تاریخ نگارش‌های عربی
تاریخ نگارش‌های عربی، ترجمه‌ای سلیس و روان از «تاريخ التراث العربي» فؤاد سزگین است. ترجمه و تدوین این اثر توسط گروهی از مترجمین به سرویراستاری احمدرضا رحیمی ریسه به انجام رسیده و به «ترجمه خانه کتاب» معروف است. از آنجا که کتاب‌شناسی «تاريخ التراث العربي» در برنامه موجود است، در این نوشتار مطالبی درباره ترجمه ارائه می‌شود: شناسه و پیشینه نشر و ترجمه «تاريخ التراث العربي» برای بار نخست به سال 1967م، به زبان آلمانی در مؤسسه بریل لیدن انتشار یافت و بدین‌وسیله جلد نخست این مجموعه روانه کاروان علم و ادب گردید و انتشار جلدهای بعدی این اثر از سال 1970م، دوباره دنبال شد و در سال 2000م پایان یافت.
| نام کتاب | تاریخ نگارش‌های عربی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | تاريخ التراث العربي. فارسي
تاريخ التراث العربي |
| پدیدآورندگان | سزگین، فؤاد (نويسنده)
خانه کتاب (مترجم) فيروز آبادي، سعيد (بکوشش ) ارزنده، مهران (مترجم ) مؤسسه نشر فهرستگان (مترجم ) جهانداري، کيکاووس (مترجم ) شادفر، شيرين (مترجم ) رحيمي ريسه، احمد رضا (ويراستار) |
| زبان | فارسي |
| کد کنگره | Z 7052 /س4 ت2041 |
| موضوع | ادبيات عربي - سرگذشت نامه و کتاب شناسي
تمدن عربي - ماخذ - کتاب شناسي تمدن عربي - نسخههاي خطي - فهرستها نسخههاي خطي عربي - فهرستها کشور هاي اسلامي - تاريخ - ماخذ - کتاب شناسي کشورهاي اسلامي - تاريخ - نسخههاي خطي - فهرستها |
| ناشر | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان چاپ و انتشارات |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1380ش ,
مجلد3: 1380ش , مجلد4: 1380ش , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11605AUTOMATIONCODE |
چاپ نخست این اثر که به قلم خود سزگین، تألیف شد، نسبت به چاپ‌های دیگر آن که به زبان های عربی و فارسی هستند، از کاستی‌های کمتری برخوردار است؛ آن‌گونه که خود سزگین نیز از نواقص و کاستی‌های راه‌یافته به ترجمه عربی اثر خویش گله‌‌مند بوده و ترجمه فارسی اثر خویش را مطابق با متن اصلی آن (آلمانی) و مشروط به عدم استفاده از ترجمه عربی آن، قبول کرده است.
در ایران نیز دکتر چنگیز پهلوان نخستین کسی بود که با صبر و حوصله به برگردان قسمت‌هایی از کتاب سزگین پرداخت، ولی در آن زمان اندیشه او مورد بی‌مهری واقع شد، لکن با کوشش مستمر خود توانست کتاب‌شناسی بخشهای علوم قرآن، حدیث، تاریخ‌نگاری، تاریخ فرهنگ و ادبیات، فقه، کلام و تصوف را از اثر سزگین به فارسی ترجمه و با تنظیم و نگارش فهرستی جامع به چاپ برساند. مدتی بعد جناب وزیر کاردان آقای احمد مسجدجامعی با طرح پیشنهادی، ترجمه کامل مجموعه اثر سزگین را با مؤسسه نشر فهرستگان و خانه کتاب ایران در میان نهاد و با پیگیری‌های مستمر خود و با تلاش مترجمان، ویراستاران و دیگران این کار به سامان رسید و ترجمه فارسی این اثر نیز با چاپی منقَّح، زیبا و کامل در چهار مجلَّد به بازار دانش ارائه گردید[۱].
در برگردان فارسی، اساس کار مترجمان، متن آلمانی کتاب سزگین بوده، لکن به ترجمه عربی و بخش ترجمه فارسی دکتر پهلوان نیز مراجعاتی جهت اطمینان بیشتر صورت پذیرفته است. بر آغاز جلد اول این مجموعه چهار جلدی، آقای احمدرضا رحیمی ریسه (سرویراستار ترجمه فارسی) مقدمه‌ای کوتاه نگاشته و در ضمن آن به مراحل مختلف این ترجمه، معرفی اجمالی از سزگین و اثر او به‌همراه شیوه و علایم ترجمه فارسی و مطالبی چند اشاره نموده است[۲].
ناگفته نماند که در برگردان فارسی این اثر افزوده‌‌هایی به قلم سرویراستار، درباره نمایه و شناسه شماری از متون کهن که در سال‌‌های اخیر به چاپ رسیده و در کتاب سزگین از آنها یاد نشده، آورده شده است. این افزوده‌ها که به‌طور عمده درباره مؤلّفان امامیه و آثار آنهاست، در بخشهای مختلف این مجموعه، به‌ویژه جلد یک و بخش فقه در داخل علایم () مشخص شده‌اند و جناب رحیمی ریسه، نقدهایی بر شیوه و اثر سزگین دارند[۳].
احمدرضا رحیمی ریسه، درباره ترجمه و شیوه آن چنین می‌نویسد:
- عنوان مقالات در متن آلمانی با حروف خمیده آمده و نام نشریه‌ها با حروف ایستاده؛ در ترجمه نام تمام مقالات فارسی و عربی را داخل «» و مقالات لاتین را داخل "" قرار داده و عنوان نشریه را حروف خمیده آورده‌ایم.
- عنوان تمامى مقالات و کتابهایى که به زبانهاى اروپایى است (مگر موارد بسیار اندک) به فارسى ترجمه شده است و نام مقاله و کتاب به زبان اصلى در پانویس آمده است.
- نامهاى مؤلفان، مصحّحان و ویراستاران اروپایى با حروف فارسى آمده است. در انتهاى کتاب نیز نمایهاى به ترتیب الفباى فارسى از همهى این نامها با اصل لاتینى آنها به دست داده‌ایم.
- مؤلف گاه اصطلاحات حوزهى تمدن اسلامى را ترجمه و گاه عیناً آن را آوانگارى کرده و با حروف خمیده آورده است. در غالب موارد سعى کرده‌ایم تا اصطلاحات آوانگارى شده را داخل «» بیاوریم تا خوانندهى فارسى متوجه این نکته باشد که این اصطلاح ترجمهى ما از واژهى آلمانى نیست؛ از این دست است اصطلاحات «فقه»، «ادب»، «انساب»، «صحابه» و...
- شیوهى کلّى در چیدن عددها از چپ به راست است؛ مثلا 99- 77. در غالب موارد و البتّه به‌لحاظ ضرورتهاى صفحهبندى، عددهاى تکرارى عدد سمت راست (بزرگتر) حذف شده: 9-127، به‌جاى 129-127؛ 73-1467، به‌جاى 1473-1467.
- در ضبط نامهاى مؤلفان معاصر اروپایى سعى کرده‌ایم تا شیوهى قرائت آن نام را در زبان اصلى آنان بیابیم و سپس آن را به خط فارسى برگردانیم؛ اما از آنجا که به دست آوردن ملیت همهى مؤلفان دشوار است و از سوى دیگر مؤلفانى هستند که به زبانى غیر از زبان مادرى خود مىنویسند، همیشه در این کار موفق نبودهایم. در اینجا از دو مرجع مهم در زبان فارسى یاد مى‌کنیم که در غالب موارد با مراجعه به آنها بسیارى از مشکلات ما حل شده است: نخست دایرةالمعارف فارسى به سرپرستى مرحوم غلامحسین مصاحب و دوم ترجمهى خلاصهى زندگىنامهى علمى دانشوران زیر نظر احمد بیرشک. در مورد نامها، همچنین به‌ناچار از بعضى فرهنگهاى بین‌المللى همچونneduD و مانند آن به‌خصوص براى نامهاى ناآشناى اروپایى استفاده کرده‌ایم.
- تمام ارجاعات سزگین از یک جلد به جلدهاى دیگر کتاب مطابق با صفحات، ترجمهى فارسى شده است[۴].
در ابتدای جلد اول، فهرست اجمالی و در انتهای آن نیز فهرست تفصیلی آمده است. در سایر جلدهای کتاب فهرست تفصیلی در ابتدا آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- راد، علی، «تاريخ التراث العربي و مؤلف آن»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1383، شماره 85، صفحه 15 تا 30.
وابسته‌ها
پیوندها
مطالعه کتاب اتاریخ نگارش‌های عربی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور