۶٬۵۹۱
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'نهج‌البلاغه' به 'نهج‌البلاغة'
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') |
جز (جایگزینی متن - 'نهج‌البلاغه' به 'نهج‌البلاغة') |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| تصویر =NUR14606J1.jpg | | تصویر =NUR14606J1.jpg | ||
| عنوان =المدخل إلی علوم نهج‌البلاغة | | عنوان =المدخل إلی علوم نهج‌البلاغة | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر =نهج‌البلاغة. شرح | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[موسوی، محسن باقر]] (نویسنده) | [[موسوی، محسن باقر]] (نویسنده) | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
| کد کنگره =BP 38/02 /م9م4 | | کد کنگره =BP 38/02 /م9م4 | ||
| موضوع = | | موضوع = | ||
علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. | علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج‌البلاغة - نقد و تفسیر | ||
| ناشر = | | ناشر = | ||
دار العلوم | دار العلوم | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
'''المدخل إلی علوم نهج‌البلاغة''' كتابى است به زبان عربى كه توسط دكتر محسن باقر الموسوى از نويسندگان و پژوهشگران معاصر لبنانى نوشته و به معرفى دانش‌هاى مربوط به | '''المدخل إلی علوم نهج‌البلاغة''' كتابى است به زبان عربى كه توسط دكتر محسن باقر الموسوى از نويسندگان و پژوهشگران معاصر لبنانى نوشته و به معرفى دانش‌هاى مربوط به نهج‌البلاغة و نيز علوم قابل استنباط از اين كتاب مى‌پردازد. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده در مقدمه كتاب به مفهوم مورد نظر خود از علوم | نویسنده در مقدمه كتاب به مفهوم مورد نظر خود از علوم نهج‌البلاغة اشاره مى‌كند و مى‌نويسد: | ||
مفهومى كه ما در اين كتاب از "علوم | مفهومى كه ما در اين كتاب از "علوم نهج‌البلاغة" مد نظر داريم داراى دو جنبه متفاوت است: | ||
جنبه اول: علوم مرتبط با | جنبه اول: علوم مرتبط با نهج‌البلاغة كه شامل تمام علومى كه مى‌تواند در فهم نهج‌البلاغة ما را يارى كرده و ما را تا حد امكان به نص صحيحى كه حضرت انشاد فرموده‌اند، نزدیک سازد، مى‌شود. به باور نویسنده، نامگذارى اين قبيل دانش‌ها به علوم نهج‌البلاغة چيز جديدى نيست، چرا كه از قديم‌الايام و حتى در زمان حاضر آثار فراوانى در رابطه با علوم مرتبط با قرآن كريم به نگارش درآمده كه از آن ميان مى‌توان به اسباب‌النزول، ناسخ و منسوخ، محكم و متشابه و غيره اشاره كرد. نویسنده معتقد است، به همين سياق مى‌توان بحث درباره زمان و مكان ايراد خطبه‌هاى نهج‌البلاغة، شأن ايراد اين خطبه‌ها، راويان نهج‌البلاغة، خطبه و انواع آن و غيره را نيز در شمار علوم نهج‌البلاغة به‌شمار آورد. | ||
جنبه دوم: علومى كه از | جنبه دوم: علومى كه از نهج‌البلاغة قابل استفاده و استنباط است و مى‌توان به صورت موضوعى بدان‌ها پرداخت. اين علوم عبارتند از: اقتصاد، مديريت، قضاوت، تاريخ، فلسفه، عرفان، استراتژى نظامى و.... به باور مؤلف اساس و بنيان تمام اين علوم در نهج‌البلاغة يافت مى‌شود و استنباط اين دانش‌ها از نهج‌البلاغة تنها در گرو تلاش متخصصين هر يك از دانش‌هاى مذكور مى‌باشد تا كلام حضرت را به خوبى دريافته و انديشه‌ها و موضوعات مرتبط با علوم ياد شده را از اين كتاب ارزشمند استخراج نمايند. و درست به دليل همين نياز به متخصص، مؤلف از پرداختن به اين دانش‌ها جز به صورت اشاره‌اى اجمالى و كوتاه به عناوين موضوعات و علوم اصلى و فرعى، خوددارى كرده و اين كار را به اهل فن واگذارده است. | ||
وى بر اين باور است كه اهل فن، كليد هر دانشى را در كلام [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] مى‌توانند، بيابند چرا كه على(ع) در شهر علم است؛ علمى كه از وحى سرچشمه مى‌گيرد. | وى بر اين باور است كه اهل فن، كليد هر دانشى را در كلام [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] مى‌توانند، بيابند چرا كه على(ع) در شهر علم است؛ علمى كه از وحى سرچشمه مى‌گيرد. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
فصل اول: | فصل اول: | ||
در اين فصل مؤلف به بررسى اقسام "كلام" در | در اين فصل مؤلف به بررسى اقسام "كلام" در نهج‌البلاغة مى‌پردازد. | ||
گفتار نخست اين فصل به موضوع "خطبه‌ها" اختصاص يافته و طى آن نویسنده به موضوعات ذيل مى‌پردازد: تاريخ خطابه، اركان خطابه (ايجاد، تنسيق، تعبير)، اجزاء خطبه (مقدمه، عرض، خاتمه)، ويژگى‌هاى خطبه‌هاى [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] (ميل به تطويل، آغاز به حمد خداوند و شهادت به يگانگى خداوند و نيز رسالت پيامبر اكرم(ص)، گنجاندن آيات شريفه قرآنى در لابلاى خطبه‌ها، در پيش‌گرفتن روش انسانى و...)، ويژگى‌هاى فنى خطبه‌هاى حضرت، خميرمايه خطابه (موضوع و تعبير)، انواع خطبه (فكرى، موعظه‌اى، ملاحم، جنگى، سياسى و...)، اشكال و صور ايراد خطبه توسط حضرت(ايستادن بر بلندى، بر فراز سنگ، بر فراز منبر و...). | گفتار نخست اين فصل به موضوع "خطبه‌ها" اختصاص يافته و طى آن نویسنده به موضوعات ذيل مى‌پردازد: تاريخ خطابه، اركان خطابه (ايجاد، تنسيق، تعبير)، اجزاء خطبه (مقدمه، عرض، خاتمه)، ويژگى‌هاى خطبه‌هاى [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] (ميل به تطويل، آغاز به حمد خداوند و شهادت به يگانگى خداوند و نيز رسالت پيامبر اكرم(ص)، گنجاندن آيات شريفه قرآنى در لابلاى خطبه‌ها، در پيش‌گرفتن روش انسانى و...)، ويژگى‌هاى فنى خطبه‌هاى حضرت، خميرمايه خطابه (موضوع و تعبير)، انواع خطبه (فكرى، موعظه‌اى، ملاحم، جنگى، سياسى و...)، اشكال و صور ايراد خطبه توسط حضرت(ايستادن بر بلندى، بر فراز سنگ، بر فراز منبر و...). | ||
گفتار دوم اين فصل به "كلام" كه عبارت است از فرمايشات كوتاه حضرت كه در مناسبت‌هاى مختلف(غير از مناسبت‌هاى خاصى همچون جمعه و اعياد و...) ايراد شده، اختصاص يافته است. در اين مبحث مؤلف از انواع كلام حضرت، كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] در | گفتار دوم اين فصل به "كلام" كه عبارت است از فرمايشات كوتاه حضرت كه در مناسبت‌هاى مختلف(غير از مناسبت‌هاى خاصى همچون جمعه و اعياد و...) ايراد شده، اختصاص يافته است. در اين مبحث مؤلف از انواع كلام حضرت، كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] در نهج‌البلاغة آورده و بالغ بر هفت نوع مى‌شود، مى‌پردازد. | ||
نوع نخست از انواع كلام حضرت عبارت است از، بخش‌هایى از خطبه‌هاى حضرت كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] گزينش نموده و در | نوع نخست از انواع كلام حضرت عبارت است از، بخش‌هایى از خطبه‌هاى حضرت كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] گزينش نموده و در نهج‌البلاغة آورده است، از اين رو نخواسته كه نام خطبه را بر آن بنهد، لذا نگفته: من خطبة له؛ بلكه گفته: من كلام له. | ||
نوع دوم عبارت است، از كلامى كه حضرت به شخص خاصى در رابطه با امر ويژه‌اى فرموده است؛ مانند كلامى كه حضرت به اشعث بن قيس هنگامى كه حضرت بر فراز منبر بود و او به اعتراض با حضرت سخن گفت، فرمودند. | نوع دوم عبارت است، از كلامى كه حضرت به شخص خاصى در رابطه با امر ويژه‌اى فرموده است؛ مانند كلامى كه حضرت به اشعث بن قيس هنگامى كه حضرت بر فراز منبر بود و او به اعتراض با حضرت سخن گفت، فرمودند. | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
گفتار هشتم نيز به كلمات حكمت‌آميز و مواعظ و سخنان كوتاه حضرت اختصاص يافته است. بيشتر سخنان حضرت كه در اين قسمت گردآمده، قطعاتى است كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] از خطب و رسائل و كلمات حضرت برگزيده است. | گفتار هشتم نيز به كلمات حكمت‌آميز و مواعظ و سخنان كوتاه حضرت اختصاص يافته است. بيشتر سخنان حضرت كه در اين قسمت گردآمده، قطعاتى است كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] از خطب و رسائل و كلمات حضرت برگزيده است. | ||
فصل دوم:" | فصل دوم:"نهج‌البلاغة بين التوثيق و التشكيك" | ||
برخى به خاطر آنكه روايات | برخى به خاطر آنكه روايات نهج‌البلاغة فاقد سند رجالى است، در صحت انتساب محتواى آن به [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]]، تشكيك كرده‌اند. از اين رو در مباحث پنجگانه اين فصل بدين تشكيكات پاسخ گفته شده است. | ||
مبحث اول: راويان | مبحث اول: راويان نهج‌البلاغة | ||
در اين مبحث مؤلف براى اثبات اينكه | در اين مبحث مؤلف براى اثبات اينكه نهج‌البلاغة، حاوى فرمايشات [[علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] است، به معرفى 31 تن از اصحاب حضرت كه مستقيما از خود حضرت روايت نقل كرده‌اند و روايات ايشان از [[امام على(ع)|حضرت امير]](ع) در ساير منابع حديثى موجود است، مى‌پردازد. از اين دسته مى‌توان به اصبغ بن نباتة تميمى مشاجعى، جابر بن عبدالله انصارى، جندب بن عبدالله أزدى، زيد بن صوحان، سُليم بن قيس هلالى و...اشاره كرد. | ||
در بخش بعدى به معرفى آن دسته از راويانى كه كلام حضرت را با واسطه ساير امامان معصوم(ع)، كه ميراث‌دار علم [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] و كتابى كه به عنوان صحيفه [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] در اختيار ايشان قرار داشت، بوده‌اند، روايت كرده‌اند، پرداخته شده است. | در بخش بعدى به معرفى آن دسته از راويانى كه كلام حضرت را با واسطه ساير امامان معصوم(ع)، كه ميراث‌دار علم [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] و كتابى كه به عنوان صحيفه [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] در اختيار ايشان قرار داشت، بوده‌اند، روايت كرده‌اند، پرداخته شده است. | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
گفتار دوم اين فصل به معرفى شانزده تن از كسانى كه به گردآورى خطبه‌هاى [[امام على(ع)|حضرت امير]](ع) اهتمام ورزيده‌اند، اختصاص يافته است. | گفتار دوم اين فصل به معرفى شانزده تن از كسانى كه به گردآورى خطبه‌هاى [[امام على(ع)|حضرت امير]](ع) اهتمام ورزيده‌اند، اختصاص يافته است. | ||
در گفتار سوم، مؤلف با يادآورى اين نكته كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] در تألیف | در گفتار سوم، مؤلف با يادآورى اين نكته كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] در تألیف نهج‌البلاغة تنها جهات ادبى و بلاغى كلمات حضرت را مدنظر داشته از اين رو به ذكر اسانيد روايات آن، جز در مواردى اندك نپرداخته، به بررسى آن دسته از مصادرى كه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] در كتاب خود از آن‌ها ياد كرده، مى‌پردازد. | ||
مؤلف در گفتار چهارم اين فصل ضمن دو مطلب به معرفى كسانى كه در صحت انتساب | مؤلف در گفتار چهارم اين فصل ضمن دو مطلب به معرفى كسانى كه در صحت انتساب نهج‌البلاغة به على(ع) تشكيك نموده‌اند، پرداخته است: | ||
مطلب اول: مشككين از قدما نظير [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]]، حافظ [[ذهبى]]، [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] و... | مطلب اول: مشككين از قدما نظير [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]]، حافظ [[ذهبى]]، [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] و... | ||
مطلب دوم: مشككين معاصر. در اين قسمت، مؤلف به نقش مستشرقان در برانگيختن ترديدها درباره صحت انتساب | مطلب دوم: مشككين معاصر. در اين قسمت، مؤلف به نقش مستشرقان در برانگيختن ترديدها درباره صحت انتساب نهج‌البلاغة به على(ع) اشاره كرده و از برخى متفكران مسلمان نظير: [[ضیف، شوقی|شوقى ضيف]]، احمد امين، محمد كرد على، احمد زكى صفوت و...كه تحت تاثير اين تشكيكات قرار گرفته‌اند، نام مى‌برد. | ||
گفتار پنجم به پاسخ تشكيكات وارده اختصاص يافته است. در اين گفتار مؤلف محورهاى پانزده گانه‌اى براى اين شكوك ترسيم كرده و بدان‌ها پاسخ مى‌گويد و در پایان تناقض‌گويى مشككين را بر ملا مى‌سازد. | گفتار پنجم به پاسخ تشكيكات وارده اختصاص يافته است. در اين گفتار مؤلف محورهاى پانزده گانه‌اى براى اين شكوك ترسيم كرده و بدان‌ها پاسخ مى‌گويد و در پایان تناقض‌گويى مشككين را بر ملا مى‌سازد. | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
فصل سوم به شأن (نزول) خطبه‌ها، نامه‌ها و كلمات قصار حضرت اختصاص يافته است. | فصل سوم به شأن (نزول) خطبه‌ها، نامه‌ها و كلمات قصار حضرت اختصاص يافته است. | ||
مؤلف با يادآورى اين نكته كه يادكرد شأن ايراد خطبه از آنجا كه ما را در حال و هواى ايراد خطبه قرار مى‌دهد، نقش مهمى در فهم خطبه و فراگيرى مضامين و ابعاد مختلف آن دارد، از ابن ابى‌الحديد به عنوان تنها شارح | مؤلف با يادآورى اين نكته كه يادكرد شأن ايراد خطبه از آنجا كه ما را در حال و هواى ايراد خطبه قرار مى‌دهد، نقش مهمى در فهم خطبه و فراگيرى مضامين و ابعاد مختلف آن دارد، از ابن ابى‌الحديد به عنوان تنها شارح نهج‌البلاغة كه به بيان شأن ايراد برخى خطبه‌هاى حضرت پرداخته، ياد مى‌كند. اما بسيارى از خطبه‌ها و رسائل حضرت وجود دارد كه مى‌بايست شأن ايراد آن‌ها را در منابع ديگر جستجو نمود. از اين رو در گفتار نخست اين فصل مؤلف به يادكرد شأن ايراد برخى خطب حضرت، در گفتار دوم به يادكرد شأن ايراد برخى از رسائل و نامه‌هاى حضرت و در گفتار سوم به يادكرد شأن ايراد كلمات حكيمانه و مواعظ حضرت مى‌پردازد. | ||
فصل چهارم به موضوعات متنوع و گوناگون ديگرى در رابطه با | فصل چهارم به موضوعات متنوع و گوناگون ديگرى در رابطه با نهج‌البلاغة اختصاص يافته است. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
#متن كتاب | #متن كتاب | ||
#سايت: اثير | #سايت: اثير | ||
{{ | {{نهج‌البلاغة}} | ||