الحاشية علی حاشية الخفري علی شرح القوشچي علی التجريد: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
#نام كتاب بر روى جلد كتاب چنين است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح التجريد»، ولى در صفحه اول و صفحه شناسنامه به اين صورت است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد تأليف الآقا جمال الخوانساري(ره) و الحاشية على الحاشية الجمالية تأليف الحاج ملا هادي السبزواري(ره)». | #نام كتاب بر روى جلد كتاب چنين است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح التجريد»، ولى در صفحه اول و صفحه شناسنامه به اين صورت است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد تأليف الآقا جمال الخوانساري(ره) و الحاشية على الحاشية الجمالية تأليف الحاج ملا هادي السبزواري(ره)». | ||
#مصحح محترم در مقدمه‌اش كه زمان و مكان نگارشش را مشخص نكرده، يادآور شده است كه رساله [[تجريد الاعتقاد|تجريد الكلام]] [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] از زمان تأليف تاكنون همواره مورد توجه علما و حوزه‌هاى علميه بوده و شرح‌هاى فراوانى دارد كه مهم‌ترين آنها اين چهار شرح است: [[كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد|كشف المراد]]، تأليف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]]؛ تسديد العقائد، معروف به شرح قديم، تأليف محمود بن ابى‌القاسم اصفهانى؛ شرح علاءالدين قوشجى، معروف به شرح جديد و [[شوارق الإلهام في شرح تجريد الكلام (انتشارات مهدوی)|شرح ملا عبدالرزاق لاهيجى (شوارق الإلهام)]]. ايشان افزوده است: كتاب‌هاى متعدّدى، تأليف دانشمندان شيعه و سنى به‌عنوان حاشيه بر شرح تجريد قوشجى در دست است كه يكى از آنها حاشيه شمس‌الدين محمد بن احمد خفرى از دانشمندان سده دهم مى‌باشد. اين حاشيه فقط بر قسمتى از بخش الهيات شرح تجريد قوشجى است و گروهى از دانشمندان بر حاشيه خفرى يادشده حاشيه نوشته‌اند كه از جمله آنان اين هفت نفرند: شيخ حسين بن ابراهيم تنكابنى، از شاگردان [[ملا صدراى شيرازى]]؛ ميرزا ابراهيم بن ملا صدرا (كتاب ايشان حاشيه بر حاشيه خفرى و نيز حاشيه بر حاشيه دوانى بر شرح تجريد قوشجى است)؛ [[سلطان‌العلماء، حسین بن محمد|سيد حسين بن رفيع‌الدين مرعشى]]، معروف به [[سلطان‌العلماء، حسین بن محمد|سلطان‌العلماء]]؛ ملا شمساى گيلانى (كتاب او حاشيه بر الهيات شرح تجريد قوشجى و حاشيه خفرى است)؛ [[ملا عبدالرزاق لاهيجى]]، داماد ملا صدراى شيرازى؛ ملا محمدقاسم اصفهانى و ملا شمساى كشميرى. | #مصحح محترم در مقدمه‌اش كه زمان و مكان نگارشش را مشخص نكرده، يادآور شده است كه رساله [[تجريد الاعتقاد|تجريد الكلام]] [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] از زمان تأليف تاكنون همواره مورد توجه علما و حوزه‌هاى علميه بوده و شرح‌هاى فراوانى دارد كه مهم‌ترين آنها اين چهار شرح است: [[كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد|كشف المراد]]، تأليف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]]؛ تسديد العقائد، معروف به شرح قديم، تأليف محمود بن ابى‌القاسم اصفهانى؛ شرح علاءالدين قوشجى، معروف به شرح جديد و [[شوارق الإلهام في شرح تجريد الكلام (انتشارات مهدوی)|شرح ملا عبدالرزاق لاهيجى (شوارق الإلهام)]]. ايشان افزوده است: كتاب‌هاى متعدّدى، تأليف دانشمندان شيعه و سنى به‌عنوان حاشيه بر شرح تجريد قوشجى در دست است كه يكى از آنها حاشيه شمس‌الدين محمد بن احمد خفرى از دانشمندان سده دهم مى‌باشد. اين حاشيه فقط بر قسمتى از بخش الهيات شرح تجريد قوشجى است و گروهى از دانشمندان بر حاشيه خفرى يادشده حاشيه نوشته‌اند كه از جمله آنان اين هفت نفرند: شيخ حسين بن ابراهيم تنكابنى، از شاگردان [[ملا صدراى شيرازى]]؛ ميرزا ابراهيم بن ملا صدرا (كتاب ايشان حاشيه بر حاشيه خفرى و نيز حاشيه بر حاشيه دوانى بر شرح تجريد قوشجى است)؛ [[سلطان‌العلماء، حسین بن محمد|سيد حسين بن رفيع‌الدين مرعشى]]، معروف به [[سلطان‌العلماء، حسین بن محمد|سلطان‌العلماء]]؛ ملا شمساى گيلانى (كتاب او حاشيه بر الهيات شرح تجريد قوشجى و حاشيه خفرى است)؛ [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق لاهيجى]]، داماد ملا صدراى شيرازى؛ ملا محمدقاسم اصفهانى و ملا شمساى كشميرى. | ||
#:يكى از تأليفات [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین|آقا جمال خوانسارى(ره)]] حاشيه بر حاشيه خفرى است و ايشان در اين كتاب به حواشى هفت‌گانه‌اى كه در بالا ياد شد، نظر داشته و مطالبى از آنها نقل و نقد نموده است؛ از اولى، با عبارت «بعض الأفاضل»، از دومى، با «بعض الفضلاء المعاصرين»، از سومى، با «بعض الفضلاء»، از چهارمى، با «بعض المحشّين» و يا «بعضهم»، از پنجمى، با «بعض المحقّقين»، از ششمى، با عبارت «بعض الحواشي» و از هفتمى با عبارت «قيل» ياد كرده است <ref>همان، ص 3 - 5</ref>. | #:يكى از تأليفات [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین|آقا جمال خوانسارى(ره)]] حاشيه بر حاشيه خفرى است و ايشان در اين كتاب به حواشى هفت‌گانه‌اى كه در بالا ياد شد، نظر داشته و مطالبى از آنها نقل و نقد نموده است؛ از اولى، با عبارت «بعض الأفاضل»، از دومى، با «بعض الفضلاء المعاصرين»، از سومى، با «بعض الفضلاء»، از چهارمى، با «بعض المحشّين» و يا «بعضهم»، از پنجمى، با «بعض المحقّقين»، از ششمى، با عبارت «بعض الحواشي» و از هفتمى با عبارت «قيل» ياد كرده است <ref>همان، ص 3 - 5</ref>. | ||
#همچنين مصحح محترم تأكيد كرده است: درحالى‌كه شرح تجريد قوشجى شامل شش مقصد است و مقصد سوم آن در اثبات صانع و صفات اوست كه يك دهم كتاب را تشكيل مى‌دهد، حاشيه خفرى فقط بر يك پنجم همين مقصد سوم مى‌باشد. حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه خفرى فقط بر يك سوم آن و شامل بحث‌هاى اثبات صانع، صفت قدرت و صفت علم خداى متعال است <ref>همان، ص 7</ref>. | #همچنين مصحح محترم تأكيد كرده است: درحالى‌كه شرح تجريد قوشجى شامل شش مقصد است و مقصد سوم آن در اثبات صانع و صفات اوست كه يك دهم كتاب را تشكيل مى‌دهد، حاشيه خفرى فقط بر يك پنجم همين مقصد سوم مى‌باشد. حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه خفرى فقط بر يك سوم آن و شامل بحث‌هاى اثبات صانع، صفت قدرت و صفت علم خداى متعال است <ref>همان، ص 7</ref>. | ||
نسخهٔ ۶ اکتبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۱:۲۵
گزارش محتوا
در مورد مباحث كتاب چند نكته گفتنى است:
- نام كتاب بر روى جلد كتاب چنين است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح التجريد»، ولى در صفحه اول و صفحه شناسنامه به اين صورت است: «الحاشية على حاشية الخفري على شرح القوشجي على التجريد تأليف الآقا جمال الخوانساري(ره) و الحاشية على الحاشية الجمالية تأليف الحاج ملا هادي السبزواري(ره)».
- مصحح محترم در مقدمه‌اش كه زمان و مكان نگارشش را مشخص نكرده، يادآور شده است كه رساله تجريد الكلام خواجه نصيرالدين طوسى از زمان تأليف تاكنون همواره مورد توجه علما و حوزه‌هاى علميه بوده و شرح‌هاى فراوانى دارد كه مهم‌ترين آنها اين چهار شرح است: كشف المراد، تأليف علامه حلّى؛ تسديد العقائد، معروف به شرح قديم، تأليف محمود بن ابى‌القاسم اصفهانى؛ شرح علاءالدين قوشجى، معروف به شرح جديد و شرح ملا عبدالرزاق لاهيجى (شوارق الإلهام). ايشان افزوده است: كتاب‌هاى متعدّدى، تأليف دانشمندان شيعه و سنى به‌عنوان حاشيه بر شرح تجريد قوشجى در دست است كه يكى از آنها حاشيه شمس‌الدين محمد بن احمد خفرى از دانشمندان سده دهم مى‌باشد. اين حاشيه فقط بر قسمتى از بخش الهيات شرح تجريد قوشجى است و گروهى از دانشمندان بر حاشيه خفرى يادشده حاشيه نوشته‌اند كه از جمله آنان اين هفت نفرند: شيخ حسين بن ابراهيم تنكابنى، از شاگردان ملا صدراى شيرازى؛ ميرزا ابراهيم بن ملا صدرا (كتاب ايشان حاشيه بر حاشيه خفرى و نيز حاشيه بر حاشيه دوانى بر شرح تجريد قوشجى است)؛ سيد حسين بن رفيع‌الدين مرعشى، معروف به سلطان‌العلماء؛ ملا شمساى گيلانى (كتاب او حاشيه بر الهيات شرح تجريد قوشجى و حاشيه خفرى است)؛ ملا عبدالرزاق لاهيجى، داماد ملا صدراى شيرازى؛ ملا محمدقاسم اصفهانى و ملا شمساى كشميرى.
- يكى از تأليفات آقا جمال خوانسارى(ره) حاشيه بر حاشيه خفرى است و ايشان در اين كتاب به حواشى هفت‌گانه‌اى كه در بالا ياد شد، نظر داشته و مطالبى از آنها نقل و نقد نموده است؛ از اولى، با عبارت «بعض الأفاضل»، از دومى، با «بعض الفضلاء المعاصرين»، از سومى، با «بعض الفضلاء»، از چهارمى، با «بعض المحشّين» و يا «بعضهم»، از پنجمى، با «بعض المحقّقين»، از ششمى، با عبارت «بعض الحواشي» و از هفتمى با عبارت «قيل» ياد كرده است [۱].
- همچنين مصحح محترم تأكيد كرده است: درحالى‌كه شرح تجريد قوشجى شامل شش مقصد است و مقصد سوم آن در اثبات صانع و صفات اوست كه يك دهم كتاب را تشكيل مى‌دهد، حاشيه خفرى فقط بر يك پنجم همين مقصد سوم مى‌باشد. حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه خفرى فقط بر يك سوم آن و شامل بحث‌هاى اثبات صانع، صفت قدرت و صفت علم خداى متعال است [۲].
- مصحح محترم در مورد حاشيه آقا جمال خوانسارى بر حاشيه خفرى، شماره نسخه‌هاى خطى را يادآورشده كه هنگام تصحيح و تحقيق اين حاشيه در اختيارش بوده و در مورد حاشيه حاج ملا هادى سبزوارى افزوده است كه اين حاشيه بر اساس نسخه منحصر و مغلوط آن چاپ شده است و هرجا كه مشكل عبارت‌ها، حتّى با تصحيح قياسى هم حلّ نمى‌شده با گذاردن چند نقطه آن عبارت حذف شده است [۳].
- مصحح محترم يادآور شده است كه: تعليقات ملا على نورى، از هامش يكى از نسخه‌هاى خطى حاشيه جماليه كه در اختيار ما است (نسخه شماره 7347، كتابخانه آيت‌الله مرعشى رحمه الله) نقل شد و بعيد نيست كه اين تعليقات، بخشى از حواشى ايشان بر حاشيه جماليه (نه همه آن) باشد. همچنين تعليقات آقا جمال، از هامش چند نسخه خطى نقل شد و احتمال اينكه اين تعليقات نيز كمى ناقص باشد وجود دارد؛ زيرا همين نسخه‌ها كه ما تعليقات يادشده را از آنها نقل كرديم در مقايسه با هم كم و زياد دارند [۴].
- به دليل آنكه مخاطبان كتاب حاضر، عبارت از پژوهشگران و متخصصان كلام اسلامى هستند و مطالب به‌صورت پيچيده و ناظر به ساير آرا و انديشه‌ها («شرح بر شرح» و «شرح بر شرح بر شرح» و «نقد بر نقد» و «نقد بر نقد بر نقد») نوشته شده، عرضه گزارش محتوا، به‌ويژه به شكل خلاصه بسيار مشكل است.