ایوان کیفی، محمدتقی بن عبدالرحیم

نام	ایوان کیفی، محمدتقی بن عبدالرحیم
نام های دیگر	ایوان کیفی، محمد تقی بن محمد رحیم ورامینی، محمد تقی حائری اصفهانی، محمد تقی بن محمد رحیم رازی نجفی، محمد تقی بن عبد الرحیم
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	1248 هـ.ق
اساتید
برخی آثار	آثار و برکات دعا برای امام زمان (عج) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده هدایة المسترشدین فی شرح معالم الدین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده رساله شرب القلیان فی شهر رمضان (میراث حوزه اصفهان ج 4) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده تبصره الفقهاء / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
کد مولف	267

ولادت

شيخ محمد تقى بن عبد الرحيم (محمد رحيم) تهرانى، ايوان كيفى ورامينى حائرى اصفهانى در حدود سال 1185 هجرى قمرى به دنيا آمد.

پدرش مرحوم بيك (متوفاى 1217 قمرى) اهل ايوان كى يا ايوان كيف تهران و از بزرگان ايل استجلو يا استاجلو بوده و مدتى نيز والى آن منطقه بوده و سپس در اصفهان ساكن شده است.

مادرش دختر الله ويروى بيك بيگدلى از خوانين محترم كرمانشاه و خواهر زن آقا محمد على كرمانشاهى، ارشد پسران آقا محمد باقر وحيد بهبهانى است و خواهرش همسر آقا احمد نوۀ وحيد بهبهانى و صاحب كتاب مرآت الأحوال است. به همين مناسبت خانوادۀ مسجد شاهيان اصفهان با خانوادۀ امام جمعه‌هاى كرمانشاه خويشاوندى پيدا مى‌كنند. (به نقل از كتاب علماى اصفهان)

شيخ محمد تقى از رؤساى علما و مجتهدين و بزرگان فقها و مدرسين و زاهدين زمان خود بود كه در فقه و اصول صاحب آرا و افكار مشهورى است. فقيهان و اصولى‌هاى بعد از او پيوسته پيرامون افكار و اقوال او به بحث و تحقيق پرداخته‌اند و از آنها متأثر گرديده‌اند.

وى با همۀ علم و فضيلتى كه داشت در تمام عمر خود گرفتار ضعف و پريشانى و اختلال معاش بود، ولى با عفت و مناعت طبع زندگى مى‌كرد.

تحصيلات

شيخ محمد تقى اصفهانى در جوانى پس از تكميل مبادى و مقدمات همراه پدرش به عتبات عاليات مى‌رود.

در كاظميه از سيد محسن اعرجى، معروف به محقق كاظمى، صاحب الوافى (متوفاى 1227 قمرى) و در كربلا از محضر پر بركت درس استاد وحيد بهبهانى (متوفاى 1205 قمرى) و سيد على، صاحب كتاب رياض المسائل (متوفاى 1231 قمرى) استفاده نموده آنگاه به نجف اشرف مشرف گرديده و از درس علامۀ بحر العلوم و سيد محمد مهدى صاحب المصابيح (متوفاى 1212 قمرى) استفاده نمود.

ايشان پس از رحلت آن استاد گرانقدر، به حلقۀ درس شيخ جعفر كبير، كاشف الغطاء (متوفاى 1228 قمرى) پيوسته و از خواص او گشت و سرانجام دختر شيخ جعفر را كه زن عالمه و فاضله‌اى بود به همسرى گرفت.

بازگشت به وطن

او پس از وصول به مقام عالى اجتهاد در كسب اجازه از اعقاب خانواده در حدود سال 1220 به ايران مهاجرت كرد. شيخ محمد تقى ابتدا به مشهد مقدس رضوى رفت و در خانۀ يكى از اعقاب خانوادۀ حاج ميرزا هدى، مشهور به شهيد ثالث مدت شش ماه ميهمان بود. سپس به يزد رفته و مدتى نيز در آنجا ماند، اما سرانجام به اصفهان رفت.

در ابتداى ورود به اصفهان، در محلۀ احمدآباد رحل اقامت افكنده در مسجد ايلچى نماز مى‌خواند. پس از چندى به محلۀ واقع در جنوب غربى مسجد شاه نقل مكان كرده و تا آخر عمر در اين مسجد به اقامۀ جماعت و تدريس پرداخت و تا كنون نيز خاندان ايشان در آنجا ساكن بوده و به آقايان مسجد شاهى شهرت دارند.

با شروع تدريس او به تدريج قدرت علمى و دقت نظرش در همه جا زبانزد شد به طورى كه در مجلس درسش حدود سيصد نفر طلبه حاضر مى‌شدند كه در بين آنان بزرگانى از علم و فضيلت همچون ميرزاى شيرازى معروف، شيخ محمد حسين، صاحب كتاب الفصول الغروية و برادر صاحب ترجمه، سيد حسن مدرس و شيخ مهدى كجورى ديده مى‌شد.

خاندان

خاندان شيخ محمد تقى عموما اهل فضل بوده‌اند. شيخ جعفر كاشف الغطاء داراى چندين نفر داماد بوده كه همگى عالم و فقيه و از بزرگان دانشمندان زمان خود بوده‌اند و عبارتند از: شيخ محمد تقى اصفهانى، آقا سيد صدر الدين عاملى، آقا محمد باقر بن محمد باقر هزار جريبى، شيخ اسد الله بن اسماعيل كاظمينى صاحب كتاب مقابيس.

شيخ آقا بزرگ تهرانى در مورد خاندان شيخ محمد تقى اين چنين مى‌گويد: «آل صاحب حاشية بيت علم جليل في الأصفهان، يعد من أشرفها و أعرقها في الفضل. فقد نبغ فيه جمع فطاحل العلماء و رجال الدين الأفاضل، كما قضوا دوراً مهماً في خدمة الشريعة و ناولوا الرياسة العامة لا في الأصفهان فحسب، بل في إيران مطلقاً».

فرزندان

فرزند او محمد باقر بن محمد تقى اصفهانى (متوفاى 1301 قمرى) از اعاظم علما و فقهاى زمان خود بود. او از شاگردان مبرز شيخ انصارى (متوفاى 1281 قمرى) و شيخ حسن بن جعفر كاشف الغطاء (متوفاى 1323 قمرى) و صاحب جواهر (متوفاى 1266 قمرى) مى‌باشد. او در مدت چهل سال امامت جماعت و تدريس در مسجد شاه اصفهان را عهده‌دار بود و از ابتداى اقامت در اصفهان به اقامۀ حدود و امر به معروف و نهى از منكر همت گماشت.

در مجلس درس او شاگردانى همچون سيد اسماعيل صدر، محمد كاظم يزدى صاحب حاشيۀ مكاسب، شيخ الشريعة اصفهانى و فرزندش محمد تقى بن محمد باقر حاضر مى‌شدند. (أعيان الشيعة ج 7 ص 26)

شيخ محمد تقى بن محمد باقر (متوفاى 1332 قمرى) معروف به آقا نجفى از بزرگان و مجتهدين زمان خود و صاحب كتابهاى أنوار العارفين، لب الأصول، بحر الأنوار و... مى‌باشد.

همچنين شيخ محمد حسين بن محمد باقر اصفهانى (متوفاى 1308 قمرى) و شيخ محمد باقر بن شيخ محمد تقى بن شيخ محمد باقر اصفهانى و شيخ اسماعيل بن محمد باقر بن شيخ محمد تقى اصفهانى از بزرگان علم و فضيلت در اين خاندان مى‌باشند.

از ديگر بزرگان، شيخ رضا بن شيخ محمد حسين بن محمد باقر اصفهانى است كه آقا بزرگ تهرانى راجع به او اين چنين مى‌گويد «كان مجتهداً في الفقه، متبحراً في الأصول، متضلعاً في الفلسفة، خبيراً بالتفسير، بارعاً في الكلام و العلوم الرياضية». (مستدركات أعيان الشيعة ج 6 ص 165 به نقل از آقا بزرگ تهرانى)

زنان انديشمند

در بين اين خاندان زنان عالمه و با فضيلتى همچون سيده ربابه سلطان بيگم دختر سيد محمد على معروف به آقا مجتهد، دختر سيد صدر الدين عاملى، همسر محمد باقر بن محمد تقى اصفهانى، و همسر شيخ محمد تقى اصفهانى دختر عالمۀ كاشف الغطاء ديده مى‌شوند.

ديگر بزرگان

برادر صاحب ترجمه شيخ محمد حسين بن عبد الرحيم اصفهانى صاحب كتاب الفصول الغروية، محقق، مدقق و يگانۀ عصرش بود. كتاب با ارزش الفصول الغروية و نظريات شيخ محمد حسين اصفهانى همواره مورد توجه علماى بعد از او بوده است.

فرزندان او، محمد باقر بن محمد حسين اصفهانى، عبد الحسين بن محمد حسين اصفهانى و عبد الرحيم بن عبد الحسين اصفهانى (متوفاى 1367 قمرى) نيز، از فضلا و مجتهدين زمان خود بوده‌اند.

سخن بزرگان

گفتار پيرامون شخصيت علمى صاحب حاشيه بسيار است كه به چند نمونۀ آن اشاره مى‌شود:

در روضات الجنات اينطور آمده است: «فأصبح أفضل أهل عصره في الفقه و الأصول بل أبصر أهل وقته بالمعقول و المنقول و صار كأنّه المجسم في الأفكار الدقيقة و المنظم من الأنظار العميقة أستاداً للكل في الكل، و في أصول الفقه على الخصوص و جنات الفضل الدائمة الأكل في مراتب المعقول و المنصوص.» (روضات الجنات ج 2 ص 123)

در الفوائد الرضوية: «شيخ عالم فاضل محقق مدقق قدوة المحققين و ترجمان الأصوليين صاحب تعليقۀ كبيره بر معالم الدين موسوم به هداية المسترشدين.» (الفوائد الرضوية ص 434)

تأليفات

1 - هداية المسترشدين في شرح معالم الدين، منظور از حاشيۀ شيخ يا حاشيۀ مطلق در ميان كتب اصولى، همين كتاب است.

1 - رسالۀ در فساد شرط ضمن عقد

3 - شرح وافيۀ ملا محسن

4 - شرح حجيّة المظنة، كه قسمتى از هداية المسترشدين است.

5 - رسالۀ عمليّه، فارسى است.

6 - شرح دعاى جوشن كبير «أسماء الحسنى»

7 - ترجمة الأنوار النعمانية

8 - شرح طهارة الوافى، تقرير درس استادش سيد مهدى بحر العلوم

9 - كتاب الفقه في الفقه الاستدلالي

10 - رسالة في عدم مفطرية شرب التتن

شاگردان

1 - شيخ حسين على بن نوروز على ملايرى تويسركانى (متوفاى بين 1296 - 1286 قمرى)

2 - ملا زين العابدين گلپايگانى (متوفاى 1288 قمرى)، صاحب الأنوار القدسية

3 - آقا محمد مهدى بن محسن علم الهدى، فرزند محدث فيض كاشانى كرمانشاهى (متوفاى 1280 قمرى)

4 - شيخ احمد بن عبد الله خوانسارى

5 - ملا حيدر اصفهانى

6 - ملا عبد الجواد خراسانى

7 - شيخ هادى بن مهدى سبزوارى (متوفاى 1208 قمرى)، صاحب منظومه در حكمت.

8 - ميرزا هدايت اللّه اوشيجى

9 - آقا محسن عبد الكريم بن محمد بن محسن مرشد تنكابنى (متوفاى 1275 قمرى)

10 - ميرزا نصر اللّه شيخ الإسلام

وفات

او در 15 شوال سال 1248 قمرى در سن شصت و اند سالگى دعوت حق را لبيك گفت.

بر بدن مطهر اين عالم ربانى، حجة الاسلام سيد محمد باقر شفتى صاحب مطالع الأنوار (متوفاى 1260 قمرى) با جمع بسيار زيادى از مردم اصفهان نماز گذاردند و بدن مطهر ايشان در تكيۀ مادر شاهزاده كه بعدها به نام تكيۀ شيخ محمد تقى نيز خوانده شد در تخت فولاد به خاك سپرده شد. (محلى است كه يك زن گرجى بنام مريم كه مادر سيف الدوله حاكم اصفهان بوده براى مدفن خويش بنا نهاده است.)