الفوائد و الزهد و الرقائق و المراثي
الفوائد و الزهد و الرقائق و المراثي، اثر جعفر بن محمد بن نصیر بغدادی (متوفی 348ق)، معروف به خلدی، کتابی است پیرامون درسهای آموزنده اخلاقی و بحثهایی درباره زهد و ویژگی‌های زاهدان و احوال قیامت و زوال دنیا و عالم مرگ که با تحقیق مجدی فتحی سید، به چاپ رسیده است.
| الفوائد و الزهد و الرقائق و المراثي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خلدي، جعفر بن محمد (نويسنده) سيد، مجدي فتحي (محقق) |
| ناشر | دار الصحابة للتراث |
| مکان نشر | مصر - طنطا |
| سال نشر | مجلد1: 1989م , 1409ق, |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب بدون تبویب و فصلبندی خاصی، عرضه شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن اشاره به اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، به شرح‌حال نویسنده پرداخته شده است[۱].
نویسنده در چند سال آخر عمر خود، مجالسی برپا می‌ساخت و در آن فوایدی از حدیث و نیز اخبار و آثار مشایخ برای شاگردانش املا می‌کرد[۲].
این کتاب دربردارنده 49 حدیث و خبر است؛ 5 حدیث نبوی و 44 خبر از صحابه و تابعین و بزرگان صوفیه به روایت ابومحمد الحافظ جمال‌الدین یوسف بن زکی عبدالرحمان مزی، از ابوالمرهف مقدام بن ابی‌القاسم بن مقداد قیسی، از ابوالعباس احمد بن احمد بن احمد بندینجی، از ابونصر معمر بن محمد بن حسین، از ابوعبدالله محمد بن علی بن حسین بن سکینه انماطی، از ابوالقاسم شاذان بکیر مقری، از ابومحمد جعفر بن محمد بن نصیر بن قاسم خواص خلدی[۳].
کتاب چنان‌که از نام آن پیداست، می‌کوشد از خلال احادیث و اخبار، به چهار مطلب زیر بپردازد:
- فواید (درسهای آموزنده اخلاقی)؛
- بحثهایی درباره زهد و ویژگی‌های زاهدان؛
- رقایق (جمع رقیقه به‌معنای آنچه از احوال قیامت و زوال دنیا و... که موجب رقت قلب آدمی می‌شود)؛
- مراثی (عالم مرگ و رثا)[۴].
نویسنده در خلال این احادیث و اخبار به ما یادآور می‌شود که حیات زاهد از نظر خوردن و آشامیدن و پوشیدن و گفتار و به‌طورکلی زیستن، چگونه باید باشد و برای آن نمونه‌هایی می‌آورد. او همچنین از حالات اخلاص و صدق و حلم و حیا و عفت و دیگر ارزش‌های والا سخن می‌راند و در فرجام اثر از عالم رثاء و موت و قبر بحث می‌کند[۵].
وضعیت کتاب
از جمله اقدامات تحقیقی صورت گرفته بر روی کتاب، عبارتند از:
- مطابقت نسخ کتاب با یکدیگر به‌منظور رسیدن به متنی سلیم و صحیح.
- تخریج احادیث نبوی و عنایت به درجه احادیث با توجه جرحوتعدیل آن‌ها.
- شرح لغات غریب و توضیح معانی سخت و مشکل.
- قرار دادن عناوین برای روایات و احادیث به‌منظور تسهیل در درک معانی و یافتن مطالب.
- شرح‌حال بعضی از اعلام.
- تهیه فهارس فنی برای کتاب[۶].
فهارس کتاب در انتهای آن جای گرفته است که به ترتیب عبارتند از فهرست احادیث، اعلام و موضوعات کتاب.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ[۷]، به شرح لغات دیریاب و مشکل متن[۸] و شرح‌حال اعلام مذکور در متن، پرداخته شده است[۹].