القواعد و الفوائد الأصولية و ما يتعلق بها من الأحكام الفرعية: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
| مکان نشر =لبنان - بيروت | | مکان نشر =لبنان - بيروت | ||
لبنان - صيدا | لبنان - صيدا | ||
| سال نشر =مجلد1: 2009م , 1430ق, | | سال نشر =مجلد1: 2009م , 1430ق, | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =22255 | ||
| کتابخوان همراه نور =22255 | |||
| کد پدیدآور =14486 | | کد پدیدآور =14486 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|القواعد الأصولية (ابهام زدایی)}} | |||
'''القواعد و الفوائد الأصولية و ما يتعلق بها من الأحكام الفرعية'''، اثر [[ابن اللحام، علی بن محمد|ابوالحسن علاءالدین بن محمد بن عباس بعلی حنبلی]]، معروف به [[ابن اللحام، علی بن محمد|ابن لحام]] (متوفی 803ق)، کتابی است در معرفی و بررسی قواعد و فواید اصولی که با تحقیق [[فضیلی، عبدالکریم|عبدالکریم فضیلی]] منتشر شده است. | |||
این کتاب در برخی از مصادر، با نام «القواعد الأصولية و الأخبار العلية في اختيارات الشيخ تقي‌الدين بن تيمية» ذکر گردیده است، اما بنا به تحقیقات نویسنده، این امر اشتباه بوده و این نام، نام سه کتاب این نویسنده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/8 ر.ک: مقدمه محقق، ص8]</ref>. | |||
این کتاب در برخی از مصادر، با نام «القواعد الأصولية و الأخبار العلية في اختيارات الشيخ | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب دربردارنده 66 قاعده | کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب دربردارنده 66 قاعده می‌باشد | ||
از جمله امتیازات روش نویسنده، آن است که | از جمله امتیازات روش نویسنده، آن است که غالباً، به توثیق آرا و رد آنها به منابع و مصادر اصلی به‌صورت اشاره و بدون افاضه در نقل - مگر در موارد ضروری - پرداخته است. از جمله منابع مورد استفاده وی که بیشتر به آنها اشاره گردیده است، عبارتند از: | ||
# مصادر اصولی حنبلی: | # مصادر اصولی حنبلی: | ||
## | ## «[[العدة في أصول الفقه]]»، قاضی [[ابن فراء، محمد بن حسین|ابویعلی بن فراء]]؛ | ||
## «التمهيد» ابوالخطاب کلوذانی؛ | ## «التمهيد» ابوالخطاب کلوذانی؛ | ||
## «منهاج الوصول إلی الأصول»، ابن | ## «منهاج الوصول إلی الأصول»، [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]؛ | ||
## «عمدة الأدلة» و | ## «عمدة الأدلة» و «[[الواضح في أصول الفقه|الواضح]]» في أصول الفقه، [[ابن عقیل، علی بن عقیل|ابوالوفاء بن عقیل]]؛ | ||
## «غرر البيان»، ابوالحسن بن زاغونی؛ | ## «غرر البيان»، ابوالحسن بن زاغونی؛ | ||
## «روضة الناظر و جنة المناظر»، ابن | ## «روضة الناظر و جنة المناظر»، [[ابن قدامه، عبدالله بن احمد|ابن قدامه]]؛ | ||
## «المسودة في أصول الفقه»، آل بن تیمیه. | ## «المسودة في أصول الفقه»، آل بن تیمیه. | ||
# منابع مربوط به فقه حنبلی: | # منابع مربوط به فقه حنبلی: | ||
## «المختصر»، خرقی؛ | ## «المختصر»، خرقی؛ | ||
## «الجامع الكبير»، «المجرد في المذهب»، «كتاب الخلاف الكبير»، «الجامع الصغير»، «الكفاية» و «كتاب الروايتين و الوجهين» قاضی ابویعلی بن | ## «الجامع الكبير»، «المجرد في المذهب»، «كتاب الخلاف الكبير»، «الجامع الصغير»، «الكفاية» و «كتاب الروايتين و الوجهين» قاضی [[ابن فراء، محمد بن حسین|ابویعلی بن فراء]]؛ | ||
## «الإرشاد» و «شرح الخرقي»، قاضی ابن ابوموسی؛ | ## «الإرشاد» و «شرح الخرقي»، قاضی ابن ابوموسی؛ | ||
## «الهداية»، ابوالخطاب کلوذانی؛ | ## «الهداية»، ابوالخطاب کلوذانی؛ | ||
## «المفردات»، ابوالوفاء بن | ## «المفردات»، [[ابن عقیل، علی بن عقیل|ابوالوفاء بن عقیل]]؛ | ||
## «الإقناع» و «الواضح»، ابوالحسن بن زاغونی و... | ## «الإقناع» و «الواضح»، ابوالحسن بن زاغونی و... | ||
# مصادر اصولی فقهی دیگر مذاهب: | # مصادر اصولی فقهی دیگر مذاهب: | ||
## | ## «[[المحصول في علم الاُصول|المحصول]]»، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدین رازی]]؛ | ||
## «المستصفی» و «المنخول»، غزالی؛ | ## «المستصفی» و «المنخول»، غزالی؛ | ||
## «التبصرة»، ابواسحاق شیرازی؛ | ## «التبصرة»، ابواسحاق شیرازی؛ | ||
## «البرهان»، جوینی و... | ## «البرهان»، جوینی و... | ||
# مصادر مختص به قواعد فقهی، مانند: «قواعد الأحكام في مصالح الأنام» عز بن عبدالسلام<ref>ر.ک: همان، ص12-13</ref>. | # مصادر مختص به قواعد فقهی، مانند: «قواعد الأحكام في مصالح الأنام» عز بن عبدالسلام<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/12 ر.ک: همان، ص12-13]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
محقق در مقدمه خود، ابتدا از برخی آثاری که پیرامون قواعد فقهی نوشته شده، نام برده و سپس به معرفی کتاب حاضر و نویسنده آن، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص5-14</ref>. در مقدمه کوتاه نویسنده، به تعریف اصول فقه پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص15</ref>. | محقق در مقدمه خود، ابتدا از برخی آثاری که پیرامون قواعد فقهی نوشته شده، نام برده و سپس به معرفی کتاب حاضر و نویسنده آن، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص5-14</ref>. در مقدمه کوتاه نویسنده، به تعریف اصول فقه پرداخته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/15 ر.ک: مقدمه مؤلف، ص15]</ref>. | ||
نویسنده در هر مورد، ابتدا به ذکر قاعده پرداخته و سپس مسائل پیرامون و مرتبط و متفرع بر آن را، مورد بحث و بررسی قرار داده است؛ این امر، پس از عباراتی مانند: «إذا تقرر هذا، فمن فروع هذه القاعدة...» یا «فههنا مسائل تتعلق بذلك» یا «إذا علمت ذلك، فمن فروع المسألة» واقع شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص11-12</ref>. | نویسنده در هر مورد، ابتدا به ذکر قاعده پرداخته و سپس مسائل پیرامون و مرتبط و متفرع بر آن را، مورد بحث و بررسی قرار داده است؛ این امر، پس از عباراتی مانند: «إذا تقرر هذا، فمن فروع هذه القاعدة...» یا «فههنا مسائل تتعلق بذلك» یا «إذا علمت ذلك، فمن فروع المسألة» واقع شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/11 ر.ک: مقدمه محقق، ص11-12]</ref>. | ||
ویژگی خاص کتاب، ایجاز مطالب و شمول مسائل آن | ویژگی خاص کتاب، ایجاز مطالب و شمول مسائل آن می‌باشد؛ به‌عنوان مثال، عبارت زیر، در بیان شرایط تکلیف است: «شرط التكليف: العقل و فهم الخطاب». ویژگی دیگر این اثر، آن است که در مواردی که نفس قاعده‌ای، چه در بین مذاهب مختلف و چه در میان مذهب حنبلی، مورد اختلاف باشد، به‌صورت استفهام، مطرح شده است؛ به‌عنوان مثال: «الترك هل هو من قسم الأفعال أم لا؟»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/12 ر.ک: همان، ص12]</ref>. | ||
قواعد کتاب را در نگاهی کلی، | قواعد کتاب را در نگاهی کلی، می‌توان در چهار بخش زیر، تقسیم‌بندی نمود: | ||
# قسم اول (قاعده اول): مختص به تعریف علم فقه؛ | # قسم اول (قاعده اول): مختص به تعریف علم فقه؛ | ||
# قسم دوم (از قاعده 2 تا 8): مختص به قواعد مربوط به مباحث | # قسم دوم (از قاعده 2 تا 8): مختص به قواعد مربوط به مباحث محکوم‌فیه؛ | ||
# قسم سوم (از قاعده 9 تا 22): متضمن قواعد مرتبط با مباحث حکم تکلیفی و انواع آن (البته قاعده 19، به حکم وضعی مربوط است)؛ | # قسم سوم (از قاعده 9 تا 22): متضمن قواعد مرتبط با مباحث حکم تکلیفی و انواع آن (البته قاعده 19، به حکم وضعی مربوط است)؛ | ||
# قسم چهارم (از قاعده 23 تا 65): مختص به قواعد مرتبط با مباحث دلالت الفاظ. این قواعد را | # قسم چهارم (از قاعده 23 تا 65): مختص به قواعد مرتبط با مباحث دلالت الفاظ. این قواعد را می‌توان در پنج بخش زیر، تقسیم‌بندی نمود: | ||
## قاعده 23 تا 28: قواعد متعلق به مباحث حقیقت و مجاز؛ | ## قاعده 23 تا 28: قواعد متعلق به مباحث حقیقت و مجاز؛ | ||
## قاعده 29 تا 37، قواعد متعلق به معانی حروف و مباحث مربوط به آن؛ | ## قاعده 29 تا 37، قواعد متعلق به معانی حروف و مباحث مربوط به آن؛ | ||
## قاعده 38 و 39: قواعد حقیقت کلام؛ | ## قاعده 38 و 39: قواعد حقیقت کلام؛ | ||
## قاعده 42 تا 51: قواعد مربوط به مباحث امر و نهی؛ | ## قاعده 42 تا 51: قواعد مربوط به مباحث امر و نهی؛ | ||
## قاعده 52 تا 64: قواعد مرتبط با مباحث عموم و خصوص<ref>ر.ک: همان، ص10-11</ref>. | ## قاعده 52 تا 64: قواعد مرتبط با مباحث عموم و خصوص<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/10 ر.ک: همان، ص10-11]</ref>. | ||
قواعد منفردی نیز در قسم چهارم وجود دارد که عبارتند از: | قواعد منفردی نیز در قسم چهارم وجود دارد که عبارتند از: | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۳: | ||
# قاعده مربوط به نسخ (قاعده 41)؛ | # قاعده مربوط به نسخ (قاعده 41)؛ | ||
# قاعده مربوط به فرض عین و فرض کفایت (قاعده 49)؛ | # قاعده مربوط به فرض عین و فرض کفایت (قاعده 49)؛ | ||
# قاعده مربوط به اجماع صحابه و اجتهاد صحابی (قاعده 66)<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. | # قاعده مربوط به اجماع صحابه و اجتهاد صحابی (قاعده 66)<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/11 ر.ک: همان، ص11]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در | فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع<ref>مثلا ر.ک: پاورقی، ص392</ref> و اشاره به اختلاف نسخ<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/390 مثلا ر.ک: همان، ص390]</ref>، به تشریح و تبین لغات سخت و دیرباب متن<ref>مثلا ر.ک: همان، ص388</ref> و نیز معرفی مختصر اعلام مذکور در متن، پرداخته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38718/1/394 مثلا ر.ک: همان، ص394]</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۴: | ||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۰:۲۰
القواعد و الفوائد الأصولية و ما يتعلق بها من الأحكام الفرعية، اثر ابوالحسن علاءالدین بن محمد بن عباس بعلی حنبلی، معروف به ابن لحام (متوفی 803ق)، کتابی است در معرفی و بررسی قواعد و فواید اصولی که با تحقیق عبدالکریم فضیلی منتشر شده است.
| القواعد و الفوائد الأصولية و ما يتعلق بها من الأحكام الفرعية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن اللحام، علی بن محمد (نويسنده) فضیلی، عبدالکریم (محقق) |
| ناشر | المکتبة العصرية المکتبة العصرية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت لبنان - صيدا |
| سال نشر | مجلد1: 2009م , 1430ق, |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
برای دیگر کاربردها، القواعد الأصولية (ابهام زدایی) را ببینید.
این کتاب در برخی از مصادر، با نام «القواعد الأصولية و الأخبار العلية في اختيارات الشيخ تقي‌الدين بن تيمية» ذکر گردیده است، اما بنا به تحقیقات نویسنده، این امر اشتباه بوده و این نام، نام سه کتاب این نویسنده است[۱].
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب دربردارنده 66 قاعده می‌باشد
از جمله امتیازات روش نویسنده، آن است که غالباً، به توثیق آرا و رد آنها به منابع و مصادر اصلی به‌صورت اشاره و بدون افاضه در نقل - مگر در موارد ضروری - پرداخته است. از جمله منابع مورد استفاده وی که بیشتر به آنها اشاره گردیده است، عبارتند از:
- مصادر اصولی حنبلی:
- «العدة في أصول الفقه»، قاضی ابویعلی بن فراء؛
- «التمهيد» ابوالخطاب کلوذانی؛
- «منهاج الوصول إلی الأصول»، ابن جوزی؛
- «عمدة الأدلة» و «الواضح» في أصول الفقه، ابوالوفاء بن عقیل؛
- «غرر البيان»، ابوالحسن بن زاغونی؛
- «روضة الناظر و جنة المناظر»، ابن قدامه؛
- «المسودة في أصول الفقه»، آل بن تیمیه.
- منابع مربوط به فقه حنبلی:
- «المختصر»، خرقی؛
- «الجامع الكبير»، «المجرد في المذهب»، «كتاب الخلاف الكبير»، «الجامع الصغير»، «الكفاية» و «كتاب الروايتين و الوجهين» قاضی ابویعلی بن فراء؛
- «الإرشاد» و «شرح الخرقي»، قاضی ابن ابوموسی؛
- «الهداية»، ابوالخطاب کلوذانی؛
- «المفردات»، ابوالوفاء بن عقیل؛
- «الإقناع» و «الواضح»، ابوالحسن بن زاغونی و...
- مصادر اصولی فقهی دیگر مذاهب:
- «المحصول»، فخرالدین رازی؛
- «المستصفی» و «المنخول»، غزالی؛
- «التبصرة»، ابواسحاق شیرازی؛
- «البرهان»، جوینی و...
- مصادر مختص به قواعد فقهی، مانند: «قواعد الأحكام في مصالح الأنام» عز بن عبدالسلام[۲].
گزارش محتوا
محقق در مقدمه خود، ابتدا از برخی آثاری که پیرامون قواعد فقهی نوشته شده، نام برده و سپس به معرفی کتاب حاضر و نویسنده آن، پرداخته است[۳]. در مقدمه کوتاه نویسنده، به تعریف اصول فقه پرداخته شده است[۴].
نویسنده در هر مورد، ابتدا به ذکر قاعده پرداخته و سپس مسائل پیرامون و مرتبط و متفرع بر آن را، مورد بحث و بررسی قرار داده است؛ این امر، پس از عباراتی مانند: «إذا تقرر هذا، فمن فروع هذه القاعدة...» یا «فههنا مسائل تتعلق بذلك» یا «إذا علمت ذلك، فمن فروع المسألة» واقع شده است[۵].
ویژگی خاص کتاب، ایجاز مطالب و شمول مسائل آن می‌باشد؛ به‌عنوان مثال، عبارت زیر، در بیان شرایط تکلیف است: «شرط التكليف: العقل و فهم الخطاب». ویژگی دیگر این اثر، آن است که در مواردی که نفس قاعده‌ای، چه در بین مذاهب مختلف و چه در میان مذهب حنبلی، مورد اختلاف باشد، به‌صورت استفهام، مطرح شده است؛ به‌عنوان مثال: «الترك هل هو من قسم الأفعال أم لا؟»[۶].
قواعد کتاب را در نگاهی کلی، می‌توان در چهار بخش زیر، تقسیم‌بندی نمود:
- قسم اول (قاعده اول): مختص به تعریف علم فقه؛
- قسم دوم (از قاعده 2 تا 8): مختص به قواعد مربوط به مباحث محکوم‌فیه؛
- قسم سوم (از قاعده 9 تا 22): متضمن قواعد مرتبط با مباحث حکم تکلیفی و انواع آن (البته قاعده 19، به حکم وضعی مربوط است)؛
- قسم چهارم (از قاعده 23 تا 65): مختص به قواعد مرتبط با مباحث دلالت الفاظ. این قواعد را می‌توان در پنج بخش زیر، تقسیم‌بندی نمود:
- قاعده 23 تا 28: قواعد متعلق به مباحث حقیقت و مجاز؛
- قاعده 29 تا 37، قواعد متعلق به معانی حروف و مباحث مربوط به آن؛
- قاعده 38 و 39: قواعد حقیقت کلام؛
- قاعده 42 تا 51: قواعد مربوط به مباحث امر و نهی؛
- قاعده 52 تا 64: قواعد مرتبط با مباحث عموم و خصوص[۷].
قواعد منفردی نیز در قسم چهارم وجود دارد که عبارتند از:
- قاعده قرائت شاذ (قاعده 40)؛
- قاعده مربوط به نسخ (قاعده 41)؛
- قاعده مربوط به فرض عین و فرض کفایت (قاعده 49)؛
- قاعده مربوط به اجماع صحابه و اجتهاد صحابی (قاعده 66)[۸].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۹] و اشاره به اختلاف نسخ[۱۰]، به تشریح و تبین لغات سخت و دیرباب متن[۱۱] و نیز معرفی مختصر اعلام مذکور در متن، پرداخته شده است[۱۲].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص8
- ↑ ر.ک: همان، ص12-13
- ↑ ر.ک: همان، ص5-14
- ↑ ر.ک: مقدمه مؤلف، ص15
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص11-12
- ↑ ر.ک: همان، ص12
- ↑ ر.ک: همان، ص10-11
- ↑ ر.ک: همان، ص11
- ↑ مثلا ر.ک: پاورقی، ص392
- ↑ مثلا ر.ک: همان، ص390
- ↑ مثلا ر.ک: همان، ص388
- ↑ مثلا ر.ک: همان، ص394
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.