۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'براى' به 'برای'
جز (جایگزینی متن - 'گزارش‌هاي' به 'گزارش‌های') |
جز (جایگزینی متن - 'براى' به 'برای') |
||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در اين کتاب و نيز کتاب ديگر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، «[[تحقيق ما للهند]]» دقيق‌ترين گزارش‌هاى دوران باستان درباره تاريخ علوم مختلف در هند و گاه‌شمارى ملّت‌ها را ارائه مى‌دهد. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، در اين کتاب، | در اين کتاب و نيز کتاب ديگر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، «[[تحقيق ما للهند]]» دقيق‌ترين گزارش‌هاى دوران باستان درباره تاريخ علوم مختلف در هند و گاه‌شمارى ملّت‌ها را ارائه مى‌دهد. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، در اين کتاب، برای آنكه کتابش ملال‌آور نباشد، مسائل پراكنده اما بسيار جالبى را ياد كرده است كه بسيارى از آنها به طبیعیات مربوط مى‌شود. درباره سنجش اعتبار منابع و مآخذ تاريخى از لابه‌لاى آثار مختلفش، به‌ويژه اين کتاب، مى‌توان به تقسيم‌بندى ذيل دست يافت: | ||
# گزارشى كه عقل در سنجش آن به كار نمى‌آيد و قياس آن با رويدادها و تجربيات ديگر سودبخش نيست؛ | # گزارشى كه عقل در سنجش آن به كار نمى‌آيد و قياس آن با رويدادها و تجربيات ديگر سودبخش نيست؛ | ||
# گزارش از رويدادى كه وقوع آن عقلا محال يا در شرايط روزگار مورد نظر ناممكن باشد؛ | # گزارش از رويدادى كه وقوع آن عقلا محال يا در شرايط روزگار مورد نظر ناممكن باشد؛ | ||
# گزارش از رويدادى كه وقوع آن در عادت جاريه ممكن است و | # گزارش از رويدادى كه وقوع آن در عادت جاريه ممكن است و برای سنجش آن بايد هم به نقل و هم به عقل متكى بود. | ||
شيوه برخورد [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] با گزارش‌هایى كه تحقق آن به‌طور معمول ممكن باشد، تركيبى از اعتماد بر نقل و به ره‌گيرى از شيوه‌هاى قياسى است. به نظر وى، بايد ذهن خود را از هر گونه پيش‌داورى و تعصب پاك كرد و سپس با مقايسه روايت‌هاى مختلف و يافتن توافق‌ها و تشابه‌هاى آنها تا حد امكان در تصحيح آنها كوشيد. | شيوه برخورد [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] با گزارش‌هایى كه تحقق آن به‌طور معمول ممكن باشد، تركيبى از اعتماد بر نقل و به ره‌گيرى از شيوه‌هاى قياسى است. به نظر وى، بايد ذهن خود را از هر گونه پيش‌داورى و تعصب پاك كرد و سپس با مقايسه روايت‌هاى مختلف و يافتن توافق‌ها و تشابه‌هاى آنها تا حد امكان در تصحيح آنها كوشيد. | ||
البته از آن‌جا كه عمر انسان حتى | البته از آن‌جا كه عمر انسان حتى برای شناخت سرگذشت يك ملت بسيار كوتاه است، آنچه را كه تصحيحش ممكن نبوده، بايد عينا نقل كرد تا آيندگان از امكان دست‌يابى به اين اخبار و پژوهش در آنها محروم نمانند. در «الآثار الباقية»، [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] را مى‌توان به‌عنوان يكى از پيشروان مردم‌شناسى و دين‌شناسى تطبيقى، دست كم در ميان مسلمانان، دانست. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، در اين کتاب، در مورد باورها و مراسم آيينى گوناگونى كه در ميان ملل و پيروان اديان و فرق مختلف وجود دارد، بارها به تشابه‌ها و تفاوت‌هاى موجود اشاره مى‌كند. | ||
وى، در اين کتاب، | وى، در اين کتاب، برای رفع ملال خواننده، مطالب و مسائل پراكنده و در عين حال بسيار جالبى را ذكر مى‌كند. تحقيقات [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] درباره تاريخ و آداب و رسوم ملل مختلف، از بارزترين و نخستين نمونه‌هاى اين‌گونه تحقيقات به شمار مى‌رود. وى، در اين کتاب، تعصب و پيروى كوركورانه از عقايد رايج را ردّ مى‌كند، زيرا از نظر وى، تعصب، چشم‌هاى بينا را كور و گوش‌هاى شنوا را كر مى‌كند و انسان را به كارى وامى‌دارد كه خرد و دانش آن را گواهى نمى‌دهد. نام‌آورى [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] در شاخه‌هاى مختلف علم از قبيل رياضيات، نجوم، جغرافيا و... موجب غفلت از مقام وى در فلسفه شده است، اما شواهد موجود از آثار وى آشكار مى‌سازد كه [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] در اين شاخه از معرفت نيز جايگاه درخور توجهى دارد؛ مثلاًدر اين کتاب، نتيجه مطالعات خود را درباره ماهيت زمان و ادوار تاريخ و منشأ نظمى كه در طبيعت مشاهده مى‌شود، بيان كرده است. در اين کتاب، با اينكه بارها تأكيد كرده است كه هنگام گزارش آداب و رسوم ملل، به نفى يا اثبات نظرات مختلف كارى ندارد، اما باز هم آن دسته از روايات را كه با عقل سليم و اصول روش علمى سازگار نباشد، به يك سو مى‌نهد. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، حتى رواياتى را كه از نظر وى مردود است، نقل كرده، زيرا چه بسا خود وى نيز در داورى درباره اين گزارش‌ها گه‌گاه به خطا رفته باشد. | ||
== وضعيت کتاب == | == وضعيت کتاب == | ||