الغزالي: حياته، آثاره، فلسفته
الغزالی حیاته، آثاره، فلسفته، اثر احمد شمس‌الدین، کتابی است در معرفی غزالی، آثار و فلسفه او.
| الغزالی: حیاته، آثاره، فلسفته | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شمس‌الدين، احمد (گردآورنده) |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1411ق. = 1990م. |
| چاپ | چاپ اول |
| موضوع | غزالي، محمد بن محمد، 450 - 505ق. - نقد وتفسير |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ش8غ4 / 181 B |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با مقدمه کوتاهی از نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به‌صورت مختصر، به تعریف از غزالی پرداخته شده و با عباراتی نظیر «فقیه اصولی»، «متکلم»، «فیلسوف»، «صوفی» و «حجةالاسلام»، از وی یاد شده است[۱].
فصل اول، در سه بخش زیر، به معرفی غزالی و آثار وی، اختصاص یافته است:
بخش نخست، پیش‌درآمدی است در تشریح عصری که غزالی در آن می‌زیسته[۲] و بخش دوم، شرح‌حال نسبتاً مفصلی از وی[۳].
در بخش سوم، در دو قسمت زیر، به معرفی آثار غزالی، پرداخته شده است:
- آثار چاپی؛ که عبارتند از:
- در تصوف: «آداب الصوفیة»، «الأدب فيالدین»، «الأربعین في أصول‌الدین»، «الإملاء عن إشکال الإحیاء»، «إحیاء علوم‌الدین»، «ایها الولد»، «بدایة الهدایة و تهذیب النفوس بالآداب الشرعیة»، «جواهر القرآن و درره»، «الحکمة في مخلوقات الله»، «خلاصة التصانیف»، «الدررة الفاخرة في کشف علوم الآخرة»، «الرسالة اللدنیة»، «الرسالة الوعظیة»، «فاتحة العلوم»، «القواعد العشر»، «الکشف و التببین في غرور الخلق أجمعین»، «المرشد الأمین إلی موعظة المؤمنین»، «مشکاة الأنوار»، «مکاشفة القلوب المقرب إلی حضرة علام الغیوب»، «منهاج العابدین إلی الجنة»، «میزان العمل» و «معراج السالکین»[۴].
- در عقاید: «الأجوبة الغزالیة في المسائل الأخرویة»، «الإقتصاد في الإعتقاد»، «إلجام العوام عن علم الکلام»، «الرسالة القدسیة في قواعد العقائد»، «عقیدة أهل السنة»، «فضائح الباطنیة و فضائل المستظهریة»، «فیصل التفرقة بین الإسلام و الزندقة»، «القسطاط المستقیم»، «کیمیاء السعادة»، «المضمون به علی غیر أهلیه، و یسمی الأجوبة الغزالیة»، «المقصد الأسنی في شرح أسماء الله الحسنی» و «قواعد العقائد»[۵].
- در فقه و اصول: «أسرار الحج، في الفقه الشافعي»، «المستصفي في علم الأصول» و «الوجیز في الفروع»[۶].
- در فلسفه و منطق: «تهافت الفلاسفة»، «رسالة الطیر»، «محک النظر في المنطق»، «مشکاة الأنوار»، «معارج القدس في مدارج معرفة النفس»، «معیار العلم في المنطق»، «مقاصد الفلاسة» و «المنقذ من الضلال»[۷].
- آثار خطی:
- در تصوف: «جامع الحقائق بتجربة العلائق»، «زهد الفاتح»، «مدخل السلوک إلی منازل الملوک»، «معراج السالکین» و «نور الشمعة في بیان ظهر الجمعة»[۸].
- در فقه و اصول: «البسیط في الفروع علی «نهایة المطلب» لإمام الحرمین»، «غایة الغور في مسائل الدور»، «المنخول في الأصول» و «الوسیط المحیط بأقطار البسیط»[۹].
- در فلسفه: «حقائق العلوم لأهل الفهوم»، «المعارف العقلیة و الحکمة الإلهیة» و «فضائل القرآن»[۱۰].
- آثار منتسب به غزالی: «التبر المسبوک في حکایات و حکم و نصائح الملوک»، «تحسین الظنون»، «سر العالمین و کشف ما في الدارین»، «سر المکتوم في أسرار النجوم»، «المضنون به علی غیر أهله» و «کتاب النفخ و التسویة»[۱۱].
در فصل دوم، در خلال بررسی کتاب «المنقذ من الضلال»، به بحث پیرامون تطور فکری غزالی، پرداخته شده[۱۲] و در فصل سوم، کتاب «تهافت الفلاسفة» و برخی از مسائل آن، از جمله قدم یا حدوث عالم؛ وجود خداوند و علم و صفات او؛ سببیت و معاد جسمانی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۱۳].
در آخرین فصل، به‌منظور بحث پیرامون تصوف غزالی، ابتدا ارکان تصوف، تشریح گردیده[۱۴] و سپس، مسأله اخلاق نزد غزالی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته[۱۵] و در نهایت، برخی از مفاهیم و قضایای صوفیه، از دیدگاه غزالی، تشریح گردیده است که عبارتند از: زهد، توکل، عزلت، الهام و وحی و معجزه[۱۶].
در پایان کتاب، به بخش‌ها و قسمت‌هایی از متون برخی از کتاب‌های غزالی، در موضوعات تصوف، منطق و فلسفه و کلام، با عنوان «نصوص مختارة»، انتخاب و به آنها، اشاره شده است[۱۷].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، به همراه فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۱۸]، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است[۱۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.