عواقب الهمم و تجارب الامم نوشته است. | ||
== نسخههاى خطى متن عربى تجارب الامم == | == نسخههاى خطى متن عربى تجارب الامم == | ||
خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
از نسخههاى خطى تجارب الامم جز دو نسخه كه از ديد كميت كامل است، و نيز چند پاره نسخه، در دست نيست: | از نسخههاى خطى تجارب الامم جز دو نسخه كه از ديد كميت كامل است، و نيز چند پاره نسخه، در دست نيست: | ||
#اياصوفيا (شماره 3116 تا 3121).در تصحيح متن تجارب الأمم اساس كار ما همين نسخه است.اين نسخه از لحاظ كميت كامل است و همه بخشهاى ششگانه تجارب الامم را (بدون احتساب ذيل) در بر مىگيرد.به خط محمد بن على بن محمد ابوطاهر بلخى است.كتابت بخش نخست در ربيعالاول سال پانصد و پنج(505) هجرى و بخش پايانى آن يعنى بخش ششم در ربيعالاول سال پانصد و شش(506) هجرى يعنى در مدت يك سال پايان پذيرفت.قطع نسخه كوچك است.هر صفحه داراى 12 سطر و هر سطر مشتمل بر 13 كلمه است.آغاز بخش نخست پس از بسم الله الرحمن الرحيم، چنين است: «الحمد لله رب العالمين، حمد الشاكرين و صلواته على محمد النبيّ و آله أجمعين.قد أنعم الله علينا معاشر خدم مولانا الملك السيد الأجلّ...»، و پايان بخش ششم چنين:إلاّ أنّه لم يظهر أمره لأحد.هذا آخر ما عمله الأستاذ ابوعلى احمد بن محمد بن يعقوب [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] - | #اياصوفيا (شماره 3116 تا 3121).در تصحيح متن تجارب الأمم اساس كار ما همين نسخه است.اين نسخه از لحاظ كميت كامل است و همه بخشهاى ششگانه تجارب الامم را (بدون احتساب ذيل) در بر مىگيرد.به خط محمد بن على بن محمد ابوطاهر بلخى است.كتابت بخش نخست در ربيعالاول سال پانصد و پنج(505) هجرى و بخش پايانى آن يعنى بخش ششم در ربيعالاول سال پانصد و شش(506) هجرى يعنى در مدت يك سال پايان پذيرفت.قطع نسخه كوچك است.هر صفحه داراى 12 سطر و هر سطر مشتمل بر 13 كلمه است.آغاز بخش نخست پس از بسم الله الرحمن الرحيم، چنين است: «الحمد لله رب العالمين، حمد الشاكرين و صلواته على محمد النبيّ و آله أجمعين.قد أنعم الله علينا معاشر خدم مولانا الملك السيد الأجلّ...»، و پايان بخش ششم چنين:إلاّ أنّه لم يظهر أمره لأحد.هذا آخر ما عمله الأستاذ ابوعلى احمد بن محمد بن يعقوب [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] -رضىاللهعنه-و صلواته عليه محمد النبىّ و آله أجمعين و حسبنا و نعم الوكيل. | ||
#:بخشبندى نسخه اياصوفيا چنين است: | #:بخشبندى نسخه اياصوفيا چنين است: | ||
#:بخش نخست:اياصوفيا، شماره 3116.تعداد برگ 296(591 ص) اين بخش رخدادهاى تاريخى را از روزگار پيشداديان تا سال 37 هجرى در بر مىگيرد. | #:بخش نخست: اياصوفيا، شماره 3116.تعداد برگ 296(591 ص) اين بخش رخدادهاى تاريخى را از روزگار پيشداديان تا سال 37 هجرى در بر مىگيرد. | ||
#:بخش دوم:اياصوفيا، شماره 3117، كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، ميكرو فيلم شماره 120 و عكس شماره 290.مشتمل بر حوادث سال 38 تا سال 103 هجرى. | #:بخش دوم:اياصوفيا، شماره 3117، كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، ميكرو فيلم شماره 120 و عكس شماره 290.مشتمل بر حوادث سال 38 تا سال 103 هجرى. | ||
#:بخش سوم:اياصوفيا، شماره 3118.تعداد برگ 297(593 ص)، كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، ميكرو فيلم شماره 121 و عكس شماره 244.مشتمل بر رخدادهاى سال 104 تا 191 هجرى. | #:بخش سوم:اياصوفيا، شماره 3118.تعداد برگ 297(593 ص)، كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، ميكرو فيلم شماره 121 و عكس شماره 244.مشتمل بر رخدادهاى سال 104 تا 191 هجرى. | ||
خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
#:نسخه اياصوفيا نسخهاى است به لحاظ قدمت و صحت نسبى بسيار ارزشمند. | #:نسخه اياصوفيا نسخهاى است به لحاظ قدمت و صحت نسبى بسيار ارزشمند. | ||
#:نسخه اياصوفيا و خاورشناسان:خاورشناس كايتانى)inateaC(بخشهاى نخست و پنجم و ششم نسخه اياصوفيا را از سوى بنياد گيب به طور عكسى)elimiscaf(منتشر كرد.(ليدن، به ترتيب در سالهاى 1909،1913،1917 م.) بنياد گيب تصميم داشت كه پس از نشر عكسى بخش 5 و 6 كه ادامه [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] به حساب مىآمد و جاى خالى آن بيشتر احساس مىشد، بخشهاى ميانى اين اثر (بخشهاى 2،3،4) را نيز دنبال كند)vix.P,ecaferP,aniteaC(تا سرانجام و در شرايط مساعد به تصحيح همه بخشها بپردازد.ولى كايتانى و يارانش در بنياد گيب به دلايلى كه شرايط دشوار جنگ اول، از آنها بود، در عمل ناكام ماندند و اين سه بخش همچنان متروك ماند.چاپ عكسى كايتانى همراه با ملحقاتى است به زبان انگليسى از اين قرار:در بخش نخست، مقدمه كايتانى (5 صفحه)، سخنى از آمدروز)zordemA(درباره [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] (13 صفحه) فهرست مطالب و فهرست اعلام بخش اول به قلم ملونى)inoleM.G(لسترنج)egnartseL.G(فهرست مطالب و فهرست اعلام را پيش از چاپ يك بار ديده بوده است. | #:نسخه اياصوفيا و خاورشناسان:خاورشناس كايتانى)inateaC(بخشهاى نخست و پنجم و ششم نسخه اياصوفيا را از سوى بنياد گيب به طور عكسى)elimiscaf(منتشر كرد.(ليدن، به ترتيب در سالهاى 1909،1913،1917 م.) بنياد گيب تصميم داشت كه پس از نشر عكسى بخش 5 و 6 كه ادامه [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] به حساب مىآمد و جاى خالى آن بيشتر احساس مىشد، بخشهاى ميانى اين اثر (بخشهاى 2،3،4) را نيز دنبال كند)vix.P,ecaferP,aniteaC(تا سرانجام و در شرايط مساعد به تصحيح همه بخشها بپردازد.ولى كايتانى و يارانش در بنياد گيب به دلايلى كه شرايط دشوار جنگ اول، از آنها بود، در عمل ناكام ماندند و اين سه بخش همچنان متروك ماند.چاپ عكسى كايتانى همراه با ملحقاتى است به زبان انگليسى از اين قرار:در بخش نخست، مقدمه كايتانى (5 صفحه)، سخنى از آمدروز)zordemA(درباره [[مسکویه، احمد بن محمد|مسكويه]] (13 صفحه) فهرست مطالب و فهرست اعلام بخش اول به قلم ملونى)inoleM.G(لسترنج)egnartseL.G(فهرست مطالب و فهرست اعلام را پيش از چاپ يك بار ديده بوده است. | ||
#:در بخش پنجم، مقدمهاى از كايتانى (4 صفحه)، فهرست مطالب و فهرست اعلام.اما در بخش ششم، جز مقدمه لسترنج(2 صفحه)چيزى پيوست نشده است.آمدروز بخشهاى پنجم و ششم نسخه اياصوفيا را با حذف 56 صفحه از آغاز بخش پنجم و الحاق 28 صفحه نخست بخش ششم به انتهاى بخش پنجم منتشر كرد و ذيل تجارب الأمم نوشته ابوشجاع ظهيرالدين روذراورى (مشتمل بر سالهاى 369 تا 389 هجرى) را همراه با بخش هشتم تاريخ ابوالحسين هلال بن المحسّن بن | #:در بخش پنجم، مقدمهاى از كايتانى (4 صفحه)، فهرست مطالب و فهرست اعلام.اما در بخش ششم، جز مقدمه لسترنج(2 صفحه)چيزى پيوست نشده است.آمدروز بخشهاى پنجم و ششم نسخه اياصوفيا را با حذف 56 صفحه از آغاز بخش پنجم و الحاق 28 صفحه نخست بخش ششم به انتهاى بخش پنجم منتشر كرد و ذيل تجارب الأمم نوشته ابوشجاع ظهيرالدين روذراورى (مشتمل بر سالهاى 369 تا 389 هجرى) را همراه با بخش هشتم تاريخ ابوالحسين هلال بن المحسّن بن ابراهیم صابى كاتب (مشتمل بر سالهاى 389 تا 393) در يك مجلد، به دو مجلد پنجم و ششم افزود.(قاهره 1914-1916)آمدروز در نيمه راه تصحيح ذيل درگذشت كه مارگليوث نيمه دوم آن را تصحيح كرد و كار را به پايان برد(مارگليوث، مقدمه).I.P(پس، همه آنچه آمدروز و در نهایت مارگليوث تصحيح و چاپ كردند دو مجلد پنجم و ششم تجارب الأمم بود با افزودن يك مجلد الحاقى (ذيل روذراورى+بخش هشتم تاريخ هلال صابى). | ||
#:ترجمه انگليسى مارگليوث:دو بخش پايانى پنجم و ششم و بخش الحاقى (روذراوى+هلال) را مارگليوث)htuoilograM(ترجمه كرد و يك مقدمه (11 صفحه) و فهرست در 144 صفحه بدان افزود كه مقدمه و فهرست در يك مجلد جداگانه است. | #:ترجمه انگليسى مارگليوث:دو بخش پايانى پنجم و ششم و بخش الحاقى (روذراوى+هلال) را مارگليوث)htuoilograM(ترجمه كرد و يك مقدمه (11 صفحه) و فهرست در 144 صفحه بدان افزود كه مقدمه و فهرست در يك مجلد جداگانه است. | ||
#:ترجمه مارگليوث همراه با متن عربى به چاپ رسيده است.(آكسفورد 1920-1921 م.). | #:ترجمه مارگليوث همراه با متن عربى به چاپ رسيده است.(آكسفورد 1920-1921 م.). | ||
خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
[[تجارب الأمم (ترجمه)]] | {{وابستهها}} | ||
[[تجارب الأمم و تعاقب الهمم]] | |||
[[تجارب الأمم (ترجمه منزوی)]] | |||
[[تجارب الأمم (ترجمه امامی)]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده: تاریخ (عمومی)]] | [[رده: تاریخ (عمومی)]] | ||
[[رده: تاریخ آسیا]] | [[رده: تاریخ آسیا]] |