۸۱٬۷۰۱
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'علیهم‌السلام' به ' علیهم‌السلام'
جز (جایگزینی متن - '{{وابسته‌ها}}' به '{{وابسته‌ها}} ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'علیهم‌السلام' به ' علیهم‌السلام') |
||
| (۴۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR01361J1.jpg | |||
| عنوان =الوافي | |||
| عنوان‌های دیگر =کتاب الوافی | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[فقیه ایمانی، کمال]] (مصحح) | |||
| | |||
| | |||
[[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی]] ( | [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی]] (نویسنده) | ||
[[علامه، ضیاءالدین]] (معلق) | [[علامه، ضیاءالدین]] (معلق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 135 /ف9و2 1365 | ||
| موضوع = | |||
احادیث شیعه - قرن 11ق. | |||
|کد کنگره | | ناشر = | ||
مکتبة الإمام أميرالمؤمنين علي(ع) العامة | |||
| مکان نشر =اصفهان - ایران | |||
|موضوع | | سال نشر = 1406 ق | ||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01361AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =26 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01361 | |||
| کتابخوان همراه نور =01361 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|الوافي (ابهام زدایی)}} | |||
'''الوافى'''، به زبان عربى، اثر [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی|فيض كاشانى]]، اولین جامع حديثى در دوره متأخران مى‌باشد. | |||
'''الوافى'''، به زبان عربى، اثر [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی|فيض كاشانى]]، | |||
مؤلف، براى نوشتن اين اثر سترگ، نه سال و يك ماه وقت گذاشته و در سال 1068ق، آن را به اتمام رسانده است. | مؤلف، براى نوشتن اين اثر سترگ، نه سال و يك ماه وقت گذاشته و در سال 1068ق، آن را به اتمام رسانده است. | ||
وى، در مقدمه‌اى كه بر كتاب نگاشته، انگيزه خود را از تأليف اين كتاب، به شرح ذيل بيان مى‌دارد: | وى، در مقدمه‌اى كه بر كتاب نگاشته، انگيزه خود را از تأليف اين كتاب، به شرح ذيل بيان مى‌دارد: | ||
#هيچ‌يك از كتب اربعه به | #هيچ‌يك از كتب اربعه به تنهایى براى مراجعه كننده كافى نيست، زيرا برخى از روايات مهم، در آنها ذكر نشده است. | ||
#مراجعه به اين كتب و به دست آوردن روايات مورد نظر، بسيار مشكل است، زيرا عنوان ابواب دچار اختلاف و ناهم‌گونى است(برخى از احاديث را در باب مناسب خود نياورده و در جاى ديگرى ثبت كرده‌اند. گاهى بين رواياتى كه تفريق بين آنها بهتر بود، جمع كرده‌اند و يا بالعكس، رواياتى را كه در مورد موضوع واحد هستند و بايد در يك باب جمع‌آورى شوند، در چند باب آروده‌اند). | #مراجعه به اين كتب و به دست آوردن روايات مورد نظر، بسيار مشكل است، زيرا عنوان ابواب دچار اختلاف و ناهم‌گونى است(برخى از احاديث را در باب مناسب خود نياورده و در جاى ديگرى ثبت كرده‌اند. گاهى بين رواياتى كه تفريق بين آنها بهتر بود، جمع كرده‌اند و يا بالعكس، رواياتى را كه در مورد موضوع واحد هستند و بايد در يك باب جمع‌آورى شوند، در چند باب آروده‌اند). | ||
#برخى از روايات، در كتب اربعه تكرار شده‌اند و اين، سبب ضخامت و حجم فراوان آنها شده است. | #برخى از روايات، در كتب اربعه تكرار شده‌اند و اين، سبب ضخامت و حجم فراوان آنها شده است. | ||
| خط ۵۳: | خط ۳۹: | ||
در بين علما، سيّد بحر العلوم طباطبايى توجه ويژه‌اى به الوافى داشته، آن را تدريس مى‌كرده و از شاگردش جواد بن محمد على، صاحب [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] خواسته است تا تقريرات آن درس را جمع كند. | در بين علما، سيّد بحر العلوم طباطبايى توجه ويژه‌اى به الوافى داشته، آن را تدريس مى‌كرده و از شاگردش جواد بن محمد على، صاحب [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] خواسته است تا تقريرات آن درس را جمع كند. | ||
== ساختار == | ==ساختار== | ||
كتاب الوافى، داراى يك مقدمه و چهارده كتاب و يك خاتمه است. تعداد باب‌هاى آن، بر طبق شمارش مرحوم آقا بزرگ، 273 باب و شماره احاديث آن، به حدود پنجاه هزار حديث مى‌رسد. | كتاب الوافى، داراى يك مقدمه و چهارده كتاب و يك خاتمه است. تعداد باب‌هاى آن، بر طبق شمارش مرحوم آقا بزرگ، 273 باب و شماره احاديث آن، به حدود پنجاه هزار حديث مى‌رسد. | ||
اين كتاب، مشتمل بر تمام احاديث موجود در كتب اربعه شيعه (الكافى، من لايحضره الفقيه، التهذيب و الاستبار) مى‌باشد. مرحوم فيض، در اين كتاب، علاوه بر جمع‌آورى اين روايات، سعى كرده است تا متون روايات را شرح و مشكلات موجود در آنها را برطرف سازد | اين كتاب، مشتمل بر تمام احاديث موجود در كتب اربعه شيعه (الكافى، من لايحضره الفقيه، التهذيب و الاستبار) مى‌باشد. مرحوم فيض، در اين كتاب، علاوه بر جمع‌آورى اين روايات، سعى كرده است تا متون روايات را شرح و مشكلات موجود در آنها را برطرف سازد | ||
فيض، در اين كتاب و ساير كتب فقهى و حديثى خود، مانند معتصم الشيعة و مفاتيح الشرائع ترتيب نوينى پيش گرفته و با ادغام پاره‌اى از ابواب، در برخى ديگر و جابه‌جا كردن آنها، تدوين جديدى را براى فقه و حديث پديد آورده است. وى با الهام از شيوه غزالى در | فيض، در اين كتاب و ساير كتب فقهى و حديثى خود، مانند معتصم الشيعة و مفاتيح الشرائع ترتيب نوينى پيش گرفته و با ادغام پاره‌اى از ابواب، در برخى ديگر و جابه‌جا كردن آنها، تدوين جديدى را براى فقه و حديث پديد آورده است. وى با الهام از شيوه غزالى در إحياء علوم الدين، فقه را در دو بخش قرار داده: يكى در فن عبادات و سياسات و ديگرى در فن عادات و معاملات. | ||
==گزارش محتوا== | |||
مؤلف، در مقدمه، كتب اربعه را مورد نقد قرار مى‌دهد و ضرورت تدوين يك كتاب حديثى را اعلام مى‌دارد. وى، ضمن آنكه كتاب الكافى را به خاطر در بر داشتن اصول و خالى بودن از زوايد، شريف‌ترين، موثق‌ترين، كامل‌ترين و جامع‌ترين كتب اربعه مى‌داند، مشكلات زير را براى آن برمى‌شمارد: | مؤلف، در مقدمه، كتب اربعه را مورد نقد قرار مى‌دهد و ضرورت تدوين يك كتاب حديثى را اعلام مى‌دارد. وى، ضمن آنكه كتاب الكافى را به خاطر در بر داشتن اصول و خالى بودن از زوايد، شريف‌ترين، موثق‌ترين، كامل‌ترين و جامع‌ترين كتب اربعه مى‌داند، مشكلات زير را براى آن برمى‌شمارد: | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۰۷: | ||
از امتيازات ديگر اين كتاب، شرح لغات موجود در روايات و برخى از آيات است. | از امتيازات ديگر اين كتاب، شرح لغات موجود در روايات و برخى از آيات است. | ||
فيض، در اين زمينه، در حد يك | فيض، در اين زمينه، در حد يك شاهکار زحمت كشيده است و مى‌توان شرح لغت‌هاى روايات در الوافى را از بزرگ‌ترين خدمت‌هاى اين دانشمند، به سنت دانست؛ حتى اگر به جمع‌آورى واژه‌هاى معنا شده در الوافى بپردازيم، مجموعه خوبى در غريب القرآن و غريب الحديث پديد مى‌آيد. فيض، از اينكه شارحان آيات قرآنى و روايات، در كلام اهل لغت تتبع و دقت كافى اعمال نمى‌كنند، گله‌مند است و در شرح روايت، لغت‌هاى مشكل آن را معنا مى‌كند و اين شيوه را در سرتاسر الوافى به كار برده است. | ||
در هنگام تبيين معناى لغوى كلمه، به قرائت‌هاى مختلف يا نسخه‌بدل‌هاى آن و نيز معناى كلمه در زمان صدور روايت توجه دارد، زيرا گاهى يك كلمه اكنون در معنايى به كار مى‌رود كه در زمان معصومان به اين معنا نبوده است، لذا نمى‌توان روايت را بر طبق معناى فعلى تبيين كرد. | در هنگام تبيين معناى لغوى كلمه، به قرائت‌هاى مختلف يا نسخه‌بدل‌هاى آن و نيز معناى كلمه در زمان صدور روايت توجه دارد، زيرا گاهى يك كلمه اكنون در معنايى به كار مى‌رود كه در زمان معصومان به اين معنا نبوده است، لذا نمى‌توان روايت را بر طبق معناى فعلى تبيين كرد. | ||
از ميان منابع لغوى، فيض، عنايت بيشترى به | از ميان منابع لغوى، فيض، عنايت بيشترى به النهایة في غريب الحديث و الاثر، التهذيب في اللغة، الصحاح، [[القاموس المحيط]] و المصباح المنير داشته است. | ||
از ويژگى‌هاى ديگر اين كتاب، نقل روايت‌هاى مناسب با هر باب از غير كتب اربعه است. گر چه فيض بر جمع‌آورى روايات كتب اربعه بنا داشته و معمولا روايات كتب ديگر را به عنوان شرح بر احاديث كتب اربعه آورده، لكن در بسيارى از موارد، احاديث مناسب با يك باب را از غير كتب اربعه نيز جمع‌آورى كرده است. | از ويژگى‌هاى ديگر اين كتاب، نقل روايت‌هاى مناسب با هر باب از غير كتب اربعه است. گر چه فيض بر جمع‌آورى روايات كتب اربعه بنا داشته و معمولا روايات كتب ديگر را به عنوان شرح بر احاديث كتب اربعه آورده، لكن در بسيارى از موارد، احاديث مناسب با يك باب را از غير كتب اربعه نيز جمع‌آورى كرده است. | ||
| خط ۱۳۹: | خط ۱۲۱: | ||
با آنكه مبناى مرحوم فيض، نقل از كتب اربعه است، گاهى روايتى را از يكى از اين كتب نقل مى‌كند، در حالى كه در كتاب ديگر هم وجود دارد، لكن نامى از مصدر دوم نمى‌برد. در مواردى كه سند اين روايات در هر دو كتاب، يكى است، مى‌توان چنين توجيه كرد كه چون در واقع يك روايت است، مرحوم فيض، به يك مصدر اكتفا نموده است، لكن در مواردى كه سند روايت در دو كتاب متفاوت باشد، اين اشكال بيشتر موجه مى‌نمايد، زيرا مرحوم فيض، در موارد مشابه هر دو سند را ذكر كرده است. | با آنكه مبناى مرحوم فيض، نقل از كتب اربعه است، گاهى روايتى را از يكى از اين كتب نقل مى‌كند، در حالى كه در كتاب ديگر هم وجود دارد، لكن نامى از مصدر دوم نمى‌برد. در مواردى كه سند اين روايات در هر دو كتاب، يكى است، مى‌توان چنين توجيه كرد كه چون در واقع يك روايت است، مرحوم فيض، به يك مصدر اكتفا نموده است، لكن در مواردى كه سند روايت در دو كتاب متفاوت باشد، اين اشكال بيشتر موجه مى‌نمايد، زيرا مرحوم فيض، در موارد مشابه هر دو سند را ذكر كرده است. | ||
مراجعه به كتاب الوافى، براى كسانى كه در علوم اسلامى تحقيق مى‌كنند، لازم است، زيرا اين كتاب، مصدر حديثى وسيعى است و مى‌توان آن را | مراجعه به كتاب الوافى، براى كسانى كه در علوم اسلامى تحقيق مى‌كنند، لازم است، زيرا اين كتاب، مصدر حديثى وسيعى است و مى‌توان آن را دائرةالمعارف شيعى دانست. از طرف ديگر، توضيح‌هایى كه مرحوم فيض، در ذيل احاديث آورده است، مطالعه و فهم آنها را حتى براى افراد مبتدى آسان مى‌نمايد. مؤلف، با توجه به تخصص خود در علوم مختلف، از قبيل فقه، فلسفه، عرفان، اخلاق، حديث و كلام و... در هنگام شرح روايات، نكته‌هاى ارزش‌مندى را آورده است. | ||
شروح و حواشى الوافى | شروح و حواشى الوافى | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۲۷: | ||
#الحاشية على الوافى، خود مؤلف الوافى. | #الحاشية على الوافى، خود مؤلف الوافى. | ||
#الحاشية على الوافى، عبدالله بن عيسى افندى (م 1130ق). | #الحاشية على الوافى، عبدالله بن عيسى افندى (م 1130ق). | ||
#الحاشية على الوافى، سيّد | #الحاشية على الوافى، سيّد ابراهیم بن محمدباقررضوى، برادر سيّد صدرالدين تونى، شارح وافية. | ||
#الحاشية على الوافى، سيّد عبدالله بن | #الحاشية على الوافى، سيّد عبدالله بن نور‌الدين جزايرى (م 1173ق). | ||
#الحاشية على الوافى، محمدباقربن محمد اكمل معروف به [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (م 1206ق). از اين كتاب، به عنوان شرح ياد شده است، ولى خود مؤلف در فهرست تصانيفش، از آن، به عنوان حاشيه بر الوافى ياد مى‌كند. | #الحاشية على الوافى، محمدباقربن محمد اكمل معروف به [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (م 1206ق). از اين كتاب، به عنوان شرح ياد شده است، ولى خود مؤلف در فهرست تصانيفش، از آن، به عنوان حاشيه بر الوافى ياد مى‌كند. | ||
#الحاشية على الوافى، | #الحاشية على الوافى، فضل‌الله بن محمد شريف كاشانى. اين كتاب، شامل حاشيه بر كتاب عقل و علم الوافى است و بيشتر به شرح متون احاديث نظر دارد و گاه نيز به اسانيد مى‌پردازد و در رجب 1107ق، از نگارش آن فراغت يافته است. اين حاشيه، توسط مؤلف، مدون شده و نسخه آن به همراه تعليقاتى از وى در كتاب‌خانه مدرسه سپه‌سالار موجود است. | ||
#تعليقة على الوافى، احمد بن محمد، علم الهدى كاشانى. | #تعليقة على الوافى، احمد بن محمد، علم الهدى كاشانى. | ||
#الحاشية على الوافى، | #الحاشية على الوافى، محمدرضا بن محمد مؤمن قمى. | ||
#الحاشية على الوافى، ميرزا حسن بن عبدالرزاق لاهيجى (م 1121ق). | #الحاشية على الوافى، ميرزا حسن بن عبدالرزاق لاهيجى (م 1121ق). | ||
#شرح الوافى، سيّد محمد جواد بن محمدحسینى عاملى، صاحب [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] (م 1226ق)، شامل شرح كتاب طهارت الوافى و تقرير بحث استادش بحر العلوم است كه از نظر متن و سند در اخبار الوافى سخن گفته است و به عنوان تقريرات نيز از آن ياد شده است. | #شرح الوافى، سيّد محمد جواد بن محمدحسینى عاملى، صاحب [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] (م 1226ق)، شامل شرح كتاب طهارت الوافى و تقرير بحث استادش بحر العلوم است كه از نظر متن و سند در اخبار الوافى سخن گفته است و به عنوان تقريرات نيز از آن ياد شده است. | ||
| خط ۱۵۶: | خط ۱۳۸: | ||
#شرح طهارة الوافى، محمدتقى بن محمد رحيم تهرانى (م 1248ق) كه تقريرات درس استاش بحر العلوم است. | #شرح طهارة الوافى، محمدتقى بن محمد رحيم تهرانى (م 1248ق) كه تقريرات درس استاش بحر العلوم است. | ||
#الحاشية على الوافى، علامه [[شعرانی، ابوالحسن|شعرانى]]. | #الحاشية على الوافى، علامه [[شعرانی، ابوالحسن|شعرانى]]. | ||
#حواشى بر الوافى؛ در چاپ اخير الوافى - كه با تحقيق، مقابله با اصل، تصحيح و تعليق آقاى | #حواشى بر الوافى؛ در چاپ اخير الوافى - كه با تحقيق، مقابله با اصل، تصحيح و تعليق آقاى ضياء‌الدين حسینى و توسط انتشارات كتاب‌خانه امام اميرالمؤمنين(ع) در اصفهان، در 27 مجلد چاپ و منتشر شده است - حواشى ملا رفيع‌الدين نايينى، [[علامه مجلسى]]، [[مازندرانی، محمدصالح بن احمد|ملا صالح مازندرانى]]، ملا خليل قزوينى و آیت‌الله [[شعرانی، ابوالحسن|شعرانى]]، به علاوه گزيده‌هایى از كتاب الهدايا ميرزا محمد مجذوب تبريزى نيز در پاورقى آن ذكر گريده است. | ||
لازم به ذكر است كه كتاب الوافى از سوى مؤلف، در چهارده مجلد تدوين گرديده و قبل از چاپ اخير، در سه مجلد به قطع رحلى و با تصحيح | لازم به ذكر است كه كتاب الوافى از سوى مؤلف، در چهارده مجلد تدوين گرديده و قبل از چاپ اخير، در سه مجلد به قطع رحلى و با تصحيح محمدرضا عبدالرسول رضوى خوانسارى، به چاپ رسيده است. هم‌چنين در سه مجلد، به تحقيق آقاى ضياء‌الدين حسینى، توسط انتشارات كتاب‌خانه امام اميرالمؤمنين(ع) در اصفهان چاپ و منتشر گرديده بود. | ||
معجم، منتخب، مستدرك و فهرست الوافى: | معجم، منتخب، مستدرك و فهرست الوافى: | ||
#المعجم المفهرس لالفاظ احاديث كتاب الوافى، على رضا برازش. | #المعجم المفهرس لالفاظ احاديث كتاب الوافى، على رضا برازش. | ||
#الشافى المنتخب من الوافى، محمد محسن بن مرتضى [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی|فيض كاشانى]] (1007 - 1091ق)؛ | #الشافى المنتخب من الوافى، محمد محسن بن مرتضى [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی|فيض كاشانى]] (1007 - 1091ق)؛ نویسنده، آن را با حذف احاديث معارض، مكرر و اسانيد راويان، از كتاب الوافى استخراج و به ذكر محكمات بسنده نموده است. مؤلف، الشافى را در دو جزء و هر يك شامل دوازده كتاب با ابواب متعدد تدوين كرده است. | ||
#نوادر الأخبار (نوادر فيض)؛ فيض پس از گزينش الشافى از كتاب الوافى، تكمله و مستدركى هم براى الشافى نوشته و آن را نوادر ناميده است. وى، محكمات روايات موجود در غير كتب اربعه را كه در الوافى و الشافى نيامده، در نوادر گرد آورده است. شيخ حسن عصفورى آن را با اسم الحدق النواظر به اتمام رسانيده است. | #نوادر الأخبار (نوادر فيض)؛ فيض پس از گزينش الشافى از كتاب الوافى، تكمله و مستدركى هم براى الشافى نوشته و آن را نوادر ناميده است. وى، محكمات روايات موجود در غير كتب اربعه را كه در الوافى و الشافى نيامده، در نوادر گرد آورده است. شيخ حسن عصفورى آن را با اسم الحدق النواظر به اتمام رسانيده است. | ||
#مستدرك الوافى، محمد هادى بن مرتضى، نوه برادر [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی|فيض كاشانى]]. | #مستدرك الوافى، محمد هادى بن مرتضى، نوه برادر [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی|فيض كاشانى]]. | ||
#فهرست الوافى، علم الهدى، محمد بن محسن [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی|فيض كاشانى]] (م1115ق). | #فهرست الوافى، علم الهدى، محمد بن محسن [[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی|فيض كاشانى]] (م1115ق). | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
# مجله علوم حديث، پاييز 1383، عنوان مقاله: كتاب‌شناسى كتاب‌هاى الوافى، [[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعة]] و [[بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام|بحار الانوار]]، نویسنده: حسین صفره. | |||
# علوم حديث، سال سيزدهم، شماره اول، عنوان مقاله: سيرى در كتاب الوافى، نوشته: على محمد مير جليلى. | |||
{{جوامع روایی شیعه}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[حاشیة الوافي]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:حدیث]] | [[رده:حدیث]] | ||
[[رده:متون احادیث]] | [[رده: متون احادیث]] | ||
[[رده:احادیث شیعه]] | [[رده:احادیث شیعه]] | ||