بطلیوسی، عبدالله بن محمد
«ابومحمد عبدالله بن محمد بن سيد بطليوسى»، نحوى، اديب، لغوى، شاعر و فيلسوف اندلسى، در سال 444ق1052/م به دنيا آمد.
| نام | بطلیوسی، عبدالله بن محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 521 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE780AUTHORCODE |
نياكان وى از شِلْب به بطليوس كوچيدند و ابومحمد در آنجا ديده به جهان گشود و همان‌جا رشد يافت. وى را به سبب انتساب به جدش، ابن سيد نيز خوانده‌اند.
بطليوسى در ايام جوانى، تجارت پيشه ساخت، اما ديرى نپاييد كه راه تحصيل و دانش‌اندوزى در پيش گرفت؛ بدين‌منظور، نخست نزد برادر خود، ابوالحسن على (د488ق1095/م) علوم مقدماتى را آموخت. آن‌گاه رهسپار المريه و سپس قرطبه شد كه در آن ايام، كانون علمى و ادبى غرب جهان اسلام به‌شمار مى‌رفت.
او در اين دوران، از محضر مشاهيرى چون ابوالفضل بغدادى، ابوسعيد وراق، عبدالدائم قيروانى و ابوعلى غسانى مقدمات دانش‌هايى همچون لغت، شعر و حديث را فرا گرفت و رفته‌رفته بر بيشتر علوم زمان از جمله عروض، فقه، فلسفه، منطق و علم هيئت، تسلط يافت.
بطليوسى به مدد فضل و كمال خود، مقرب امرا و كارگزاران ملوك الطوايف اندلس گشت و به دربار آنان راه يافت. او چندى در طليطله در كنف حمايت ابن ذى‌النون زيست. آن‌گاه از الطاف ابن رزين اميرسهله، بهره‌مند شد و دبير دربار او گرديد، اما پس از چندى ميان آن‌دو به‌هم خورد و به زندانى شدن بطليوسى در شنتمريه انجاميد.
سرانجام وى از زندان گريخت و با سرودن قصيده‌اى ستايش‌آميز، به دربار المستعين بالله ابن هود در سرقسطه پناه برد.
بطليوسى پس از سقوط ملوك الطوايف، گويا بر اثر اوضاع آشفته‌اى كه در پى تاخت و تازهاى مسيحيان از يك‌سو و به قدرت رسيدن مرابطون از سوى ديگر، بر آن ديار حاكم شده بود، از خدمت به امرا و سلاطين روى برتافت و از آن پس، در بلنسيه سكنى گزيد و تا پايان عمر در همان‌جا زيست و به تأليف، تصنيف و تربيت دانش‌پژوهان همت گماشت.
در ميان شاگردان برجسته وى، مى‌توان به قاضى عياض و ابن اقليشى مقرى، اشاره كرد.
وى با بيشتر مشاهير علم و ادب روزگار خود دوستى و مجالست داشت و مكاتباتى ميان آنان رد و بدل مى‌شد.
بطليوسى را به فضل و دانش، خاصه در نحو و لغت بسيار ستوده و به شيوه اندلسيان او را «استاد» لقب داده‌اند؛ برخى، او را از جمله فقيهان و دانشمندان مالكى مذهب نيز شمرده‌اند.
بطليوسى شعر نيز مى‌سرود و گزيده‌هايى از اشعار او را به‌طور پراكنده در منابع مختلف مى‌توان يافت. وى در سخنورى به سبک ابوالعلاء معرى و متنبى دلبستگى تام داشت، چندان كه برخى از تشبيهات و تركيبات آنان را در اشعار خود تكرار كرده است. او در اكثر موضوعات شعرى از مدح، وصف و رثا گرفته، تا غزل و زهد، شعر سروده است.
وى سرانجام در 15 رجب 521ق27/ ژوئيه1127م ديده از جهان فروبست.
آثار
از جمله آثار بطليوسى است:
1- الحدائق في المطالب العالية الفلسفية العويصة.
2- الحلل في شرح ابيات الجمل.
3- الإقتضاب في شرح أدب الكتّاب.
4- الإنتصار ممن عدل عن الإستبصار.
5- الإنصاف في التنبيه على المعانى و الإسباب التى اوجبت الإختلاف بين المسلمين في آرائهم.
6- الإسم و المسمى.
7- شروح سقط الزند.
8- شرح المختار من لزوميات ابى‌العلاء.
9- الفرق بين الأحرف الخمسة.
11- المثلث في اللغة بغداد.
12- المسائل و الأجوبة.
منبع مقاله
دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران، 1383، ج12، ص270، نوشته: عزت ملاابراهيمى.