۸۱٬۶۰۳
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'هگ' به '') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ؟' به '؟') |
||
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| شابک =964-315-453 | | شابک =964-315-453 | ||
| تعداد جلد =6 | | تعداد جلد =6 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =11962 | ||
| کتابخوان همراه نور =11962 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر| تاریخ فرهنگ و تمدن (ابهام زدایی)}} | |||
'''تاريخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانى به عصر اسلامى''' مجموعهاى است به زبان فارسی در باب تاثير تمدن و فرهنگ ایران پيش از اسلام به ويژه دوره ساسانى در تمدن اسلامى، همچنين شرح وضعيت فرهنگى و اجتماعى ایران در قرون نخستين اسلامى. | {{کاربردهای دیگر|ساسانیان (ابهام زدایی)}} | ||
'''تاريخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانى به عصر اسلامى'''، نوشته [[محمدی ملایری، محمد|محمد محمدی ملایری]]، مجموعهاى است به زبان فارسی در باب تاثير تمدن و فرهنگ ایران پيش از اسلام به ويژه دوره ساسانى در تمدن اسلامى، همچنين شرح وضعيت فرهنگى و اجتماعى ایران در قرون نخستين اسلامى. | |||
موضوع كتاب تاريخ و فرهنگ ایران بر خلاف آنچه كه معمولا از «تاريخ» انتظار مىرود، تاريخ سياسى نيست، بلكه بررسى مسائل فرهنگى و ادبى و مباحثى جزيى و تخصصى است كه تاثير بسزايى در تاريخ ایران داشته و كمتر به آن پرداخته شده است. از همين روى هدف نویسنده شناساندن فرهنگ و ادب ساسانى-ایرانى و فرهنگ اسلامى- ایرانى مىباشد. | موضوع كتاب تاريخ و فرهنگ ایران بر خلاف آنچه كه معمولا از «تاريخ» انتظار مىرود، تاريخ سياسى نيست، بلكه بررسى مسائل فرهنگى و ادبى و مباحثى جزيى و تخصصى است كه تاثير بسزايى در تاريخ ایران داشته و كمتر به آن پرداخته شده است. از همين روى هدف نویسنده شناساندن فرهنگ و ادب ساسانى-ایرانى و فرهنگ اسلامى- ایرانى مىباشد. | ||
خط ۳۳: | خط ۳۵: | ||
مؤلف در تشريح انگيزه خود در مطالعه پيرامون دوران انتقال از عصر ساسانى به دوران اسلامى، از نخستين پرسشهایى كه در دوران دبستان در ذهن او جوانه زده ياد مىكند و در فصلى از كتاب به گسيختگى تاريخ ادب و فرهنگ ایران اشاره نمود و مىنويسند: «از همان ايامى كه در مدرسه با دو درس از دروس آن، يكى تاريخ و ديگرى تاريخ ادبيات ایران آشنا شدم، نخستين سؤالى كه در ذهن مىگذشت، اين بود كه: چرا تاريخ ادبيات ایران بعد از اسلام، با تاريخ آغاز تدوين شعر فارسی در قرنهاى سوم و چهارم شروع مىشود؛ ولى تاريخ ایران از زمانهاى خيلى كهن، كهنتر از اسلام و حتى پيش از تاريخ مسيح و قبل از تاريخ اسكندر، آغاز | مؤلف در تشريح انگيزه خود در مطالعه پيرامون دوران انتقال از عصر ساسانى به دوران اسلامى، از نخستين پرسشهایى كه در دوران دبستان در ذهن او جوانه زده ياد مىكند و در فصلى از كتاب به گسيختگى تاريخ ادب و فرهنگ ایران اشاره نمود و مىنويسند: «از همان ايامى كه در مدرسه با دو درس از دروس آن، يكى تاريخ و ديگرى تاريخ ادبيات ایران آشنا شدم، نخستين سؤالى كه در ذهن مىگذشت، اين بود كه: چرا تاريخ ادبيات ایران بعد از اسلام، با تاريخ آغاز تدوين شعر فارسی در قرنهاى سوم و چهارم شروع مىشود؛ ولى تاريخ ایران از زمانهاى خيلى كهن، كهنتر از اسلام و حتى پيش از تاريخ مسيح و قبل از تاريخ اسكندر، آغاز مىگردد؟» به اين ترتيب وى در جستجوى پاسخى بدين سؤال به تحقيق و پژوهشى گسترده مىپردازد. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
خط ۵۵: | خط ۵۷: | ||
نویسنده جاى جاى از اقتباس اعراب از فرهنگ و ادب ایران سخن مىگويد، نيز از طبقه دهقانان و ابقاى آنها بر همان وظايف سابق و تاثيرشان در بقاى ديوانها و در نتيجه بروز بسيارى از مظاهر فرهنگ و تمدن نمونههایى را ذكر مىكند. سپس اين سؤال اساسى را مطرح مىكند كه چرا تاريخ و فرهنگ ایران در اين دوران در هالهاى از ابهام و تاريكى فرومانده است؟ نویسنده در پاسخ تعريب را مهمترين عامل دانسته و مشخص مىدارد كه تعريب؛ يعنى عربى گردانيدن چيزى كه در اصل عربى نبوده، به گونهاى كه از هر لحاظ به زىّ عربى درآيد و اصل و تبار آن فراموش گردد و اضافه مىكند كه منظور از تعريب، تعريب لغت نيست، بلكه مثلاًتعريب اشخاص؛ يعنى نسبت دادن افراد به يك طايفه عرب بر اساس نسبت مولى و بنده است. تعريب ديگر را تعريب در تاريخ برشمرده و مىگويد: منظور اين نيست كه همه كتابها عربى بوده يا به عكس، بلكه روال حاكم بر تاريخها چنان است كه قرائت آنها اين توهم را در خواننده پديد مىآورد كه در آن دورانها در اين سرزمين، نه مردم ديگرى كه در جنب كوچنشينهاى عربى وجودى قابل ذكر مىبوده و نه زبان ديگرى جز زبان عربى در آن گستره بوده، در اين تاريخها همه چيز و همه جا و همه وقت در همان قبايل و سران عرب و تحريكات آنها خلاصه مىشده و عناصر و رويدادهاى ديگر آنچنان در سايه اينان قرار گرفتهاند كه گويى اصلا نبودهاند. | نویسنده جاى جاى از اقتباس اعراب از فرهنگ و ادب ایران سخن مىگويد، نيز از طبقه دهقانان و ابقاى آنها بر همان وظايف سابق و تاثيرشان در بقاى ديوانها و در نتيجه بروز بسيارى از مظاهر فرهنگ و تمدن نمونههایى را ذكر مىكند. سپس اين سؤال اساسى را مطرح مىكند كه چرا تاريخ و فرهنگ ایران در اين دوران در هالهاى از ابهام و تاريكى فرومانده است؟ نویسنده در پاسخ تعريب را مهمترين عامل دانسته و مشخص مىدارد كه تعريب؛ يعنى عربى گردانيدن چيزى كه در اصل عربى نبوده، به گونهاى كه از هر لحاظ به زىّ عربى درآيد و اصل و تبار آن فراموش گردد و اضافه مىكند كه منظور از تعريب، تعريب لغت نيست، بلكه مثلاًتعريب اشخاص؛ يعنى نسبت دادن افراد به يك طايفه عرب بر اساس نسبت مولى و بنده است. تعريب ديگر را تعريب در تاريخ برشمرده و مىگويد: منظور اين نيست كه همه كتابها عربى بوده يا به عكس، بلكه روال حاكم بر تاريخها چنان است كه قرائت آنها اين توهم را در خواننده پديد مىآورد كه در آن دورانها در اين سرزمين، نه مردم ديگرى كه در جنب كوچنشينهاى عربى وجودى قابل ذكر مىبوده و نه زبان ديگرى جز زبان عربى در آن گستره بوده، در اين تاريخها همه چيز و همه جا و همه وقت در همان قبايل و سران عرب و تحريكات آنها خلاصه مىشده و عناصر و رويدادهاى ديگر آنچنان در سايه اينان قرار گرفتهاند كه گويى اصلا نبودهاند. | ||
مؤلف در جستجوى پاسخى خردپذير به بررسى گسيختگى وانقطاع فرهنگى ادبى بين سقوط ساسانيان تا تدوين اولين شعر فارسی (قرن 3ق.) در تاريخ ادبيات ایران پرداخته و نتيجه مىگيرد كه اين دوران نيز دوران انتقال است، نه انقطاع، چرا كه فرهنگ و ادب ایران در فرهنگ و ادب عرب مستحيل گشته تا بعدها | مؤلف در جستجوى پاسخى خردپذير به بررسى گسيختگى وانقطاع فرهنگى ادبى بين سقوط ساسانيان تا تدوين اولين شعر فارسی (قرن 3ق.) در تاريخ ادبيات ایران پرداخته و نتيجه مىگيرد كه اين دوران نيز دوران انتقال است، نه انقطاع، چرا كه فرهنگ و ادب ایران در فرهنگ و ادب عرب مستحيل گشته تا بعدها جلوهگر شود. | ||
نویسنده در ادامه به دورههاى تاريخى ادبى عرب و بررسى آثار و ادبيات ايشان پرداخته و پس از اشاره به تحول عظيم ادبيات عرب در اين دوره و وقوع اين امر در عراق و ایرانشهر مىگويد: اين تحول بيشتر توسط | نویسنده در ادامه به دورههاى تاريخى ادبى عرب و بررسى آثار و ادبيات ايشان پرداخته و پس از اشاره به تحول عظيم ادبيات عرب در اين دوره و وقوع اين امر در عراق و ایرانشهر مىگويد: اين تحول بيشتر توسط ایرانیان انجام گرفته و بنابراین بايد در زمينه فارسی در خلال پديدههاى تاريخى و در زمينه عربى كه شامل فرهنگ و آثار تمدن ایران قبل از اسلام و جلوهگاه انديشه و هنر انديشمندان ایرانى در جهان اسلام است، تحقيق شود. مؤلف در جلدهاى مختلف كتاب بر لزوم اين تحقيقات ابرام مىورزد. | ||
مؤلف در قسمتى از كتاب به فتواى علماى ماوراءالنهر در جواب درخواست منصور بن نوح سامانى، مبنى بر تفسير طبرى به فارسی اشاره كرده و آن را نقطه عطفى در تاريخ زبان فارسی و مسبب پرورش اسلام در بالين زبان فارسی مىداند. آنگاه اين روند را با نظر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] در كيمياى سعادت كه فارسی را براى عوام مىدانست، مقايسه مىكند و اين سخن را نمودار تحولى 150 ساله- از فتواى علماى ماوراءالنهر تا زمان [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] -كه وارد دوران تعصب مىشود، مىداند. | مؤلف در قسمتى از كتاب به فتواى علماى ماوراءالنهر در جواب درخواست منصور بن نوح سامانى، مبنى بر تفسير طبرى به فارسی اشاره كرده و آن را نقطه عطفى در تاريخ زبان فارسی و مسبب پرورش اسلام در بالين زبان فارسی مىداند. آنگاه اين روند را با نظر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] در كيمياى سعادت كه فارسی را براى عوام مىدانست، مقايسه مىكند و اين سخن را نمودار تحولى 150 ساله- از فتواى علماى ماوراءالنهر تا زمان [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] -كه وارد دوران تعصب مىشود، مىداند. | ||
مؤلف در گفتار بعدى، موضوع اسلام آوردن تدريجى | مؤلف در گفتار بعدى، موضوع اسلام آوردن تدريجى ایرانیان از زمان پيامبر تا قرن چهارم را مورد بررسى قرار داده و روابط تاريخى ایرانیان و اعراب و سياست ساسانيان در سرزمينهاى عربنشين و همچنين اوضاع ایران و آشفتگى دولت ساسانى را به بحث گذاشته، از هم پاشيدن ساسانيان را ناشى از عوامل درونى مىداند، چرا كه يكى دو جنگ چيزى نبود كه دولت ایران را سرنگون نمايد. | ||
جلدهاى دوم و سوم كتاب، ایرانشهر نام گرفته و علت اين نامگذارى در مقدمه جلد دوم كتاب چنين بيان شده است: عراق هم در دروه ساسانى پايتخت ایران بود و هم در دوران اسلامى با بصره و كوفه و سپس بغداد، حاكمنشين گرديد و در هر دو دوره هم به حكم مركزيت مجمع دانشمندان، فرزانگان و صاحبان ذوق و انديشه از سرتاسر كشور پهناور ایران و كانون تمدن و فرهنگ سراسر ایران زمين بود. از آنجايى كه از يكسو در متون قديمى، عراق را ایرانشهر مىخواندند و اين خطه، محدوده وسيع جغرافيايى (يعنى تمام كشورهایى كه اكنون جزء ایرانشهر قديم محسوب مىشدند، شامل دولتها، سرزمينهاى همسايه ایران تا جمهورىهاى آسياى ميانه) را در بر مىگرفت و از طرف ديگر، چون زبان اين كتاب، تاريخ است از اين رو از همه اين كشورها به نام فراگيرى ياد، خواهد شد كه در آن روزگار بدان نام خوانده مىشدند؛ يعنى ایرانشهر. دوران تاريخى كه از اين سرزمين در اين كتاب موضوع سخن است، تنها همان دوران انتقال؛ يعنى دو سه قرنى است كه از اواخر عهد ساسانى تا اوايل عهد اسلامى را در بر مىگيرد. | جلدهاى دوم و سوم كتاب، ایرانشهر نام گرفته و علت اين نامگذارى در مقدمه جلد دوم كتاب چنين بيان شده است: عراق هم در دروه ساسانى پايتخت ایران بود و هم در دوران اسلامى با بصره و كوفه و سپس بغداد، حاكمنشين گرديد و در هر دو دوره هم به حكم مركزيت مجمع دانشمندان، فرزانگان و صاحبان ذوق و انديشه از سرتاسر كشور پهناور ایران و كانون تمدن و فرهنگ سراسر ایران زمين بود. از آنجايى كه از يكسو در متون قديمى، عراق را ایرانشهر مىخواندند و اين خطه، محدوده وسيع جغرافيايى (يعنى تمام كشورهایى كه اكنون جزء ایرانشهر قديم محسوب مىشدند، شامل دولتها، سرزمينهاى همسايه ایران تا جمهورىهاى آسياى ميانه) را در بر مىگرفت و از طرف ديگر، چون زبان اين كتاب، تاريخ است از اين رو از همه اين كشورها به نام فراگيرى ياد، خواهد شد كه در آن روزگار بدان نام خوانده مىشدند؛ يعنى ایرانشهر. دوران تاريخى كه از اين سرزمين در اين كتاب موضوع سخن است، تنها همان دوران انتقال؛ يعنى دو سه قرنى است كه از اواخر عهد ساسانى تا اوايل عهد اسلامى را در بر مىگيرد. | ||
خط ۶۹: | خط ۷۱: | ||
از اين پس كتاب حالت جغرافياى تاريخى به خود مىگيرد و پس از ذكر استانها و تسوهاى آن، به برشمردن منابع طبيعى، مثل رودها و سدها، بناها و شخصيتهاى برجسته و وجه تسميه هر يك از آنها و بررسى روند، تاريخى اين استانها و عقايد موجود در آنها، نيز معرفى فرهنگى و تمدنى اين استانها مىپردازد. | از اين پس كتاب حالت جغرافياى تاريخى به خود مىگيرد و پس از ذكر استانها و تسوهاى آن، به برشمردن منابع طبيعى، مثل رودها و سدها، بناها و شخصيتهاى برجسته و وجه تسميه هر يك از آنها و بررسى روند، تاريخى اين استانها و عقايد موجود در آنها، نيز معرفى فرهنگى و تمدنى اين استانها مىپردازد. | ||
جلد سوم كتاب در ادامه ذكر استانها و تسوهایى مثل بصره و بغداد به بيان روابط | جلد سوم كتاب در ادامه ذكر استانها و تسوهایى مثل بصره و بغداد به بيان روابط ایرانیان و يمن مىپردازد و وجوه اشتراك در استانهاى اين دو سرزمين را بازتابى از روابط بين اين دو سرزمين در دوران هخامنشى به علت حسن رفتار حاكمان ایرانى يمن مىداند. | ||
در گفتارهاى بعدى از حضور اعراب در سورستان كه از زمان عمر و سعد بن ابى وقاص حالت جدى به خود گرفت و نيز از ورود عايشه به بصره در مخالفت با علی عليهالسلام سخن رانده، آن را نقطه عطفى در تاريخ اين سرزمين مىداند كه منجر به انتقال جنگ و جدالهاى داخلى اعراب (كه تاكنون به همان سرزمينهاى عربى محصور بود) به سورستان؛ يعنى قلمرو ایرانشهر شد. مؤلف دفاع سرسختانه | در گفتارهاى بعدى از حضور اعراب در سورستان كه از زمان عمر و سعد بن ابى وقاص حالت جدى به خود گرفت و نيز از ورود عايشه به بصره در مخالفت با علی عليهالسلام سخن رانده، آن را نقطه عطفى در تاريخ اين سرزمين مىداند كه منجر به انتقال جنگ و جدالهاى داخلى اعراب (كه تاكنون به همان سرزمينهاى عربى محصور بود) به سورستان؛ يعنى قلمرو ایرانشهر شد. مؤلف دفاع سرسختانه ایرانیان از خلافت علی عليهالسلام را نمونهاى از عدالتخواهى و وفادارى ایرانیان عنوان مىكند. | ||
«به انحراف رفتن دعوت اسلامى» نيز از گفتارهاى قابل ذكر اين كتاب است. نویسنده معتقد است، در دورههاى عمر و خلفاى بعدى به زحمت مىتوان مواردى يافت كه پيش از حمله به مردم شهر يا روستایى نام از اسلام و دعوت اسلامیبرده شود چه رسد به معنى اسلام و شناساندن آن به مردم بدانگونه كه شرط تبليغ يك دين است. | «به انحراف رفتن دعوت اسلامى» نيز از گفتارهاى قابل ذكر اين كتاب است. نویسنده معتقد است، در دورههاى عمر و خلفاى بعدى به زحمت مىتوان مواردى يافت كه پيش از حمله به مردم شهر يا روستایى نام از اسلام و دعوت اسلامیبرده شود چه رسد به معنى اسلام و شناساندن آن به مردم بدانگونه كه شرط تبليغ يك دين است. | ||
مؤلف همچنين از گرايش اسلامى و دلبستگى | مؤلف همچنين از گرايش اسلامى و دلبستگى ایرانیان به شخصيت علی عليهالسلام و نيز از نيروى مقاومت ایرانیان در مقابل زيادهروى اعراب از جمله نبرد دير جماجم و يارى رساندن آنها به ابن اشعث در مقابل حجاج در قسمتى از سورستان (عين التمر) به عنوان يك نيروى مقاومتى زنده در مقابل بىعدالتى، يادكرده و در خاتمه نيز از دهقانان نامى و مناصب آنها در دوره اسلامى به تفصيل سخن گفته است. | ||
جلد چهارم درباره مسأله نقش زبان فارسی در ارتباط با زبان عربى و مددكارى آن نسبت به اين زبان در نخستين قرنهاى اسلامى است. | جلد چهارم درباره مسأله نقش زبان فارسی در ارتباط با زبان عربى و مددكارى آن نسبت به اين زبان در نخستين قرنهاى اسلامى است. | ||
خط ۱۰۰: | خط ۱۰۲: | ||
#سايت آفتاب، تاريخ و فرهنگ ایران در دوران....، 1389/2/6. | #سايت آفتاب، تاريخ و فرهنگ ایران در دوران....، 1389/2/6. | ||
#فريدى مجيد، فاطمه، تاريخ و فرهنگ ایران با يادى از نویسنده فقيد آن محمد محمدى ملايرى، كتاب ماه تاريخ و جغرافيا، بهمن 1381، ش64، ص13-16. | #فريدى مجيد، فاطمه، تاريخ و فرهنگ ایران با يادى از نویسنده فقيد آن محمد محمدى ملايرى، كتاب ماه تاريخ و جغرافيا، بهمن 1381، ش64، ص13-16. | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده: تاریخ]] | [[رده: تاریخ]] | ||
[[رده: تاریخ ایران]] | [[رده: تاریخ ایران]] |