۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'گلپایگانی، محمدرضا' به 'گلپایگانی، سید محمدرضا'
جز (جایگزینی متن - 'گلپایگانی، محمدرضا' به 'گلپایگانی، سید محمدرضا') |
|||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
| موضوع =اجتهاد و تقليد | | موضوع =اجتهاد و تقليد | ||
| ناشر =دار الزهراء | | ناشر =دار الزهراء | ||
| مکان نشر =لبنان - بيروت | | مکان نشر =لبنان - بيروت | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =13256 | ||
| کتابخوان همراه نور =13256 | |||
| کد پدیدآور =00042 | | کد پدیدآور =00042 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۹: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در یک مدخل، دو قسم و یک خاتمه، | کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در یک مدخل، دو قسم و یک خاتمه، سامان‌دهی شده است. | ||
نویسنده در ارائه مطالب، روش موضوعی مقارن را پیش گرفته که مقتضای آن، اطلاع و اشراف بر آرای مختلف علمای مذاهب معروف اسلامی از جمله امامیه، حنفیه، شافعیه، ظاهریه، زیدیه، مالکیه و حنبلیه و مراجعه به مصادر و منابع اصلی آنهاست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/13 ر.ک: مقدمه، ص13]</ref>. | نویسنده در ارائه مطالب، روش موضوعی مقارن را پیش گرفته که مقتضای آن، اطلاع و اشراف بر آرای مختلف علمای مذاهب معروف اسلامی از جمله امامیه، حنفیه، شافعیه، ظاهریه، زیدیه، مالکیه و حنبلیه و مراجعه به مصادر و منابع اصلی آنهاست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/13 ر.ک: مقدمه، ص13]</ref>. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۶: | ||
در مقدمه، ضمن تشریح ابواب و قسمتهای کتاب، به منابع مورد استفاده نویسنده، اشاره شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/9 ر.ک: همان، ص9-26]</ref>. | در مقدمه، ضمن تشریح ابواب و قسمتهای کتاب، به منابع مورد استفاده نویسنده، اشاره شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/9 ر.ک: همان، ص9-26]</ref>. | ||
در مدخل، در دو باب زیر، به مباحثی پرداخته شده است که | در مدخل، در دو باب زیر، به مباحثی پرداخته شده است که به‌عنوان مقدمات بحث اجتهاد می‌باشد: | ||
باب اول، دارای دو فصل | باب اول، دارای دو فصل می‌باشد. در فصل اول، ابتدا به تعریف اجتهاد در لغت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/29 ر.ک: متن کتاب، ص29]</ref>، قرآن کریم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/29 ر.ک: همان، ص29-30]</ref>، سنت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/30 ر.ک: همان، ص30]</ref>، عصر صحابه و تابعین<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/31 ر.ک: همان، ص31]</ref> و عصر تکوین مذاهب اسلامی و پس از آن پرداخته شده<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/32 ر.ک: همان، ص32]</ref> و سپس، ضمن تعریف اجتهاد بین اصولیون قدیم از جمله [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]]، [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]]، نسفی و [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] و اصولیون جدید، مانند [[خویی، ابوالقاسم|آیت‌الله خویی]]، [[گلپایگانی، سید محمدرضا|گلپایگانی]] و دکتر زرقاء<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/35 ر.ک: همان، ص35-36]</ref>، به بررسی این تعاریف پرداخته شده<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/36 ر.ک: همان، ص36]</ref> و در نهایت، نظریه نویسنده، مطرح شده است. وی اجتهاد را ملکه استنباط احکام شرعی فرعی کلی یا وظایف عملیه از مصادر آن، دانسته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/38 ر.ک: همان، ص38]</ref>. | ||
در فصل دوم، به بررسی تاریخچه اجتهاد، پرداخته شده است. اجتهاد، دارای دو مفهوم عام و خاص بوده و نویسنده معتقد است اجتهاد به معنای عام آن، از ابتدای تشریع، وجود داشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/39 ر.ک: همان، ص39]</ref>. | در فصل دوم، به بررسی تاریخچه اجتهاد، پرداخته شده است. اجتهاد، دارای دو مفهوم عام و خاص بوده و نویسنده معتقد است اجتهاد به معنای عام آن، از ابتدای تشریع، وجود داشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/39 ر.ک: همان، ص39]</ref>. | ||
روایات دال بر وجود اجتهاد به معنای خاص در عصر نبوی(ص) و خلفای اولیه و مناقشه در آنها و نیز اجتهاد به رأی در عصر تکوین مذاهب، از جمله موضوعات | روایات دال بر وجود اجتهاد به معنای خاص در عصر نبوی(ص) و خلفای اولیه و مناقشه در آنها و نیز اجتهاد به رأی در عصر تکوین مذاهب، از جمله موضوعات مطرح‌شده در این فصل می‌باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/40 ر.ک: همان، ص40-42]</ref>. | ||
در تعاریف مختلفی که برای اجتهاد ارائه گردیده است، کلمات و اصطلاحات شایعی مانند حکم و وظیفه، وجود دارد؛ | در تعاریف مختلفی که برای اجتهاد ارائه گردیده است، کلمات و اصطلاحات شایعی مانند حکم و وظیفه، وجود دارد؛ ازاین‌رو، در باب دوم، در فصل اول، به تعریف دو اصطلاح حکم و وظیفه و اقسام آن و فرق میان حکم و وظیفه شرعی و حکم و وظیفه عقلی، از لحاظ سنخ و رتبه پرداخته شده<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/45 ر.ک: همان، ص45-50]</ref> و در فصل دوم، معدات و شروط اجتهاد از دیدگاه علمایی همچون شهید ثانی از علمای امامیه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/51 ر.ک: همان، ص51]</ref>، ابن عبدالشکور از علمای حنفیه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/52 ر.ک: همان، ص52]</ref>، غزالی از علمای شافعیه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/53 ر.ک: همان، ص53]</ref>، قرافی از علمای مالکیه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/54 ر.ک: همان، ص54]</ref>، ابن قدامه از علمای حنابله<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/54 ر.ک: همان]</ref>، شوکانی از علمای زیدیه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/55 ر.ک: همان، ص55]</ref> و ابن حزم از علمای ظاهریه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/56 ر.ک: همان، ص56]</ref>، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. | ||
قسم اول، در یک تمهید و دو باب زیر، به اصول و تقسیمات اجتهاد اختصاص یافته است: | قسم اول، در یک تمهید و دو باب زیر، به اصول و تقسیمات اجتهاد اختصاص یافته است: | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۸: | ||
## اصول منتج وظیفه عقلی: شامل برائت عقلی، احتیاط عقلی و تخییر عقلی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/122 ر.ک: همان، ص122-125]</ref>. | ## اصول منتج وظیفه عقلی: شامل برائت عقلی، احتیاط عقلی و تخییر عقلی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/122 ر.ک: همان، ص122-125]</ref>. | ||
در باب دوم از قسم اول، در دو فصل زیر، تقسیمات اجتهاد | در باب دوم از قسم اول، در دو فصل زیر، تقسیمات اجتهاد به‌لحاظ اصول و معدات آن، معرفی شده است: | ||
در فصل اول، در دو مبحث زیر، به بررسی و بحث پیرامون تقسیمات اجتهاد | در فصل اول، در دو مبحث زیر، به بررسی و بحث پیرامون تقسیمات اجتهاد به‌لحاظ اصول آن و مناقشه در این تقسیمات، پرداخته شده است: | ||
# تقسیم دکتر دوالیبی: وی اجتهاد را به بیانی، قیاسی و استصلاحی تقسیم کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/127 ر.ک: همان، ص127-129]</ref>. | # تقسیم دکتر دوالیبی: وی اجتهاد را به بیانی، قیاسی و استصلاحی تقسیم کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/127 ر.ک: همان، ص127-129]</ref>. | ||
# تقسیم استاد حکیم: وی اجتهاد را به عقلی و شرعی، تقسیم نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/130 ر.ک: همان، ص130-131]</ref>. | # تقسیم استاد حکیم: وی اجتهاد را به عقلی و شرعی، تقسیم نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/130 ر.ک: همان، ص130-131]</ref>. | ||
در فصل دوم، در سه مبحث، اجتهاد | در فصل دوم، در سه مبحث، اجتهاد به‌لحاظ معدات و شرایط آن، به سه قسمت زیر، تقسیم شده است: | ||
# تقسیم به مطلق و متجزی: در این مبحث، ضمن تعریف اجتهاد مطلق و متجزی و بررسی اقوال قائلین به امکان یا عدم امکان آن دو، به دیدگاه غزالی، آمدی شافعی، ابن عبدالشکور حنفی، فتوحی حنبلی، ابن حاجب مالکی، ابن حزم ظاهری و امامیه و در نهایت به دیدگاه نویسنده پیرامون امکان تجزی اجتهاد، اشاره شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/132 ر.ک: همان، ص132-140]</ref>. | # تقسیم به مطلق و متجزی: در این مبحث، ضمن تعریف اجتهاد مطلق و متجزی و بررسی اقوال قائلین به امکان یا عدم امکان آن دو، به دیدگاه غزالی، آمدی شافعی، ابن عبدالشکور حنفی، فتوحی حنبلی، ابن حاجب مالکی، ابن حزم ظاهری و امامیه و در نهایت به دیدگاه نویسنده پیرامون امکان تجزی اجتهاد، اشاره شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/132 ر.ک: همان، ص132-140]</ref>. | ||
# تقسیم به مطلق و مقید: این تقسیم، صور گوناگونی دارد که دو نمونه از آن چنین است: | # تقسیم به مطلق و مقید: این تقسیم، صور گوناگونی دارد که دو نمونه از آن چنین است: | ||
## تقسیم حرانی حنبلی: وی مجتهد را | ## تقسیم حرانی حنبلی: وی مجتهد را به‌لحاظ گونه اجتهادی که در وی وجود دارد، به مجتهد مطلق، مجتهد در مذهب، مجتهد در نوعی از علم، مجتهد در مسائل یا مسئله‌ای خاص تقسیم کرده است. | ||
## تقسیم شیخ ابوزهره: وی مجتهدین را | ## تقسیم شیخ ابوزهره: وی مجتهدین را به‌لحاظ کمیت معداتی که در آنها جمع است، به مجتهدین در شرع، مجتهدین منتسبین، مجتهدین مخرجین و مجتهدین مرجحین تقسیم نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/141 ر.ک: همان، ص141-144]</ref>. | ||
# تقسیم به معتبر و غیر معتبر: شاطبی این تقسیم را ارائه داده و اجتهاد را به اجتهاد معتبر شرعی و اجتهاد غیر معتبر شرعی تقسیم نموده و نویسنده ضمن بررسی و تشریح آن، در این تقسیم، مناقشه نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/145 ر.ک: همان، ص145-146]</ref>. | # تقسیم به معتبر و غیر معتبر: شاطبی این تقسیم را ارائه داده و اجتهاد را به اجتهاد معتبر شرعی و اجتهاد غیر معتبر شرعی تقسیم نموده و نویسنده ضمن بررسی و تشریح آن، در این تقسیم، مناقشه نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/145 ر.ک: همان، ص145-146]</ref>. | ||
قسم دوم، در دو باب، به بحث پیرامون احکام اجتهاد اختصاص یافته است. در باب اول، در ضمن سه فصل زیر، احکام تکلیفی آن، مورد بحث، قرار گرفته است: | قسم دوم، در دو باب، به بحث پیرامون احکام اجتهاد اختصاص یافته است. در باب اول، در ضمن سه فصل زیر، احکام تکلیفی آن، مورد بحث، قرار گرفته است: | ||
در فصل اول، حکم تکلیفی اجتهاد بین وجوب و حرمت، در سه مبحث زیر، پی گرفته شده است: | در فصل اول، حکم تکلیفی اجتهاد بین وجوب و حرمت، در سه مبحث زیر، پی گرفته شده است: | ||
# وجوب اجتها: قائلین به وجوب اجتهاد، از دو لحاظ، از وجوب آن، بحث | # وجوب اجتها: قائلین به وجوب اجتهاد، از دو لحاظ، از وجوب آن، بحث کرده‌اند: | ||
## | ## به‌لحاظ نیاز به احراز فراغت ذمه از تکالیف الزامی. | ||
## | ## به‌لحاظ وجوب آن، به جهت ضرورت وجود آن در هر عصری<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/149 ر.ک: همان، ص149-157]</ref>. | ||
# حرمت اجتهاد از دیدگاه ابن صلاح: وی به دو دلیل اجماع محققین و انضباط مذاهب، قائل به حرمت اجتهاد شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/158 ر.ک: همان، ص158-167]</ref>. | # حرمت اجتهاد از دیدگاه ابن صلاح: وی به دو دلیل اجماع محققین و انضباط مذاهب، قائل به حرمت اجتهاد شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/158 ر.ک: همان، ص158-167]</ref>. | ||
# حرمت اجتهاد از دیدگاه اخباریون: در این مبحث، ابتدا به تشریح ادوار | # حرمت اجتهاد از دیدگاه اخباریون: در این مبحث، ابتدا به تشریح ادوار سه‌گانه تطور اخباریه پرداخته شده و سپس، ضمن بیان فرق میان اخباریون و اصولیون، نظریه نویسنده پیرامون این موضوع، تبیین شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/168 ر.ک: همان، ص168-183]</ref>. | ||
در فصل دوم، به بحث پیرامون حکم اجتهاد همراه با اعمال ملکه و عدم اعمال آن، پرداخته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/184 ر.ک: همان، ص184-193]</ref>. | در فصل دوم، به بحث پیرامون حکم اجتهاد همراه با اعمال ملکه و عدم اعمال آن، پرداخته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/184 ر.ک: همان، ص184-193]</ref>. | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۳: | ||
# تخطئه و تصویب در اصول اعتقادی: در این مبحث، احکام عقلی، به عقلیه محض بدون ارتباط با شرع و عقلیه مرتبط با احکام شرعی، تقسیم شده و تصویب در تمام احکام عقلی، محال دانسته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/199 ر.ک: همان، ص199-202]</ref>. | # تخطئه و تصویب در اصول اعتقادی: در این مبحث، احکام عقلی، به عقلیه محض بدون ارتباط با شرع و عقلیه مرتبط با احکام شرعی، تقسیم شده و تصویب در تمام احکام عقلی، محال دانسته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/199 ر.ک: همان، ص199-202]</ref>. | ||
# تخطئه و تصویب در شرعیات: در این مبحث، ادله تصویب اشعری و معتزلی، مورد بحث و مناقشه قرار گرفته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/202 ر.ک: همان، ص202-209]</ref>. | # تخطئه و تصویب در شرعیات: در این مبحث، ادله تصویب اشعری و معتزلی، مورد بحث و مناقشه قرار گرفته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/202 ر.ک: همان، ص202-209]</ref>. | ||
# مصلحت سلوکیه بین تخطئه و تصویب: در این مبحث، ضمن تبیین مفهوم مصلحت سلوکیه، به دیدگاه [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]]، [[مظفر، | # مصلحت سلوکیه بین تخطئه و تصویب: در این مبحث، ضمن تبیین مفهوم مصلحت سلوکیه، به دیدگاه [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]]، [[مظفر، محمدرضا|محمدرضا مظفر]] و [[خویی، ابوالقاسم|آیت‌الله خویی]]، پیرامون این موضوع اشاره شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/210 ر.ک: همان، ص210-211]</ref>. | ||
# دیدگاه نویسنده پیرامون تخطئه و تصویب و مصلحت سلوکیه: نویسنده در این زمینه، حکم به تخطئه را پذیرفته و دیدگاه خضری و شوکانی را | # دیدگاه نویسنده پیرامون تخطئه و تصویب و مصلحت سلوکیه: نویسنده در این زمینه، حکم به تخطئه را پذیرفته و دیدگاه خضری و شوکانی را به‌عنوان مؤید آن، ذکر کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/212 ر.ک: همان، ص212-213]</ref>. | ||
نویسنده در فصل دوم، موضوع نقض اجتهاد را مطرح کرده و ضمن توضیح مراد از نقض، اقوال موجود در این زمینه، شامل جواز، منع و تفصیل را بررسی نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/214 ر.ک: همان، ص214-221]</ref>. | نویسنده در فصل دوم، موضوع نقض اجتهاد را مطرح کرده و ضمن توضیح مراد از نقض، اقوال موجود در این زمینه، شامل جواز، منع و تفصیل را بررسی نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/214 ر.ک: همان، ص214-221]</ref>. | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۳: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب و اعلام مذکور در متن، | فهرست مطالب و اعلام مذکور در متن، به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. | ||
در | در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/175 مثلا ر.ک: پاورقی، ص175]</ref> و توضیح برخی از مطالب متن<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/186 مثلا ر.ک: همان، ص186]</ref>، به شرح حال مختصر برخی از اعلام مذکور در متن، پرداخته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/8517/1/201 مثلا ر.ک: همان، ص201]</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۳: | ||
[[رده:اصول فقه (مباحث خاص)]] | [[رده:اصول فقه (مباحث خاص)]] | ||