۱۳٬۶۷۸
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '(ابهامزدایی)' به '(ابهام زدایی)') |
جز (جایگزینی متن - '↵↵|' به ' |') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
| مکان نشر =قاهره - مصر | | مکان نشر =قاهره - مصر | ||
| سال نشر = 1998 م | | سال نشر = 1998 م | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10151AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10151AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| شابک =977-10-1111-1 | | شابک =977-10-1111-1 | ||
| تعداد جلد =2 | | تعداد جلد =2 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =10151 | ||
| کتابخوان همراه نور =10151 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|امالی ( | {{کاربردهای دیگر|امالی (ابهام زدایی)}} | ||
'''أمالى المرتضى'''، کتابى است به زبان عربى، تألیف [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، متكلم، اديب، فقيه و حديثشناس برجسته امامیّه در سده پنجم هجرى كه در آن نویسنده به تفسير آيات متشابه و مشكل و تبيين احاديث داراى لفظ يا معناى دشوار طى هشتاد مجلس پرداخته است. | |||
'''أمالى المرتضى'''، کتابى است به زبان عربى، تألیف [[علمالهدی، علی بن حسین| | |||
اين کتاب داراى نامهاى ديگرى نيز هست كه از آن جملهاند: | اين کتاب داراى نامهاى ديگرى نيز هست كه از آن جملهاند: | ||
خط ۳۵: | خط ۳۴: | ||
الامالى في التفسير، الغرر و الدرر، غررالفوائد و درر القلائد، التفسير، مجالس التاویلات، مجالس كشف الآيات و.... | الامالى في التفسير، الغرر و الدرر، غررالفوائد و درر القلائد، التفسير، مجالس التاویلات، مجالس كشف الآيات و.... | ||
به گزارش ابویعلى جعفرى، فقيه معاصر و شاگرد [[علمالهدی، علی بن حسین| | به گزارش ابویعلى جعفرى، فقيه معاصر و شاگرد [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، در جمادى الاولى 413ق. از آن فراغت يافت. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر مقدمهاى به قلم محقق، محمد ابوالفضل | کتاب، مشتمل بر مقدمهاى به قلم محقق، محمد ابوالفضل ابراهیم و هشتاد مجلس و بخش تكمله مىباشد. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
خط ۴۵: | خط ۴۴: | ||
[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]] مىنویسد: | [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]] مىنویسد: | ||
منظور از أمالى این است كه عالمى بنشيند و شاگردان وى با قلم و كاغذ در اطراف او قرار | منظور از أمالى این است كه عالمى بنشيند و شاگردان وى با قلم و كاغذ در اطراف او قرار بگیرند، آن گاه، عالم - با استفاده از علمى كه خداوند در اختيار او نهاده است - شروع به سخن گفتن كند و شاگردان، آن مطالب را بنویسند. در نتيجه، کتابى حاصل مىشود كه آن را املا و أمالى مىنامند. | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] مىخوانيم: | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] مىخوانيم: | ||
خط ۵۳: | خط ۵۲: | ||
اين روش، كه استاد بنشيند و شاگردان هم دور او حلقه زده و مسموعات خود را از او بنویسند، روش فقيهان و محدثان و نيز اهل ادب و علوم ديگر بوده است و در بعضى كتب، از أمالى گوناگون علماى بزرگ و نيز غير معروف نام برده شده است. در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]] از أمالى ابن دريد، أمالى ابن حاجب، أمالى ابن الشجرى، أمالى [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] و... سخن به میان آمده است. همچنين در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] قريب 30 کتاب أمالى از تصانيف شيعه ذكر شده است. | اين روش، كه استاد بنشيند و شاگردان هم دور او حلقه زده و مسموعات خود را از او بنویسند، روش فقيهان و محدثان و نيز اهل ادب و علوم ديگر بوده است و در بعضى كتب، از أمالى گوناگون علماى بزرگ و نيز غير معروف نام برده شده است. در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]] از أمالى ابن دريد، أمالى ابن حاجب، أمالى ابن الشجرى، أمالى [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] و... سخن به میان آمده است. همچنين در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] قريب 30 کتاب أمالى از تصانيف شيعه ذكر شده است. | ||
مهمترين أمالىها: أمالى أبومحمد ناصر كبير (م 304ق)، أمالى | مهمترين أمالىها: أمالى أبومحمد ناصر كبير (م 304ق)، أمالى مهذبالدين همدانى (م 398ق)، أمالى أبوالفتح هلال بن محمد بغدادى (م 414ق)، أمالى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]](م 460ق)، أمالى [[شيخ صدوق]](م 381ق)، أمالى سيّد مرتضى (م 436ق) است. | ||
أمالى معمولاً موضوعات بسيار متنوعى را در بر | أمالى معمولاً موضوعات بسيار متنوعى را در بر مىگیرد كه از آن میان، داستانهاى معتبر تاريخى، معنى أخبار، تفسير و تأویل آيات قرآنى، نكات ادبى و... را مىتوان نام برد. | ||
از نظر قوّت اعتبار، أمالى مانند اصل است و احتمال سهو و نسيان و غلط در آن كم است. علىالخصوص، وقتى كه املاى شيخ از روى کتاب مصحح يا از محفوظات قلبى خودش باشد؛ البته در مورد اخير، اگر به قوى حافظه، ضابط و متقن بودن او يقين داشته باشيم. | از نظر قوّت اعتبار، أمالى مانند اصل است و احتمال سهو و نسيان و غلط در آن كم است. علىالخصوص، وقتى كه املاى شيخ از روى کتاب مصحح يا از محفوظات قلبى خودش باشد؛ البته در مورد اخير، اگر به قوى حافظه، ضابط و متقن بودن او يقين داشته باشيم. | ||
اما [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] در معرفى کتاب امالى [[علمالهدی، علی بن حسین| | اما [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] در معرفى کتاب امالى [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، ذيل عنوان «غرر الفوائد و درر القلائد» مىنویسد: | ||
کتابى است در باب محاضرات، ادب، تفسير و تأویل آيات و همچنين شرح و توضيح احاديث كه در باب و موضوع خود کتابى گران قدر است و متعلّق به سيّد اجلّ شريف مرتضى، علمالهدى است. در آن کتاب، مجالس متعدّدى وجود دارد كه سيّد، آنها را در املاءات خود در آن مجالس بيان كرده است. موضوعات آنها عبارتند از: احوال بعضى از گذشتگان شعرا، معمّران و نيز تفسير آيات مشكل و احاديث معضل. | کتابى است در باب محاضرات، ادب، تفسير و تأویل آيات و همچنين شرح و توضيح احاديث كه در باب و موضوع خود کتابى گران قدر است و متعلّق به سيّد اجلّ شريف مرتضى، علمالهدى است. در آن کتاب، مجالس متعدّدى وجود دارد كه سيّد، آنها را در املاءات خود در آن مجالس بيان كرده است. موضوعات آنها عبارتند از: احوال بعضى از گذشتگان شعرا، معمّران و نيز تفسير آيات مشكل و احاديث معضل. | ||
محمد ابوالفضل | محمد ابوالفضل ابراهیم در مقدّمهاى كه بر أمالى المرتضى نوشته است، آن را این گونه توصيف مىكند: | ||
أمالى، مجالس مختلفى است كه سيّد، آنها را در زمانهاى پى در پى املا كرده و در آنها از موضوعى به موضوع ديگر و از هدفى به هدف ديگر منتقل شده است. بعضى از آيات قرآن كريم را كه تأویل آنها بر عامّه و خواصّ پوشيده است و سؤالاتى در مورد آنها شده و اشكالاتى متوجّه آنها است، انتخاب كرده و تأویل و توجيهش را به طريق و مذهب اصحابش كه معتزله يا اصحاب عدلاند - چنان كه او را مىنامد-، علاج و درمان كرده است. او كوشش خود را مصروف بر این داشته كه در تأویل آيات متشابه و اشعار عربزبانان، توفيق حاصل كند كه الحقّ، در این كار، تسلّط عجيبى از خودش بروز داده و ذهن لطيف و نكتهپرداز و هوش سرشار خود را نشان داده است. وى را در تفسير و تأویل، كثرت محفوظاتش از شعر، لغت و حديث ياريش نموده و فصلالخطاب وجوه مختلف و آراى متفاوتى بوده كه بر او عرضه مىشده است. البته، گاهى نيز اخذ همه آرا و جمع آنها را جايز و صحيح دانسته است. | أمالى، مجالس مختلفى است كه سيّد، آنها را در زمانهاى پى در پى املا كرده و در آنها از موضوعى به موضوع ديگر و از هدفى به هدف ديگر منتقل شده است. بعضى از آيات قرآن كريم را كه تأویل آنها بر عامّه و خواصّ پوشيده است و سؤالاتى در مورد آنها شده و اشكالاتى متوجّه آنها است، انتخاب كرده و تأویل و توجيهش را به طريق و مذهب اصحابش كه معتزله يا اصحاب عدلاند - چنان كه او را مىنامد-، علاج و درمان كرده است. او كوشش خود را مصروف بر این داشته كه در تأویل آيات متشابه و اشعار عربزبانان، توفيق حاصل كند كه الحقّ، در این كار، تسلّط عجيبى از خودش بروز داده و ذهن لطيف و نكتهپرداز و هوش سرشار خود را نشان داده است. وى را در تفسير و تأویل، كثرت محفوظاتش از شعر، لغت و حديث ياريش نموده و فصلالخطاب وجوه مختلف و آراى متفاوتى بوده كه بر او عرضه مىشده است. البته، گاهى نيز اخذ همه آرا و جمع آنها را جايز و صحيح دانسته است. | ||
خط ۶۹: | خط ۶۸: | ||
آياتى را كه سيّد مرتضى انتخاب كرده و بر تفسير آنها همّت گماشته است، اكثراً از مواردى است كه در كتب ديگر به دست ما نرسيده است. | آياتى را كه سيّد مرتضى انتخاب كرده و بر تفسير آنها همّت گماشته است، اكثراً از مواردى است كه در كتب ديگر به دست ما نرسيده است. | ||
او علاوه بر آيات، احاديثى را انتخاب كرده است كه آنها نيز چنيناند و معمولاً علما در تأویل آنها با هم اختلاف دارند. وى تعارضها را آشكار كرده و تفسير و تأویل آنها را - همان گونه كه در تفسير آيات عمل مىكرد - بيان نموده و در این كار، از شواهد شعر و لغت كمك گرفته است. البتّه در این میان، مذهب اصحاب خود، يعنى اصحاب عدل را آشكار ساخته و دليل آنها را برتر دانسته است. در این موارد، على الخصوص با [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] و ابوعبيد قاسم بن سلاّم و [[ | او علاوه بر آيات، احاديثى را انتخاب كرده است كه آنها نيز چنيناند و معمولاً علما در تأویل آنها با هم اختلاف دارند. وى تعارضها را آشكار كرده و تفسير و تأویل آنها را - همان گونه كه در تفسير آيات عمل مىكرد - بيان نموده و در این كار، از شواهد شعر و لغت كمك گرفته است. البتّه در این میان، مذهب اصحاب خود، يعنى اصحاب عدل را آشكار ساخته و دليل آنها را برتر دانسته است. در این موارد، على الخصوص با [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] و ابوعبيد قاسم بن سلاّم و [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]]، مناقشات فراوانْ كرده است. | ||
علاوه بر اينها در علم كلام هم مسائلى را طرح كرده كه در آنها مشاجره وجود دارد و مناظرات بسيار رخ داده است؛ مطالبى مانند مسئله رؤيت خدا، خلق، افعال بندگان، اراده خدا بر زشتىها... كه در آنها بر ردّ دشمنان دليلْ آورده است. او در این مناقشات، مهربان و در گفتارش عفيف است. | علاوه بر اينها در علم كلام هم مسائلى را طرح كرده كه در آنها مشاجره وجود دارد و مناظرات بسيار رخ داده است؛ مطالبى مانند مسئله رؤيت خدا، خلق، افعال بندگان، اراده خدا بر زشتىها... كه در آنها بر ردّ دشمنان دليلْ آورده است. او در این مناقشات، مهربان و در گفتارش عفيف است. | ||
خط ۹۹: | خط ۹۸: | ||
فضائلش كثير است و برای شهادت در فضلش، کتاب الدرر و الغرر كافى است. | فضائلش كثير است و برای شهادت در فضلش، کتاب الدرر و الغرر كافى است. | ||
و در نهایت، گفتار محمد ابوالفضل | و در نهایت، گفتار محمد ابوالفضل ابراهیم، محقق کتاب را مىآوریم كه: | ||
هر گاه محققى بخواهد كتب نفيس عربى را كه حاوى معارف گوناگون و پر از نكات ظريف مختلف است و در آن عصاره طبايع و مذاهب مختلف و حقايق تاريخ، اخبار، متون، شعر، زبان و لغات مشكل است، بررسى كند، بى چون و چرا حتماً کتاب أمالى المرتضى را نيز در آن رديف مىآورد و آن را در شمار کتابهایى؛ چون: الكامل مبرّد، البيان و التبيين [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، عيون الأخبار [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، العقد الفريد ابن عبدربّه، الأغانى ابوالفرج و... قرار مىدهد. اينها كتبى است كه در آسمان ادب عربیّت مانند ستارگان مى درخشند. | هر گاه محققى بخواهد كتب نفيس عربى را كه حاوى معارف گوناگون و پر از نكات ظريف مختلف است و در آن عصاره طبايع و مذاهب مختلف و حقايق تاريخ، اخبار، متون، شعر، زبان و لغات مشكل است، بررسى كند، بى چون و چرا حتماً کتاب أمالى المرتضى را نيز در آن رديف مىآورد و آن را در شمار کتابهایى؛ چون: الكامل مبرّد، البيان و التبيين [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، عيون الأخبار [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، العقد الفريد ابن عبدربّه، الأغانى ابوالفرج و... قرار مىدهد. اينها كتبى است كه در آسمان ادب عربیّت مانند ستارگان مى درخشند. | ||
خط ۱۰۶: | خط ۱۰۵: | ||
تنوع و | تنوع و گونونى بحثهایى كه در این کتاب وجود دارد، این کتاب را همانند دايرةالمعارفى مىنمايد كه نه تنها خواننده را خسته نمىكند، بلكه بر توان و ذوق و شوقش نيز مىافزايد. | ||
نسبت کتاب به [[علمالهدی، علی بن حسین| | نسبت کتاب به [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] | ||
عبدالرزاق محىالدين در کتاب "ادب المرتضى من سيرته و آثاره" آمده است: | عبدالرزاق محىالدين در کتاب "ادب المرتضى من سيرته و آثاره" آمده است: | ||
خط ۱۲۶: | خط ۱۲۵: | ||
شريف مرتضى، این «الغرر و الدرر» را در راه حجاز - هر جا كه در منزلى فرود مىآمد - بر شاگردانش املا مىكرد و آنها نيز به همان ترتيبى كه از او شنيده بودند، آنها را جمعآورى میكردند. از طرف ديگر نقل شده است كه ظاهر امر بر این است كه وى این مجالس را در خانهاش بر شاگردان و مريدانش در زمانهاى مختلف و پى در پى املا كرده است. علمى به تاريخ شروع و آغاز این مجالس نداريم؛ ولى آن چه معلوم است، این است كه آخرين املاى سيّد در روز پنج شنبه، 28 جمادى الأول سال 413ق، بوده است. این تاريخ را شريف ابویعلى محمد بن حسن بن حمزه جعفرى در آخر نسخهاش ذكر كرده است. | شريف مرتضى، این «الغرر و الدرر» را در راه حجاز - هر جا كه در منزلى فرود مىآمد - بر شاگردانش املا مىكرد و آنها نيز به همان ترتيبى كه از او شنيده بودند، آنها را جمعآورى میكردند. از طرف ديگر نقل شده است كه ظاهر امر بر این است كه وى این مجالس را در خانهاش بر شاگردان و مريدانش در زمانهاى مختلف و پى در پى املا كرده است. علمى به تاريخ شروع و آغاز این مجالس نداريم؛ ولى آن چه معلوم است، این است كه آخرين املاى سيّد در روز پنج شنبه، 28 جمادى الأول سال 413ق، بوده است. این تاريخ را شريف ابویعلى محمد بن حسن بن حمزه جعفرى در آخر نسخهاش ذكر كرده است. | ||
محمد ابوالفضل | محمد ابوالفضل ابراهیم، شش نسخه از کتاب را ديده و آنها را با توضيحاتى نقل مىكند كه در مقدمه وى بر کتاب معرفى شدهاند. | ||
==وضعيت کتاب== | ==وضعيت کتاب== | ||
خط ۱۴۰: | خط ۱۳۹: | ||
#عباسى، مهرداد، شخصيت [[علمالهدی، علی بن حسین| | #عباسى، مهرداد، شخصيت [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، کتاب امالى و احاديث آن، علوم حديث، زمستان 1380، ص96-123 | ||
#تفضلى، مريم، كهنترين نسخههاى خطى امالى [[علمالهدی، علی بن حسین| | #تفضلى، مريم، كهنترين نسخههاى خطى امالى [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، فصلنامه کتاب، زمستان 1383، ش60، ص189-194. | ||
#عليزاده، میرزا، آشنايى با امالى [[علمالهدی، علی بن حسین| | #عليزاده، میرزا، آشنايى با امالى [[علمالهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]](ره)، علوم و معارف قرآن، بهار1375، ش1، ص121-145. | ||
#طارمى راد، حسن، فرهنگ آثار ایرانى - اسلامى، ج1، ص313-314. | #طارمى راد، حسن، فرهنگ آثار ایرانى - اسلامى، ج1، ص313-314. | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||