الإشارة في أصول الكلام للإمام فخرالدين محمد بن عمر بن الحسين الرازي: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

|+ |

! نام کتاب!! data-type='bookName'|الإشارة في أصول الكلام للإمام فخرالدين محمد بن عمر بن الحسين الرازي

|data-type='otherBookNames'|ملحق ببيان الاخطاء و التحريفات التي وقعت للمحقق السابق لهذا الکتاب   

|data-type='authors'|[[فخر رازي، محمد بن عمر ]] (نويسنده)

|data-type='language'|عربي

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏205‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏3‎‏الف‎‏5  

|data-type='subject'|اسلام - عقايد  

|data-type='publisher'|مرکز نور العلوم للبحوث و الدراسات  

|data-type='publishPlace'|   

|ata-type='publishYear'|مجلد1: 2007م , 1428ق ,

|-class='articleCode'

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE14810AUTOMATIONCODE

'''الإشارة في أصول الكلام للإمام فخرالدين محمد بن عمر بن الحسين الرازي'''، به تحقیق محمد صبحی عایدی و ربیع صبحی عایدی و با مقدمه عبدالوهاب موصلی و علی فقیر، کتابی است به زبان عربی با موضوع کلام اسلامی. فخر رازی این کتاب را به‎عنوان مقدمه‎ای برای طالبان شناخت علوم کلام و اصول دین نگاشته است<ref>ر.ک: تقدیم دکتر اکرم عبدالوهاب موصلی، ص5</ref>.

این اثر مختصر، کتابی است مفید در بیان عقاید اهل سنت و جماعت بر مذهب ابوالحسن اشعری<ref>ر.ک: تمهید، ص11</ref>.

کتاب، دارای دو تقدیمیه از دکتر اکرم عبدالوهاب و دکتر علی فقیر، مقدمه، تمهید (شامل توضیحاتی درباره کتاب و نویسنده و نسخه‎های خطی آن)، محتوای مطالب شامل مقدمه نویسنده (فخر رازی) و مطالب آن در پنج فن و خاتمه می‎باشد.

همان گونه که دکتر علی فقیر می‎نویسد، فخر رازی، در دوران اختلاط فرهنگ‎های مختلف و دیالوگ آنها باهم، زیست می‎کرده؛ ازاین‎رو، در کتاب‎های او و هم‎دوره‎ای‎هایش از فلاسفه، بحث از مطالبی یافت می‎شود که پیش از آن وجود نداشته است... فخر رازی در دورانی که برخی از افراد امت اسلامی (مانند ابوداود در قول به حدوث قرآن در مقابله با مسیحیانی که قائل به قدم «كلمةالله»، یعنی عیسی بودند) مشغول به اختلافات بودند، حرف آخر (كلمة‎الفصل) را گفت تا فساد راه برخی را نشان دهد<ref>ر.ک: تقدیم دکتر علی فقیر، ص7-8</ref>.

به‎هرحال فخر رازی این اثر را در بیان عقاید اهل سنت بر مذهب ابوالحسن اشعری نوشته است. شیوه وی در نگارش کتاب این است که در ابتدای هر باب یا فصل با عبارت «إعلم أن الحق...» نظر اهل سنت را بیان می‎کند (به‎استثنای مواردی که در میان خود سنی‎ها اختلاف نظر باشد). وی سپس متعرض نظریات مخالفان می‎شود و عادتش در بیان نظریات آنها، ذکر کلیات اعتقادی اهل آن فرقه است (البته گاهی آرای یک فرقه را به‎تفصیل بیان می‎کند؛ به این ترتیب که برخی از صاحبان آن آرا را با نام‎هایشان یاد می‎نماید). پس از این دو مرحله، رازی ادله هر مذهب یا نظر را ذکر می‎نماید، پس از آن به تحلیل آرا و مناقشه در آن‎ها می‎پردازد و دست آخر، آنچه را بدان معتقد است (هرچند مخالف نظر ائمه مذهبش باشد؛ البته در مواردی که باعث خروج از اصول اعتقاد مذهب نیست) ترجیح داده و ذکر می‎کند<ref>ر.ک: تمهید، ص12</ref>.

کتاب «الإشارة...» سرشار از استدلالات و براهین است. سبب نام‎گذاری آن به این نام، این است که دغدغه فخر رازی در این اثر بر این بوده که مطالب را به‎صورت مختصر و درعین‎حال غیر مخلّ ذکر کند. خود فخر رازی هم در برخی موارد به این امر تذکر می‎دهد؛ مثلا در جایی که در تفسیر «اله» می‎نویسد: «و هذا المعتقد لا يحتمل ذلك فاكتفينا ههنا بإشارة وجيزة إلی تفسير لفظ الإله...»، یا مثل مواردی که در باب قرآن یا رؤیت سخن گفته است. به‎علاوه، وی گاهی در این کتاب صرفا بدون ذکر قائلین به اقوال اشاره می‎کند؛ شاید این نیز از باب اشاره و اختصار باشد<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>.

نویسنده در مقدمه در رد اینکه این کتاب از کتاب‎های اولیه رازی باشد، شواهدی را از محتوای مطالب این اثر، سایر کتاب‎های او، ذکر این نکته از زبان فخر رازی در هنگام بحث از برخی مسائل که مثلا «این مطلب در کتاب‎های سابقم بیان شده است» و... ارائه می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص15-19</ref>.

فخر رازی در تصحیح معاد جسمانی می‎نویسد: سابقا بیان کرده‎ایم که از معتقدات ما صحت اعاده معدوم است و دلیلمان بر این امر این است که اگر چنین نباشد باید معتقد باشیم محال است و محال بودن آن یا باید به‎خاطر حقیقت و ذات آن شیء معدوم‎شده باشد یا به دلیل امری که لازم حقیقت آن است یا به‎خاطر امری غیر لازم. دو مورد اول باطل است؛ چون مستلزم محال بودن وجود امثال آن شیء... است. صورت سوم، مستلزم آن است که با از میان رفتن آن امر غیر لازم، اعاده شیء معدم، ممکن شود<ref>ر.ک: متن کتاب، ص347</ref>. وی در این راستا اشکالی را هم بیان کرده و پاسخ می‎گوید و سپس می‎نویسد: حال که جواز اعاده ابدان و اجسام به دلیل عقلی ثابت شد، خوب است که بدانی تمام انبیا بر آن اتفاق دارند و از وقوعش خبر داده‎اند؛ هیچ‎یک از اصحاب شرایع و ارباب ادیان، منکر آن نیستند و صدق لهجه و وجوب تبعیت از سخن آنان را هم قبلا ثابت کرده‎ایم، پس اعتراف به معاد جسمانی و تصدیق به وقوعش واجب است<ref>ر.ک: همان، ص349</ref>. فخر رازی سپس متفرعات اعتقاد به معاد جسمانی مانند حق بودن عذاب قبر، سؤال نکیر و منکر، میزان، حوض، صراط، سخن گفتن جوارح و مخلوق بودن بهشت و جهنم را با استناد به آیات، ذکر می‎کند و توضیح می‎دهد<ref>ر.ک: همان، ص347-355</ref>.