۱۳٬۶۷۸
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - '↵↵| ' به ' | ') |
||
(۴۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR01055J1.jpg | |||
| عنوان =إستقصاء النظر في القضاء و القدر | |||
| عنوانهای دیگر =الفرق بین کلام النبي و قول الوصي | |||
| پدیدآوران = | |||
[[علامه حلی، حسن بن یوسف]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[حسینی نیشابوری، محمد]] (محقق) | [[حسینی نیشابوری، محمد]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 219/5 /ع8الف5 | ||
| موضوع = | |||
قضا و قدر | |||
|کد کنگره | | ناشر = | ||
دار انباء الغيب | |||
| مکان نشر =مشهد مقدس - ایران | |||
|موضوع | | سال نشر = 1418 ق | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01055AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
|ناشر | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01055 | |||
| کتابخوان همراه نور =01055 | |||
|مکان نشر | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | |||
| | | پیش از = | ||
| | }} | ||
| | {{کاربردهای دیگر|قضا و قدر (ابهام زدایی)}} | ||
| | '''إستقصاء النظر في القضاء و القدر'''، رسالهاى است كوتاه از [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]]؛ [[حلی، حسن بن یوسف|جمالالدين ابى منصور الحسن بن يوسف ابن على بن المطهر]] متوفاى 726ق، در موضوع قضا و قدر از مسائل بسيار مهم كلامى است. | ||
|کد | |||
| | |||
|} | |||
==گزارش محتوا== | |||
[[حلی، حسن بن یوسف|علامّه حلّى]] این اثر را در پاسخ به درخواست سلطان الجايتو محمد خدابنده كه از ايشان خواسته بود ادله و براهین دال بر مختار بودن انسان را بيان كند، به رشته تحرير درآورد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=22&viewType=html ر.ک: مقدمه کتاب، ص22]</ref>. از اينرو مؤلف در این رساله، به بيان ديدگاههاى اشاعره، معتزله و امامیه دربارۀ این مسأله پرداخته و پس از آن به توالى فاسدهاى كه از پذيرش ديدگاه اشاعره در مورد مسأله مذكور لازم مىآيد، اشاره كرده و به أهمّ احتجاجات و براهین این گروه جوابهاى حلّى و نقضى مىدهد. | |||
[[حلی، حسن بن یوسف|علامّه حلّى]] در این رساله مختار بودن انسان را امرى ضرورى و بديهى دانسته و ادله عقلى فراوانى بر این مدعا اقامه كرده و به آيات متعدد قرآن كريم در اثبات مدعاى عدليه (امامیه و معتزله) استناد مىجوید<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=43&viewType=html ر.ک: متن کتاب، ص43]</ref>. به گفتۀ نویسنده عدليه افعال انسان را به دو بخش تقسيم مىكنند. | |||
بخشى از افعال بسته به قصد و انگیزه انسان است؛ مانند حركات اختيارى كه از وى صادر مىشود. | |||
بخش ديگر افعال منوط به قصد و ارادۀ انسان نيست و انسان در وقوع آنها هيچ گونه نقشى ندارد؛ مانند رشد و نموّ بدن انسان، تپش نبض و...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=34&viewType=html ر.ک: همان، ص34]</ref>؛ اما اشاعره بر اثبات ديدگاه جبرگرايانۀ خویش چهار دليل اقامه كردهاند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=56&viewType=html ر.ک: همان، ص56]</ref> كه [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] به پاسخ از آنها مىپردازد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=57&viewType=html ر.ک: همان، ص57]</ref>. | |||
در انتهاى کتاب رسالهاى كوتاه است كه با نام الفرق بين كلام النبى و قول الوصى به رسالۀ فوق ضمیمه گشته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=63&viewType=html ر.ک: همان، ص63]</ref>. این رساله حاوى پاسخ به سه پرسش عقيدتى است كه شخصى از خواجه رشيدالدين فضلاللّه بن عمادالدولة الهمدانى، از تلامذه [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] پرسيده و [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] كه در آن جلسه حضور داشته، به تحرير آن پرداخته است. | |||
پرسشهاى سهگانه عبارتند از: مسألۀ اول چگونه مىتوان بين فرمايش پيامبر اكرم(ص) كه به خداوند عرضه داشت: «ربّ زدنى علما» و میان فرمايش على(ع) كه فرمود: «لو كشف الغطاء ما ازددت يقينا» جمع كرد و حال آن كه فرمايش [[امام على(ع)|حضرت امیر]] نشانگر آن است كه مقام و مرتبۀ ايشان در دستيابى به كمال، به نهایت رسيده و حال آن كه دعاى پيامبر اكرم(ص) چنين مىنمايد كه ايشان فاقد كمال مطلوب هستند، از اينرو آن را از خدا طلب مىنمايند و لازمۀ این امر علوّ مقام و مرتبۀ على(ع) از پيامبر اكرم(ص) مىباشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=77&viewType=html ر.ک: همان، ص77]</ref>. خواجه رشيد با تمهيد مقدمات دهگانهاى به پاسخ از این پرسش مىپردازد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=78&viewType=html ر.ک: همان، صص78-87]</ref>. | |||
مسأله دوم: چگونه مىتوان بين فرمايش خداوند كه مىفرمايد:'''«وقفوهم إنّهم مسئولون»''' و نيز:'''«فو ربّك لنسألنهم أجمعين»''' با فرمايش وى آن جا كه مىفرمايد:'''«فيومئذ لا يسأل عن ذنبه إنس و لا جانّ»''' جمع نمود و حال آن كه به نظر مىرسد، این دو گفته در تناقض آشكار با یکديگرند؟ خواجه رشيد در پاسخ به این پرسش ابتدا شروط تناقض را يادآور شده و ناهمخوانى و تناقض بين آيات فوق را انكار مىنمايد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=89&viewType=html ر.ک: همان، ص89]</ref>. | |||
مسأله سوم: سؤال از مفهوم آيۀ شريفه'''«و لو علم اللّه فيهم خيرا لأسمعهم و لو أسمعهم لتولّوا و هم معرضون»''' است كه خواجه رشيد به بيان مفهوم آن مىپردازد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1055/%D8%A5%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B1?pageNumber=91&viewType=html ر.ک: همان، ص91]</ref>. | |||
==نسخه شناسى== | ==نسخه شناسى== | ||
نسخ خطى «استقصاء النظر»: | نسخ خطى «استقصاء النظر»: | ||
# نسخه خطى کتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى به شماره 4953. | |||
# نسخه خطى کتابخانه مسجد جامع گوهرشاد، مشهد كه در ضمن مجموعهاى كه رسالهاى ديگر از مؤلف نيز در آن به چشم مىخورد، نگهدارى مىشود. | |||
# نسخۀ خطى کتابخانۀ آستان قدس رضوى، مشهد به شماره 314. | |||
# نسخهاى ديگر از کتابخانه مجلس شوراى اسلامى، به شماره 4954... | |||
نسخ خطى رساله «الفرق بين كلام النبى و قول الوصى»: | |||
# نسخۀ کتابخانه مسجد جامع گوهرشاد. مشهد كه در ضمن مجموعهاى كه رساله «استقصاء النظر» را نيز در بر مىگیرد، موجود است. | |||
# نسخۀ کتابخانه ناصرية در لكنهوى هند به شماره 716. | |||
# نسخۀ موجود ضمن مجموعهاى كه در کتابخانه استاد [[شهابی، محمود|محمود شهابى]] خراسانى كه به نسخه کتابخانۀ ناصريه شبيه است، موجود مىباشد. | |||
دو رسالۀ فوق در ضمن یک مجموعه با تحقيق و پژوهش آقاى [[حسینی نیشابوری، محمد|سيد محمدحسینى نيشابورى]] در قطع رقعى با جلد شومیز در 109 صفحه برای بار نخست در سال 1418 ه.ق توسط انتشارات «دار أنباء الغيب» مشهد، منتشر شده است. | |||
==پانويس == | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
# مقدمه محقق آقاى [[حسینی نیشابوری، محمد|سيد محمدحسینى نيشابورى]]. | |||
# متن رسالۀ «استقصاء النظر» و «الفرق بين كلام النبى و قول الوصى». | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[جبر و اختیار (سبحانی)]] | |||
[[پرسمان قرآنی جبر و اختیار]] | |||
[[جبر و اختیار (فانی)]] | |||
[[قضاء و قدر و جبر و اختیار]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:کلام و عقاید]] | [[رده:کلام و عقاید]] | ||
[[رده:مباحث خاص کلامی]] | [[رده: مباحث خاص کلامی]] | ||
[[رده:الهیات (توحید)]] | [[رده:الهیات (توحید)]] | ||
[[رده:اردیبهشت (1401)]] |