ایساغوجی و مقولات: تفاوت میان نسخه‌ها

برداشت‌ها و شرح‌های [[ارسطو]] و [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] از رسائل [[ارسطو]] و سایر فلاسفه، به‌قدری دقیق است که مسمانان معمولا پس از آن به سراغ برداشت‌های این فلاسفه از آنها رفتند. هرکس شفا را با ترجمه‌‏هاى رسائل ارسطو و رسائل شارحان او از تئوفراستس و ثامسطیوس و اسکندر افرودیسى و فرفوریوس و شارحان دیگر مقایسه کند، چنان اعجاب و بهت و حیرتى به او دست می‌‏دهد که به هیچ عبارت قابل توصیف نیست. کار او به اعجاز شبیه‏تر است تا به یک امر عادى معمولى.‏ آثار فارابى و ابن سینا موجب شد که دیگر کمتر حکیم مسلمانى سراغ ترجمه آنها برود؛ ازاین‌رو این کمبود را نمى‏توان نادیده گرفت که حکماى اسلام با زبان یونانى بیگانه شدند و دیگر به این ترجمه‏ها هم مراجعه نمى‌کردند و بدین‏سان ارتباط آنها با سرچشمه اصلى علوم اوایل قطع شد. گذشته از این برخى بر آن بودند که به افکار ارسطو رنگ اسلامى بدهند. از طرف دیگر کتاب اثولوجیا را که ترجمه‌گونه‏اى است از انئاد فلوطین، از ارسطو می‌‏دانستند درصورتى‌که آراء متافیزیکى ارسطو با آراء فلوطین تفاوت بین دارد.

کتاب حاضر گامى است کوتاه در این راه، شامل دو بخش: متن ایساغوجى که مقدّمه‏اى است بر مقولات و خود متن مقولات. هریک از این دو نیز با مقدّمه‌‏هاى مبسوط و توضیحات و حواشى همراه شده است<ref>ر.ک: همان، صفحه هشت - نه</ref>.

فرفریوس در مقدمه کتاب چنین می‌نویسد: «اى خریزائوریوس! براى دریافتن دکترین مقولات ارسطو، دانستن حقیقت جنس و فصل و نوع و عرض خاصّ و عرض عامّ دربایست است. گذشته از این آگاهى از این مفاهیم، هم براى آوردن تعریف و هم براى آنچه مربوط به تقسیم‏بندى است و هم براى اقامه برهان (که تحقیق در آن سخت ضرورى است)، بسیار پرثمر است. بدین سبب من براى تو مقالتى مختصر در این زمینه می‌‏پردازم و سعى خواهم کرد که در سخنانى موجز، در مقدّمه‌گونه‏اى بدانچه فلاسفه پیشین گفته‏اند، اشارتى کنم. بدون اینکه به تحقیقات بسیار عمیق بپردازم و حتّى مباحث ساده را نیز در حدّ نیاز بیان مى‏کنم. هم از آغاز مى‌گویم که در مورد اجناس و انواع، دانستن اینکه آیا همه واقعیت‌هایى قائم به خود هستند یا صرفا تصوّراتى ذهنی‌اند و در صورت پذیرفتن اینکه وجود مستقلّ و قائم به خود داشته باشند، آیا جسمانی‌اند یا غیر جسمانى و بالاخره اینکه آیا به‌کلّ مفارق از محسوساتند، یا در اشیاء محسوسند و قوامشان به اشیاء محسوس است، سخنى نمی‌گویم. این مسئله‏اى است بسیار عمیق که مستلزم تحقیقى است کاملا مجزّا و مبسوط‌تر»<ref>ر.ک: متن ایساغوجی، ص61-62</ref>.

تریکو ارسطوشناس فرانسوى است که قسمت اعظم آثار ارسطو را از یونانى به فرانسه برگردانده است. ترجمه وى از مقولات داراى مقدّمه‏اى کوتاه است و براى ایضاح متن در ذیل صفحات به آثار دیگر ارسطو ارجاع داده است و نیز از تفسیرهاى شارحان و مفسّران متقدّم و متأخّر از قبیل Philop و Simplicius و Ammonios و Bonitz و Pacius و Elias و David (یکى از اصحاب فلسفه ارمنیه در قرن ششم) و Waitz و Hamelin و دیگران مطالبى آورده است و خود نیز بسیارى از عبارات مبهم و نیازمند به تفسیر را توضیح داده است. بیشتر این ارجاع‌ها و توضیح‌ها در ترجمه حاضر در ذیل صفحات آمده و با رمز اختصارى «T»، مشخّص شده است.