۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') |
جز (جایگزینی متن - 'هاي' به 'های') |
||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
مؤلف در «كتاب الجغرافيه» از روش هفت اقليم ایرانى استفاده كرده، ولى ارائه اقاليم وى مخالف روش اقليمهاى ایرانى است. روشهاى اقليم ایرانى چنين است كه اقليم چهارم مركز اقاليم ديگر است كه سه اقليم در جنوب و سه اقليم در شمال آن است و اقليم مركزى از نظر تعادلى، آب و هوا و شهرها بهترين اقليمها است؛ در حالى كه [[زهری، محمد بن ابیبکر|زهرى]] اقليم برتر و مركز اقاليم را اقليم اول؛ يعنى سرزمينهاى يمن، مكه، طائف، قلزم و مصر و اطراف آن مىداند و مىنويسد، اين اقليم وسط قسمت آباد زمين است، حال آن كه در روش ایرانى، اقليم برتر، خراسان، جبال، عراق، شام، روم و... را در بر مىگيرد. همچنين مابقى اقاليمى كه در كتابش به دست داده با آن چه كه جغرافيادانان ارائه كردهاند، اختلاف دارد. معلوم نيست كه الگوى زهرى در ارائه چنين تقسيمى براى اقاليم از چه كتابى بوده است. | مؤلف در «كتاب الجغرافيه» از روش هفت اقليم ایرانى استفاده كرده، ولى ارائه اقاليم وى مخالف روش اقليمهاى ایرانى است. روشهاى اقليم ایرانى چنين است كه اقليم چهارم مركز اقاليم ديگر است كه سه اقليم در جنوب و سه اقليم در شمال آن است و اقليم مركزى از نظر تعادلى، آب و هوا و شهرها بهترين اقليمها است؛ در حالى كه [[زهری، محمد بن ابیبکر|زهرى]] اقليم برتر و مركز اقاليم را اقليم اول؛ يعنى سرزمينهاى يمن، مكه، طائف، قلزم و مصر و اطراف آن مىداند و مىنويسد، اين اقليم وسط قسمت آباد زمين است، حال آن كه در روش ایرانى، اقليم برتر، خراسان، جبال، عراق، شام، روم و... را در بر مىگيرد. همچنين مابقى اقاليمى كه در كتابش به دست داده با آن چه كه جغرافيادانان ارائه كردهاند، اختلاف دارد. معلوم نيست كه الگوى زهرى در ارائه چنين تقسيمى براى اقاليم از چه كتابى بوده است. | ||
روش [[زهری، محمد بن ابیبکر|زهرى]] در اين كتاب هيچ شباهتى به روش مكتب بلخى كه سرزمينهاى اسلامى را به بيست ناحيه يا اقليم تقسيم كردهاند، ندارد. بيشتر توجه زهرى در اين كتاب به عجايب است و در سرتاسر كتاب از كتاب شخصى به نام جزّار كه مؤلف كتابى با نام «عجائب البلدان» است، مطلب نقل مىكند. زهرى در اين كتاب از مخلوقات و صفات و شكلها و رنگها و اخلاق آنها و نيز ميوهها و | روش [[زهری، محمد بن ابیبکر|زهرى]] در اين كتاب هيچ شباهتى به روش مكتب بلخى كه سرزمينهاى اسلامى را به بيست ناحيه يا اقليم تقسيم كردهاند، ندارد. بيشتر توجه زهرى در اين كتاب به عجايب است و در سرتاسر كتاب از كتاب شخصى به نام جزّار كه مؤلف كتابى با نام «عجائب البلدان» است، مطلب نقل مىكند. زهرى در اين كتاب از مخلوقات و صفات و شكلها و رنگها و اخلاق آنها و نيز ميوهها و دانههایى كه مىخورند و نوشيدنىهایى كه مىنوشند، سخن مىگويد و از آنچه اختصاص به برخى نواحى جهان دارد نام مىبرد و اختلاف روز اين نواحى را يادآور مىشود. | ||
[[زهری، محمد بن ابیبکر|زهرى]] بعد از مقدمهاى راجع به زمين و وصف كمربند آبى (يعنى اقيانوسهاى بزرگ)، قسمت آباد زمين را به عنوان كمربند سبز و درياهاى داخل در خشكىها و اجزاى زمين و قسمت بيابانى آن را، كه بسيار مختصر؛ ولى ارزنده است، معرفى مىكند. وى پس از وصف زمين و اجزاى آن به وصف شكار و بعضى از حيوانات درنده؛ مانند زمرّده (ميمون) پرداخته و سپس از شكار رخ ياد مىكند و بعد از آن به تعاريف جغرافيايى پرداخته و از قسمت خشك و بيابانى زمين و كوه قمر (كوه كليمانجارو در آفريقاى مركزى) و رودخانه نيل سخن مىگويد، كه ولو مختصر است؛ اما اطلاعات ارزندهاى از سرزمين مصر و رود نيل و كوه قمر در اختيار خواننده قرار مىدهد. | [[زهری، محمد بن ابیبکر|زهرى]] بعد از مقدمهاى راجع به زمين و وصف كمربند آبى (يعنى اقيانوسهاى بزرگ)، قسمت آباد زمين را به عنوان كمربند سبز و درياهاى داخل در خشكىها و اجزاى زمين و قسمت بيابانى آن را، كه بسيار مختصر؛ ولى ارزنده است، معرفى مىكند. وى پس از وصف زمين و اجزاى آن به وصف شكار و بعضى از حيوانات درنده؛ مانند زمرّده (ميمون) پرداخته و سپس از شكار رخ ياد مىكند و بعد از آن به تعاريف جغرافيايى پرداخته و از قسمت خشك و بيابانى زمين و كوه قمر (كوه كليمانجارو در آفريقاى مركزى) و رودخانه نيل سخن مىگويد، كه ولو مختصر است؛ اما اطلاعات ارزندهاى از سرزمين مصر و رود نيل و كوه قمر در اختيار خواننده قرار مىدهد. | ||
احتمالا عجايب و | احتمالا عجايب و افسانههایى كه زهرى در كتاب خويش نقل مىكند، همانهایى باشد كه در كتاب عجائب البلدان كلبى و نيز ابن جزّار آمده است. | ||
به طور كلى مطالب كتاب؛ شامل دو دسته اطلاعات درباره مشرق جهان اسلام و مغرب جهان اسلام است. اطلاعات او درباره مغرب جهان اسلام به لحاظ نزدیکى اين مناطق به زادگاه و محل زندگى او، دقيق و درستتر به نظر مىرسد و احتمالا امكان | به طور كلى مطالب كتاب؛ شامل دو دسته اطلاعات درباره مشرق جهان اسلام و مغرب جهان اسلام است. اطلاعات او درباره مغرب جهان اسلام به لحاظ نزدیکى اين مناطق به زادگاه و محل زندگى او، دقيق و درستتر به نظر مىرسد و احتمالا امكان مسافرتهایى براى مؤلف به اين مناطق فراهم بوده، چون در اين قسمت از كتاب گاهى مىگويد كه اين محل را ديدهام و يا از كسى شنيدهام. مىتوان حدس زد كه او مسافرتهایى به شهرهاى مغرب و شهرهاى اندلس داشته است. گاهى از آثار و ابنيهاى نام مىبرد كه در دوران روميان ساخته شده و در زمان او جز آثار اندكى از آنها باقى نبوده است و گاهى نيز به آثارى اشاره دارد كه تا زمان وى هنوز پابرجا و قابل استفاده بوده است. | ||
اما نظريات [[زهری، محمد بن ابیبکر|زهرى]] درباره مشرق جهان اسلام بر پايه اطلاعاتى است كه از متون جغرافيايى قبل از خود؛ مانند آثار [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، ابن كلبى، ابن فقيه، ابن رسته و...گرفته است. | اما نظريات [[زهری، محمد بن ابیبکر|زهرى]] درباره مشرق جهان اسلام بر پايه اطلاعاتى است كه از متون جغرافيايى قبل از خود؛ مانند آثار [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، ابن كلبى، ابن فقيه، ابن رسته و...گرفته است. | ||
در خاتمه كتاب، اوزان و | در خاتمه كتاب، اوزان و مقياسهایى كه در كتاب به كار رفته توضيح داده شده است. | ||
== ويژگىها و نقايص == | == ويژگىها و نقايص == | ||
خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
در اين كتاب مطالب دست اولى درباره سرزمينهاى مشرق و مغرب و نژادها و زبانها و بعضى از شهرها ارائه شده كه در آثار ديگر جغرافيادانان اسلامى ديده نمىشود. اين كتاب منبع معتبرى براى آشنايى با جغرافياى اسلامى در نيمه اول قرن ششم هجرى است كه به دوران انحطاط فرهنگ و تمدن اسلامى معروف است. | در اين كتاب مطالب دست اولى درباره سرزمينهاى مشرق و مغرب و نژادها و زبانها و بعضى از شهرها ارائه شده كه در آثار ديگر جغرافيادانان اسلامى ديده نمىشود. اين كتاب منبع معتبرى براى آشنايى با جغرافياى اسلامى در نيمه اول قرن ششم هجرى است كه به دوران انحطاط فرهنگ و تمدن اسلامى معروف است. | ||
عليرغم | عليرغم ويژگىهایى كه اين كتاب دارد، از عيب و نقص خالى نيست. وى گاهى در جغرافياى مشرق جهان اسلام دچار اشتباهات و لغزشهایى شده است. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
كتاب داراى | كتاب داراى پاورقىهایى به قلم [[قرچانلو، حسین|دكتر حسین قرچانلو]]، مترجم كتاب و فهرست آيات و نمايه مىباشد. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== |
ویرایش